محمود فاضلی
گفته می‌شود این حادثه در ۱۳ مه، زمانی که جنگنده‌های اسراییلی در جریان حمله هوایی اسراییل در شمال غرب سوریه در نزدیکی شهر مصیاف مورد تهدید موشک‌های پیشرفته اس-۳۰۰ قرار گرفتند، رخ داد. «میخاییل بوگدانوف»، معاون وزیر خارجه روسیه گزارش‌های رسانه‌ها در مورد استفاده ارتش روسیه از سامانه دفاع هوایی «اس – ۳۰۰» علیه جنگنده‌های اسراییلی در سوریه را نادرست دانسته و اعتقاد دارد اظهارات مقامات اسراییلی علیه روسیه با روابط دوستانه‌ای که دو‌طرف در طول ۳۰ سال گذشته آن را تقویت و توسعه داده‌اند، همخوانی ندارد.
تصور می‌کنم که این اخبار جعلی است. این موضوع باید در گفت‌وگو با همکاران نظامی ما روشن شود. سازوکار جلوگیری از درگیری با اسراییل بر سر سوریه و تماس‌ها در بالاترین سطح سیاسی برقرار است. در سال‌های اخیر، اسراییل و روسیه توافقنامه‌ای را حفظ کرده‌اند که به جنگنده‌های این رژیم اجازه می‌دهد تا اهداف حزب‌الله و سپاه پاسداران در سوریه را بدون حمایت سامانه‌های ضدهوایی پیشرفته‌ای که مسکو به دمشق تحویل می‌دهد، هدف قرار دهند. این سامانه‌ها فقط می‌تواند با رضایت روسیه فعال شود. توپ‌های ضد هوایی سوریه معمولاسعی می‌کنند جنگنده‌های اسراییلی را با سامانه‌های قدیمی‌تر مانند سامانه‌های پانتسیر اس-۲ ساخت شوروی سابق هدف قرار دهند. این‌بار سامانه‌های اس-۳۰۰ نیز در حالی که جت‌ها در حال ترک منطقه حمله بودند، آتش گشودند.
روزنامه اسراییلی «تایمز اسراییل» اشاره می‌کند، شلیک روسیه به جنگنده‌های این رژیم در سوریه «می‌تواند نشان‌دهنده تغییر قابل توجهی در نگرش مسکو به اسراییل باشد. اسراییل طی صدها حمله هوایی در سراسر سوریه از سال ۲۰۱۱، با هدف قرار دادن محموله‌های تسلیحاتی گروه حزب‌الله لبنان و سایر سایت‌های مرتبط با ایران تاکنون به مقابله با ایران برخاسته است. منطقه مصیاف در استان حماه واقع شده و تقریبا ۴۵ کیلومتر با پایگاه دریایی طرطوس و کمتر از ۵۰ کیلومتر با مرز لبنان فاصله دارد. منابع اسراییلی مدعی‌اند، این منطقه به عنوان پایگاهی برای نیروهای ایرانی و شبه نظامیان طرفدار ایران استفاده می‌شود. روسیه، متحد نزدیک سوریه که نیروهای مستقر و عملیاتی در سوریه دارد علاوه بر دفاع هوایی در سوریه، از پیشرفته‌ترین سامانه‌های دفاع هوایی اس-۴۰۰ نیز برای حفاظت از مقرهای خود در سوریه استفاده می‌کند، اما هرگز آنها را به‌سمت هواپیماهای اسراییلی هدف قرار نداد. بنی گانتز، وزیر دفاع اسراییل، بدون اشاره به این حادثه، در ۱۶ مه گفته بود که اسراییل از عملیات خود منصرف نخواهد شد و از انتقال «قابلیت‌های پیشرفته» ایران به دیگر نهادها در سوریه جلوگیری می‌کند.
اسراییل به اقدام علیه هر دشمنی که آن را تهدید می‌شمارد، ادامه خواهد داد و از انتقال توانمندی‌های پیشرفته ایران، جلوگیری می‌کند.»در سال‌های اخیر، اسراییل و روسیه خط تلفنی «پشتیبانی» راه‌اندازی کرده‌اند تا از رویارویی تصادفی طرف‌ها بر سر سوریه جلوگیری کنند، همان‌طور که در سپتامبر ۲۰۱۸ در جریان حمله هوایی اسراییل به استان لاذقیه رخ داد. ضدهوایی سوریه به اشتباه یک هواپیمای باری ایل-۲۰ را که به گفته مسکو در حمله متشکل از چهار جنگنده اف-۱۶ اسراییل به عنوان «سپر» استفاده می‌شد، سرنگون کرد. در جریان دیدار نخست‌وزیر اسراییل و رییس‌جمهور روسیه در سوچی در اکتبر ۲۰۲۱، طرفین توافق کردند که به اجرای این مکانیسم ادامه دهند. بنت در آن زمان گفت که رابطه اسراییل با روسیه ماهیت «استراتژیک» دارد. در سال ۲۰۱۸، روسیه سامانه دفاع هوایی پیشرفته اس-۳۰۰ را به‌طور رایگان در اختیار ارتش سوریه قرار داد و سه گردان با ۸ پرتابگر را به‌رغم مخالفت‌های شدید اسراییل و امریکا به سوریه منتقل کرد. بارزترین ویژگی روسیه در سوریه قدرت هوایی آن است. نیروهای روسیه قبل از ۳۰ سپتامبر ۲۰۱۵ هم در سوریه حضور داشتند، اما از این تاریخ به بعد روسیه شروع به استفاده از نیروی هوایی خود در سوریه کرد.
با آغاز حملات هوایی روس‌ها در سوریه، ضربه سنگینی به مخالفان سوری وارد شد. در هفته‌های اخیر این موضوع که روسیه به‌دلیل تمرکز به اوکراین، حضور خود در سوریه را کاهش می‌دهد، مطرح شده است. اگر امروز این تاثیر کاهش یابد، ممکن است توازن در سوریه تغییر کند. استفاده احتمالی از اس-۳۰۰ علیه جنگنده‌های اسراییلی در اوج بدتر شدن روابط بین اسراییل و روسیه پس از حمله به اوکراین صورت می‌گیرد. پس از آغاز عملیات نظامی روسیه در خاک اوکراین اسراییل تلاش کرده تا وضعیت متعادلی را بین کی‌یف و مسکو حفظ کند. مسکو از اسراییل انتظار دارد موضع عینی‌تری در قبال مناقشه در اوکراین اتخاذ کند. پس از بیانیه‌هایی که توسط وزیر خارجه روسیه، ضد یهود تلقی می‌شد، روابط آنها شدیدا به‌خطر افتاد. اظهارات لاوروف موجی از انتقاد و محکومیت از سوی مقامات اسراییلی را درپی داشت. چندی پیش اسراییل ادعا کرد حدود ۱۰۰ تن کمک بشردوستانه به اوکراین ارسال و یک بیمارستان صحرایی در غرب این کشور برای مدت ۶ هفته راه‌اندازی کرده است. معاون وزیر خارجه روسیه با انتقاد از اسراییل ارسال تجهیزات نظامی اسراییل به ارتش اوکراین را نشانه موضع خصمانه تل‌آویو نسبت به روسیه دانست.«ماریا زاخارووا»، سخنگوی وزارت امور خارجه روسیه نیز رژیم اسراییل را متهم به حمایت از نئونازی‌ها در اوکراین کرد. به‌باور او، متاسفانه تاریخ شاهد مثال‌های زیاد و دردناکی از همکاری یهودیان و نازی‌ها بوده است.
اگر روسیه زمینه آسیب به اسرائیل را فراهم آورد مدیریت بحران از دست آمریکا خارج خواهد شد.