بهروز ایاز در گفتگو با سایت شورای راهبردی روابط خارجی با اشاره به برکناری عمران خان، نخست وزیر پاکستان و با بیان اینکه این برای اولین بار در تاریخ سیاسی پاکستان است که رای عدم اعتماد به نخست وزیر به نتیجه رسیده، تصریح کرد: براساس اصل ۹۵ قانون اساسی پاکستان بیش از ۲۰ درصد اعضای مجلس ملی می‌توانند علیه نخست وزیر، پیشنهاد رای عدم اعتماد بدهند.
وی با یادآوری اینکه تاکنون هیچ یک از ۲۲ نخست وزیر پاکستان نتوانسته‌اند دوران پنج ساله زمامداری خود را به طور کامل سپری کنند، گفت: این اوضاع آشفته سیاسی، بیش از پیش موقعیت داخلی و خارجی اسلام آباد را تضعیف خواهد کرد. اتفاقات رخ داده در پاکستان نشان‌دهنده پیچیدگی ساختار نظام سیاسی و بی‌ثباتی اجتماعی- سیاسی این کشور است که همیشه مانعی بزرگ در راه پیشرفت اقتصادی و توسعه سیاسی آن بوده است.
ناکامی عمران خان در بهبود اوضاع اقتصادی
این کارشناس مسائل آسیا به نخست وزیری شهباز شریف، رئیس حزب مسلم لیگ و از منتقدان عمران خان و وعده بهبود شرایط از سوی او اشاره کرد و در تشریح علل داخلی، منطقه‌ای و بین‌المللی ناکامی دولت عمران خان اظهار داشت: با وجود برخی اعتراض‌های مردمی به برکناری او، باید توجه داشت عمران خان نتوانست اوضاع اقتصادی را بهبود بخشد. تورم، افزایش قیمت مواد غذایی، بیکاری، کاهش ارزش روپیه، فقر فزاینده و افزایش فاصله طبقاتی و ناتوانی در اداره دولت از جمله مشکلات داخلی بود که مخالفان، دولت را ناتوان از حل آن می‌دانستند.
ایاز توضیح داد: اهمیت این مسئله از آن روست که نام حزب او یعنی «تحریک انصاف» نیز به معنی جنبش عدالت یا حرکت به سمت عدالت است. شعاری که او نتوانست آن را محقق کند.
نگاه حزب تحریک انصاف به عربستان
وی با اشاره به سیاست خارجی دولت عمران خان در برابر کشورهای منطقه خصوصا ایران، امارات، افغانستان و عربستان گفت: کمک ۴ میلیارد دلاری ریاض به عمران خان، انتظار همکاری گسترده این کشور با ریاض در عرصه سیاست خارجی را افزایش داد، اما نگاه حزب تحریک انصاف به سعودی ها، برخلاف حزب مسلم لیگ، راهبردی نبود، بلکه بیشتر رنگ اقتصادی داشت. چرخش قابل توجه دولت خان به سمت تهران برای تعمیق روابط سیاسی- اقتصادی و فاصله گرفتن نسبی از ریاض خوشایند دولتمردان عربستان نبود و همین عوامل باعث شد از کمک اقتصادی بیشتر به دولت خان خودداری کنند.
این تحلیلگر مسائل پاکستان با بیان اینکه حمایت گسترده خان از دولت طالبان نیز گرچه در راستای سیاست راهبردی نظام سیاسی پاکستان و همراهی با ارتش بود، اما بازخوردهای منفی آن به حساب دولت عمران خان نوشته می‌شد، گفت: با گذشت نزدیک به یکسال از تشکیل دولت طالبان در کابل، هنوز هیچ دولت و سازمانی آن را به رسمیت نشناخته است. تلاش‌های حزب تحریک انصاف و شخص عمران خان در توجیه و اقناع دولت‌های منطقه و جهان برای شناسایی طالبان راه به جایی نبرد و دولت طالبان نیز در مرزهای خود درگیری‌های بعضا شدیدی با ارتش پاکستان داشت.
ایاز یکی از ویژگی‌های دولت عمران خان در سطح بین‌المللی را گرایش زیاد به چین و روسیه در کنار رویگردانی از ایالات متحده آمریکا و مواضع گاه تند علیه این کشور برشمرد و اضافه کرد: رابطه با چین بخش جدانشدنی سیاست خارجی پاکستان از بدو شکل‌گیری بود و چین نیز همواره از سوء مدیریت دولت عمران خان بر ۵۶ میلیارد دلار سرمایه‌گذاری خود در پاکستان نگرانی داشت.
نقش آمریکا در برکناری عمران خان
وی در عین حال به تلاش سیاستمداران و حتی ارتش پاکستان برای گرم نگه داشتن روابط با آمریکا و نقش حیاتی آمریکا در اقتصاد و ارتش این کشور اشاره کرد و ادامه داد: آغاز روابط سرد دولت عمران خان با آمریکا را می‌توان در بدقولی آمریکا در کمک ۳۰۰ میلیون دلاری خود به پاکستان به بهانه عدم جدیت آن در مبارزه با تروریسم دانست. با این وجود، فاصله دو کشور زمانی بیشتر شد که عمران خان در روز حمله روسیه به اوکراین نه تنها با ولادیمیر پوتین، رئیس جمهور روسیه دیدار داشت، بلکه حمله این کشور به اوکراین را محکوم نکرد.
این تحلیلگر مسائل آسیا با تاکید بر اینکه این اقدام دولت عمران خان به مذاق آمریکا خوش نیامد و در دیداری که با سفیر پاکستان داشتند در نامه تهدیدآمیز به مقامات پاکستانی مبنی بر حضور عمران خان در قدرت هشدار دادند، گفت: برکناری عمران خان را باید با سیستم پیچیده سیاسی پاکستان و چندگانگی قدرت در این کشور مرتبط دانست که عمران خان نیز همانند ۲۱ نخست وزیر سابق قربانی آن شد.
وی با اشاره به برخی اعتراضات مردمی گسترده به برکناری عمران خان و مواضع انتقادی او نسبت به مداخلات خارجی و فراخوان‌هایش برای اعتراض سراسری، ادامه داد: برکناری عمران خان از عواقب اختلاف نظر او با ارتش در مسائل خارجی و داخلی به ویژه عدم برکناری فرماندار کم تجربه ایالت پنجاب و بحث انتخاب رئیس جدید سازمان اطلاعات نظامی بود. معروف است که «هر کشوری برای خود یک ارتش دارد، ولی در پاکستان، ارتش برای خود یک دولت دارد»!
از سرگیری روابط گرم اسلام آباد با واشنگتن و ریاض
این کارشناس مسائل آسیا اضافه کرد: در عرصه سیاست خارجی انتظار می‌رود روابط گرم اسلام آباد با واشنگتن و ریاض از سر گرفته شود و دولت جدید در اسلام آباد همگام با ارتش برای برقراری روابط گرم با ایالات متحده تلاش خواهد کرد که البته متاثر از نیازهای اقتصادی پاکستان و جهت گیری راهبردی دو کشور است. هر چند با توجه به تعیین راهبردها از سوی ارتش، شاهد تغییری در روابط با چین و افغانستان نخواهیم بود.
به گفته ایاز، گرایش شهباز شریف به عربستان، ممکن است نفوذ مفتی‌های ریاض بر جامعه پاکستان را عمیق‌تر کند و نوعی حمایت مالی و فکری بیشتری برای تندروهای مذهبی به همراه داشته باشد. از این رو شیعیان پاکستان هدف حملات بیشتری قرار خواهند گرفت و تفکرات افراطی در پاکستان گسترش خواهد یافت که مجموعا می‌تواند بر روابط ایران و پاکستان اثرگذار باشد.
