در افغانستان نوروز با رسم و آیین ویژه خود جشن گرفته می‌شود که سفره هفت‌سین، هفت میوه و سمنو و غذای مخصوص نوروز از جمله آنها به شمار می‌روند.
افغانستان هم مانند ایران تقویم سالنمای آن شمسی است و اولین روز سال نوروز نام دارد.
نوروز در افغانستان قدمت چند هزار ساله داشته و رسوم و آیین‌های ویژه نوروزی سال‌ها است که نسل به نسل به افغان‌ها منتقل می‌شود.
مردم افغانستان نوروز را آغاز فصل طراوت و زندگی مجدد طبیعت می‌دانند و برای رهایی از زمستان سرد و خشک و تجلیل از نوروز از هفته‌ها قبل آماده این جشن می‌شوند.
در زیر به برخی از آیین و رسوم ویژه نوروز در افغانستان اشاره می‌شود.
جشن گل سرخ یا جهنده بالا
مردم افغانستان معتقدند که رسیدن پرنده‌های مهاجر به افغانستان در این موقع از سال خبر از آغاز فصل بهار می‌دهد. جشن گل سرخ هم که در افغانستان با عنوان میله گل سرخ از آن یاد می‌شود، در ۴۰ روز اول سال و به مناسبت رویش لاله‌های سرخ در مزار شریف و در زیارتگاهی منسوب به امام علی برگزار می‌شود. اهمیت این جشن به حدی است که حتی از کشور‌های ایران و تاجیکستان و دیگر کشور‌های آسیای میانه هم، راهی این شهر می‌شوند.
جشن گل سرخ با یک مراسم مذهبی که افغان‌ها از آن به جهنده علی، ژنده علی و یا ژنده سخی یاد می‌کنند، تقارن دارد. مراسمی که بر اساس باور افغان‌ها به خلافت امام علی تعلق دارد.
در این مراسم که بیش از ۲۰۰ هزار افغان از سراسر افغانستان در آن حضور می‌یابند و در مسجد کبود مزار شریف برگزار می‌شود، علمی منسوب به حضرت علی (ع) که بر آن اسماء متبرک نوشته شده است به اهتزار در می‌آید و سپس این علم برای روزهای متوالی در آن مکان افراشته می‌ماند.
این علم که در واقع تداعی کننده درفش کاویانی اساطیر فارسی است، با پارچه‌های زربافت و دست دوزی شده مزین شده است.
علاوه بر این در طول مراسم ۲۱ گلوله توپ نیز شلیک می‌شود و بسیاری از مقامات بالای حکومتی و فرمانداران ولایت‌ها نیز برای تماشا به مزارشربف می‌آیند.
در افغانستان نوروز با رسم و آیین ویژه خود جشن گرفته می‌شود
جشن دهقان
نوروز در بسیاری از سرزمین‌های پارسی، همواره با زایش زمین همراه بوده است. از این رو در افغانستان جشنی به نام جش دهقان در اولین روز سال برگزار می‌شود. از جمله آیین‌های این جشن این است که کشاورزان به شهر‌ها آمده و تولیدات خود را در استادیوم چمن حضوری در کابل به نمایش می‌گذارند. اگر چه این جشن امروزه تنها به کابل و شهر‌های مهم محدود شده، زمانی در تمام شهر‌های افغانستان برگزار می‌شده است.
موضوع جالب این است که این جشن آنقدر در میان افغان‌ها محبوبیت دارد که شهردار و شخصیت‌های بالای حکومتی هم در آن حاضر می‌شوند. ضمن اینکه در روز جشن دهقان شهرنشینان هم با لباس‌های شاد و رنگارنگ به مزارع کشاورزان رفته و کشاورزان درمقابل چشم مردم، زمین را با گاو آهن شخم می‌زنند و با رنگ کردن شاخ‌های گاو فصل بهار را شروع می‌کنند.
البته چوپانان نیز سهمی از جشن روز دهقان دارند و در این روز گوسفندان خود را در مزارع رها می‌کنند.
سمنو (سمنک)
تهیه سمنو (سمنک) از جمله رسم‌های قدیمی نوروز در افغانستان است که در بین زنان طرفدارانی زیادی دارد.
سمنو نوعی غذای مخصوص است که از آرد گندم، جوانه گندم، روغن و آب تهیه می‌شود.
زنان افغان از آغاز شب نوروز تا سپیده دم اولین روز بهار به صورت دسته جمعی و خواندن اشعار قدیمی شروع به پختن سمنو که از رسوم قدیمی نوروز در افغانستان است، می‌کنند.
حاضران در پای دیگ سمنو شادمان از رسیدن روزهای سبزی و نشاط هستند با خواندن ترانه‌های قدیمی که مخصوص پخت سمنو است کار خود را ادامه می‌دهند.
رسم شب‌نشینی سمنو در شب نوروز در میان خانم‌های شهر کابل و دیگر نقاط افغانستان رایج است و بسیاری از خانواده‌های افغان به ویژه بانوان افغان در شب نوروز در میهمانی پخت سمنو شرکت می‌کنند.
شب نوروز، دختران جوان و زنان افغان تا نیمه‌های شب در کنار آتشی که روی آن دیگ بزرگ سمنو قرار دارد، می‌نشینند و با قصه‌گویی و شادمانی تا آماده شدن کامل خوراک سمنو بیدار می‌مانند.
تهیه سمنو (سمنک) از جمله رسم‌های قدیمی نوروز در افغانستان است
زنان افغان از آغاز شب نوروز تا سپیده دم به صورت دسته جمعی شروع به پختن سمنو می‌کنند
هفت میوه و هفت سین
آماده کردن سفره هفت سین و هفت میوه از دیگر رسم‌های ویژه نوروز در افغانستان است.
هفت میوه ترکیبی از هفت نوع میوه خشک است. ای خشکبارها به طور معمول «مغز بادام»، «مغز گردو»، «پسته»، «کشمش»، «زردآلو»، «سنجد» و «قیسی» هستند.
مردم افغانستان چند روز قبل از عید نوروز این خشکبارها را به صورت مخلوط در آب قرار می‌دهند تا برای روز نوروز آماده شوند.
در همین حال در برخی از مناطق افغانستان مردم برای استقبال از نوروز سفره هفت سین نیز پهن می‌کنند.
«سیب»، «سنجد»، «سبزی»، «سمارق» (قارچ)، «سرکه»، «سمنو» و «سیر» اجزای سفره هفت سین را تشکیل می‌دهند.
مردم افغانستان در روزهای نوروز از میهمانان خود با هفت میوه و هفت سین که بسیار خوشمزه و شیرین است، پذیرائی و استقبال می‌کنند.
در کنار آن شیرینی و شکلات نیز جایگاه خود را دارد.
غذاهای شب نوروز
خانواده‌های افغان در شب نوروز، شام مفصل و استثنایی نسبت به دیگر شب‌های سال صرف می‌کنند.
رنگ سفید نزد مردم افغانستان نشانه خوشبختی و سعادت است به همین دلیل بسیاری از مردم افغانستان یک خروس سفید رنگ را در شب نوروز با نیت این که سال جدید، سالی پر از خوشبختی و نیک‌بختی باشد، ذبح می‌کنند و آن را به همراه سبزی و پلو برای سفره شب نوروز طبخ می‌کنند.
رنگ سبز نزد مردم افغانستان جایگاه ویژه‌ای دارد و از آن به نیکی و خوبی تعبیر می‌شود به همین دلیل افغان‌ها برای داشتن سالی پر بار بر سفره‌های خود در شب نوروز سبزی و سبزی پلو قرار می‌دهند.
ماهی کباب شده نیز از دیگر غذاهایی است که در شب نوروز طرفداران زیادی در بین خانواده‌های افغان دارد و در آستانه شب‌های عید ماهی در بازارهای افغانستان به شدت گران می‌شود.
در ایام نوروز وضعیت درآمدی مشاغلی چون ماهی پزی و شیرینی فروشی‌ها رونق ویژه‌ای می‌گیرد و معمولا مردم در این فروشگاه‌ها برای خرید در صف‌های طولانی می‌ایستند.
نوروزی
جوانانی که هنوز در دوران نامزدی به سر می‌برند و منتظر ازدواج هستند، یک روز قبل از نوروز به همراه هدیه نوروزی برای تبریک سال نو به خانه همسر خود می‌روند.
خانواده پسر (داماد) با هدایایی چون لباس، جواهرات و حنا به همراه غذاهایی مانند ماهی، زولبیا، شیرینی و کلوچه‌های متنوع برای تبریک عید و دادن عیدانه به خانه عروس می‌روند.
خانواده عروس هم در مقابل، لباس مردانه و شرینی برای داماد آینده آماده می‌کنند.
کمپیرک
کمپیرک داستان طولانی و جالبی در افغانستان دارد. کمپیرک در واقع همان حاجی نوروز ایرانی هاست؛ پیرمردی با ریش‌های بلند، لباس‌های رنگی، کلاهی دراز و یک تسبیح که نماد برتری و قدرت طبیعت بر زمستان است. او و همراهانش روستا به روستا می‌چرخند، با زبان فصیح کتابی مانند تاریخ بیهقی حرف می‌زنند، شعر می‌خوانند و کمک‌هایی را که جمع کرده اند بین افراد توزیع می‌کنند؛ چیزی شبیه بابانوئل. البته به نظر می‌رسد این جشن بیشتر در بامیان و دایکندی برگزار می‌شود.
داستان کمپیرک در سراسر دنیا سر درازی دارد و بر اساس برخی افسانه‌های قدیمی این شخصیت یک پیرزن است. حتی برخی، از وجود شواهدی از این پیرزن در کتاب ابوریحان بیرونی پرده برداشته اند. اما نکته جالب‌تر این است که این پیرزن اسطوره‌ای حتی در بخش‌هایی از ایران، آسیای مرکزی و حتی در قسمت‌هایی از جنوب اروپا و بالکان مانند پرتغال و بلغارستان و نیز ترکیه و شمال آفریقا رواج دارد.
لباس نو
در آستانه نوروز، بازار فروش لباس در شهر کابل بسیار رونق دارد و مردان و زنان به ویژه کودکان برای استقبال از بهار لباس‌های نو خریداری می‌کنند.
مردم افغانستان معتقدند در حالی که طبیعت با آغاز بهار نو می‌شود و این زیبایی بر جان و روح انسان نیز اثر می‌گذارد باید چهره و پوشش انسان هم پاکیزه و تمیز شود به همین دلیل مردم این کشور اقدام به خرید لباس نو می‌کنند.
پوشیدن لباس نو یکی از رسوم مردم افغانستان در نوروز است
خانه تکانی
خانه تکانی در آستانه نوروز از سنت‌های پسندیده افغان‌ها است.
زنان افغان در آستانه نوروز با شستن فرش‌ها و گردگیری خانه خود تلاش می‌کنند تا پاکیزگی و نشاط را در آستانه بهار در خانه به وجود آورند.
تزئین و رنگ خانه برای استقبال از بهار از دیگر رسوم افغان‌ها در روزهای آخر زمستان است و مردها در افغانستان تلاش می‌کنند تا در آستانه نوروز وسایل خانه خود را نو کنند.
دید و بازدید
گرچه تعطیلی عید نوروز در افغانستان فقط یک روز است اما در همین فرصت اندک نیز دید و بازدیدها در حد مقدور انجام می‌شود و این سنت حسنه افغان‌ها جشن نوروز را با سفارشات دین مبین اسلام بیشتر پیوند می‌دهد.
بادبادک بازی (گدی‌پران)
بادبادک بازی از جمله باز‌های مورد علاقه مردم افغانستان به ویژه جوانان شهر کابل است و روز‌هایی که باد به آرامی می‌وزد، آسمان کابل پر از بادبادک‌های رنگارنگ می‌شود.
جوانان شهر کابل در روزهای نوروز با حضور بر فراز تپه‌ها برای بلند کردن بادبادک‌های خود تلاش می‌کنند. این بازی به عنوان یکی از سرگرمی‌های اصلی مردم افغانستان در جشن نوروز به شمار می‌رود.
بادبادک بازی بیشتر در فصل بهار و روز‌هایی که باد بیشتر می‌وزد، رونق می‌گیرد و در روزهای غیر از جشن نوروز هم جوانان بادبادک‌های دست ساز خود را از بالای خانه‌هایشان بلند می‌کنند.
بادبادک‌ها در اندازه‌های مختلف و قیمت‌های گوناگون در مغازه‌های کابل به فروش می‌رسد، اما در گوشه‌ای از این شهر بازار مخصوص ساخت و فروش بادبادک وجود دارد.
دیگر سنت‌ها
توسل جستن با مراکز مقدسی که منسوب به امیرالمومنین حضرت علی (ع) هستند از جمله در ۲ شهر کابل و مزار شریف بسیار دیدنی است. ده‌ها هزار افغان در اطراف این مکان مقدس جمع شده و با نیایش از خداوند طلب سال نیک می‌کنند.
بزکشی یک رقابت ورزشی محلی در برخی کشور‌های آسیای میانه مانند تاجیکستان و افغانستان است. به این صورت است که افرادی سوار بر اسب با یک بز سربریده تمام میدان را برای کسب امتیاز با هم مسابقه می‌دهند. در این رقابت سوارکاران تلاش می‌کنند تا بز بی سر را به میدان بزرگی که با خط سفید و پرچم مشخص شده و به آن دایره حلال گفته می‌شود، برسانند. بزکشی آنقدر برای افغان‌ها اهمیت دارد که چند سال پیش در فهرست بازی‌های ملی این کشور ثبت و دارای فدراسیون ورزشی شده است. با وجود آن که بز کشی از بازی‌های محلی ولایت‌های شمالی افغانستان به شمار می‌رود، اما به دلیل جذابیت آن، این بازی در تمام نقاط افغانستان علاقمندان فراوانی دارد و در زما‌ن‌های مختلف به ویژه ایام نوروز مسابقات بز کشی در تمام ولایت‌های افغانستان برگزار می‌شود.
کشتی از جمله آیین‌های نوروزی افغانستان است
