تلاش‌های پوتین برای ایجاد شکاف در غرب

#اختصاصی

به قلم: مهدی نوری چورتی؛ دانشجوی دکترای مطالعات روسیه و پژوهشگر ایراس

مقدمه

دو قطبی شدن سیاسی مداوم ساختارهای قدرت و چندین نقطه انسداد سیاسی که جریان اصلی سیاسی غرب را از دستیابی به اجماع در مورد مسائل اساسی باز‌ می‌دارد، پویایی مطلوبی را برای کرملین برای دستیابی به اهداف خود ایجاد کرده است و اهرم‌های نفوذ روسیه در غرب را بیش از پیش فعال کرده است.

جدیدترین ضدحمله اوکراین در نیمه دوم سال ۲۰۲۳،  آسیب پذیری نظامی اوکراین از یک سو و تقویت توان دفاعی روسیه از سوی دیگر را آشکار کرده است. یکی از چالش‌های اصلی اوکراین دسترسی سریع و بدون وقفه به تجهیزات و فناوری نظامی غربی است. اوکراینی‌ها همچنین نیازمند حمایت غرب برای بازسازی کشورشان هستند که برای تقویت روحیه آنها و بازگرداندن برخی از میلیون‌ها شهروند کوچانده شده حیاتی است. برعکس، روسیه تولید تسلیحات داخلی را افزایش داده است، تعداد داوطلبان را برای حضور در جنگ افزایش داده و با موفقیت به تلاش‌های دور زدن تحریم‌ها ادامه داده است. در صورت نبود کمک‌های نظامی و اقتصادی در مقیاس بزرگ از سوی غرب، روسیه ممکن است در سال ۲۰۲۴ به برتری نظامی قابل توجهی نسبت به اوکراین دست یابد.

ارائه حمایت از اوکراین به توانایی غرب برای حفظ وحدت بستگی دارد. با این حال، در اواخر سال ۲۰۲۳ این وحدت شروع به فروپاشی کرد. در مجموع، کمک‌های تازه توسط متحدان بین اوت و اکتبر ۲۰۲۳ در مقایسه با مدت مشابه در سال ۲۰۲۲ تقریباً ۹۰ درصد کاهش یافته است. (۱) کشورهای کمک کننده، تنها ۲۰ بسته کمک جدید را بین اکتبر تا دسامبر ۲۰۲۳ متعهد شدند که کمترین تعداد از زمان شروع جنگ است. اوکراین همچنین در حال تبدیل شدن به گروگان نبردهای حزبی در غرب است، زیرا حمایت از آن به طور فزاینده ای در اتحادیه اروپا و ایالات متحده مورد مناقشه قرار گرفته است. کرملین امیدوار است با استفاده از ابزارهایی مانند وابستگی به گاز، سرمایه گذاری‌ها و الیگارشی‌ها، تبلیغات، اهرم‌های اطلاعاتی و جاسوسی‌ها و حمایت از احزاب پوپولیست، از این پویایی‌های استفاده کند و حمایت از اوکراین در غرب را تضعیف کند. برخی از این ابزارها در زیر تحلیل‌ می‌شوند.

اهرم انرژی

از زمان شروع جنگ، کرملین تلاش کرده است تا وحدت غرب را از طریق ابزارهای انرژی خود تضعیف کند. در آماده سازی برای جنگ، غول انرژی تحت کنترل دولت روسیه، گازپروم، به تدریج عرضه گاز به اروپا را کاهش داد. در اواسط سال ۲۰۲۲، اتحادیه اروپا در مقایسه با اواسط سال ۲۰۲۱ کاهش ۶۰ درصدی در تحویل گاز روسیه را تجربه کرد.(۲) روسیه کاهش عرضه گاز را همراه با کمپین‌های تبلیغاتی با حجم بالا پوشش داد، زیرا رسانه‌های مرتبط با دولت این کشور درگیری‌ها و اعتراض‌ها را در اروپا پخش‌ می‌کردند.

برای جایگزینی گاز روسیه، اروپا واردات گاز طبیعی مایع از کشورهای دیگر را افزایش داد و در عین حال مصرف گاز را کاهش داد. از دست دادن گاز طبیعی ارزان روسیه به ویژه برای آلمان، یکی از مصرف کنندگان اصلی آن، تأثیرگذار بود. اختلالات عرضه باعث افزایش قیمت برق شد و برلین را مجبور کرد تا میلیاردها یورو برای کاهش بار افزایش قبوض و تشدید بحران بودجه آلمان هزینه کند. هزینه‌های بالای هیدروکربن‌ها، غول شیمیایی آلمانی BASF را بر آن داشت تا کارکنان خود را کاهش دهد و بازخرید سهام خود را متوقف کند.(۳) در نتیجه، آلمان در سال ۲۰۲۳ یک رکود جزئی را تجربه کرد و به بدترین اقتصاد بزرگ توسعه یافته جهان و تنها اقتصاد G7 تبدیل شد که منقبض شده است.

با این حال، علاوه بر آلمان، زمانی که حمله روسیه به اوکراین آغاز شد و اولین تحریم‌های جامع اعمال شد، تاخیر  و رکود در فعالیت‌های  اقتصادی اتحادیه اروپا به اندازه‌ای که انتظار می‌رفت نبود. علاوه بر این، قیمت گاز در سال ۲۰۲۳ به سطح قبل از جنگ بازگشت. حداقل در کوتاه مدت، اتحادیه اروپا ذخایر گاز طبیعی قابل توجهی را با موفقیت تطبیق داده و انباشته کرده بود که برای گذراندن زمستان ۲۰۲۳ کافی بود. به نظر‌ می‌رسد گازپروم، به جای اتحادیه اروپا، از اقدامات خود با از دست دادن بسیاری از بازارهای اروپایی و تضعیف ارتباط ژئوپلیتیکی خود بیشترین ضربه را خورده است.

اهرم تبلیغاتی

در اوایل سال ۲۰۲۲، استراتژی تبلیغاتی کرملین نتوانست روایت‌های طرفدار جنگ خود را در غرب ایجاد کند. استراتژی دولت ایالات متحده برای افشای اطلاعات محرمانه به افشای تلاش‌های تبلیغاتی روسیه کمک کرد. افکار عمومی غربی تقریباً به طور یکسان در کنار اوکراین قرار گرفتند. روسیه متعاقباً استراتژی تبلیغاتی خود را برای تأکید بر هزینه‌های داخلی جنگ برای غرب تغییر داد. بنابراین، در مقایسه با ماه‌های اولیه جنگ، در اواخر سال ۲۰۲۲، حساب‌های مرتبط روسیه در توییتر، عناوین نازی‌ها و ناتو را کاهش داده و شکایت‌ها در مورد انرژی و هزینه‌های زندگی را جایگزین آن‌ها کرد.

در فرانسه، تلاش‌های تبلیغاتی با حمایت کرملین، این نکته را مطرح کرد که تحریم‌های غرب علیه روسیه از طریق کاهش تجارت به اقتصاد آسیب رسانده و کشور را در معرض خطر عمیق‌ترین بحران اجتماعی و اقتصادی قرار داده است و اینکه عرضه تسلیحات به اوکراین توانایی این کشور برای دفاع از خود تضعیف کرده است. همانطور که با محبوبیت این روایت‌ها در بحث‌های داخلی غرب سنجیده‌ می‌شود، ادعاهایی مبنی بر اینکه حمایت غرب از اوکراین بسیار پرهزینه یا بسیار مخاطره آمیز است، با بازی با نگرانی‌های موجود و خستگی جنگ به جای نارضایتی‌های تاریخی یا ژئوپلیتیکی، زمینه بسیار مناسب‌تری را برای مخاطبان غربی پیدا کرده است. یکی دیگر از تلاش‌های تبلیغاتی این است که حمایت غرب از اوکراین را بیهوده یا ریاکارانه نشان دهد. یک مطالعه اخیر بی‌بی‌سی نشان داد که هزاران حساب جعلی در TikTok ادعاهای نادرست درباره مقامات ارشد اوکراینی و بستگان آنها منتشر می‌کنند و آنها را به عنوان طماع پول و بی‌اهمیت نسبت به تلاش‌های جنگی نشان می‌دهند. دیپلمات‌های روسی و پلتفرم‌های رسانه‌ای مرتبط با کرملین نیز این اتهامات را منتشر می‌کنند که غرب در مورد تلفات غیرنظامیان در مورد اوکراین و غزه استاندارد دوگانه دارد.

اهرم سیاسی                                                                              

برای سال‌ها، نفوذ روسیه در اروپا و ایالات متحده به پیوندهای آن با بازیگران سیاسی پوپولیستی متکی بوده است. در آغاز جنگ ۲۰۲۲، زمانی که بسیاری از پوپولیست‌های اروپایی مواضع خود را به دلیل جنگ اوکراین تغییر دادند، به نظر‌ می‌رسید که این اهرم از بین رفته باشد. مهم‌تر از همه، احزاب Lega به رهبری ماتئو سالوینی و Fratelli d’Italia به رهبری جورجیا ملونی، هر دو مواضع خود را برای اتخاذ جهت گیری طرفدار اروپا، ایالات متحده و ضد روسیه تغییر دادند. با این حال، شدت محکومیت‌ها متفاوت بود، به طوری که برخی از احزاب برخی دیگر را حداقل تا حدی مسئول جنگ همراه با روسیه معرفی کردند.

با این حال، در ماه‌های اخیر، احزاب پوپولیست قدیمی و جدید بیشتر از حمایت از اوکراین انتقاد کرده‌اند. در سمت چپ، دولت تازه منتخب اسلواکی به رهبری نخست وزیر رابرت فیکو در اوایل نوامبر ۲۰۲۳ پیش نویس طرح اهدای راکت و مهمات به کیف را رد کرد، (۴) در حالی که سیاستمدار برجسته آلمانی ساحرا واگنکنخت برنامه‌های خود را برای راه اندازی حزب جدیدی در مخالفت با تحریم‌های روسیه و عرضه تسلیحات به اوکراین اعلام کرد.

در سمت راست، دونالد ترامپ، رئیس‌جمهور سابق ایالات متحده، که در انتخابات مقدماتی جمهوری‌خواهان در سال ۲۰۲۴ موقعیت برتر را دارد، پیشنهاد بررسی دقیق‌تری بر بودجه‌های نظامی داده است، زیرا حامیان وی در کنگره از تامین مالی این لایحه شامل کمک به اوکراین جلوگیری کردند. راهپیمایی طرفداران حزب جبهه ملی در فرانسه و آلترناتیو برای آلمان در آلمان در حال افزایش است و جنگ در اوکراین را هدر دادن منابع اروپایی نشان می‌دهند. در هلند نیز شاهد پیروزی اخیر حزب راست افراطی برای آزادی (PVV)، که پیشنهاد توقف حمایت نظامی و مالی از اوکراین را داد، بودیم. اما حامی اصلی لغو تحریم‌های غرب علیه روسیه و جلوگیری از کمک به اوکراین، ویکتور اوربان، نخست وزیر راست افراطی مجارستان است. او استراتژی موفقیت آمیزی را اتخاذ کرده است که تهدید‌ می‌کند کمک‌های مالی اروپا برای الحاق اوکراین به اتحادیه اروپا را مسدود‌ می‌کند، مگر اینکه کمیسیون اروپا وجوه مسدود شده برای مجارستان را باز کند.

نتیجه گیری

در ماه‌های آینده، کرملین احتمالاً به استفاده از ابزارهای انرژی، سیاسی و تبلیغاتی در راستای خطوطی که در اینجا مورد بحث قرار گرفت، ادامه خواهد داد. هسته اصلی استراتژی پوتین شناسایی نقاط اختلاف در غرب و تقویت آنها با هدف پیچیده کردن توانایی غرب برای حفظ حمایت مداوم از اوکراین است.

به نظر‌ می‌رسد که جزر و مد غرب در حال تغییر برای اوکراین است. اما مشکل فراتر از استعداد کرملین برای بهره برداری از اختلافات غربی است. به طور کلی، اوکراین از ناتوانی غرب در درک اهمیت وجودی جنگ برای بقای خود و عدم تداوم استراتژی سیاستگذاران برای تضمین پیروزی رنج‌ می‌برد. از اوایل سال ۲۰۲۲، غرب به اوکراین کمک نظامی کافی برای زنده ماندن ارائه کرده است، اما نه به اندازه کافی برای تهدید روسیه به شکست، که به کرملین فرصت داده تا مواضع نظامی خود را بهبود بخشد و حمایت مردمی از اوکراین در غرب را تضعیف کند. وضعیت کنونی شکاف‌های متعددی را در غرب ایجاد می‌کند، که اگر برمبنای عوامل گذشته نتیجه گیری کنیم، کرملین در بهره‌برداری از آنها بسیار مستعد خواهد بود.

منابع

1. ۱٫ “Ukraine Support Tracker: New Aid Drops to Lowest Level since January 2022,” Kiel Institute for the World Economy, December 7, 2023, https://www. ifw-kiel.de/publications/news/ukraine-support-tracker-new-aid-drops-to lowest-level-since-january-2022/.
2. Mark Flanagan, Alfred Kammer, Andrea Pescatori, and Martin Stuermer, “How a Russian Natural Gas Cutoff Could Weigh on Europe’s Economies,” International Monetary Fund, July 19, 2022, https://www.imf.org/en/Blogs/Articles/2022/07/19/blog-how-a-russias-natural gas-cutoff-could-weigh-on-european-economies.
3. “BASF to Cut 2,600 Jobs on High Costs in Europe,” CNBC, February 24, 2023, https://www.cnbc.com/2023/02/24/basf-to-cut-2600-jobs-on-high-costs-in- europe.html.
4. “New Slovak Government Rejects Final Military Aid Package to Ukraine,” Reuters, November 8, 2023, https://www.reuters.com/world/europe/new-slovak-government-rejects-final-military-aid-package-ukraine-2023-11-08/.