تنظیمات هسته‌‌ای روسیه در جنگ با اوکراین

#اختصاصی

ترجمه و تلخیص: مهدی نوری چورتی؛ دانشجوی دکتری مطالعات روسیه و پژوهشگر ایراس

نیروهای هسته‌‌ای و دکترین روسیه

تسلیحات هسته‌‌ای نقش اساسی در استراتژی بازدارندگی روسیه دارد. سیاست اعلامی حاکم بر استفاده از آنها از پایان جنگ سرد تاکنون چهار بار تجدید شده است. کرملین اولین تغییرات را در سیاست هسته‌‌ای خود در دکترین نظامی سال ۱۹۹۳ به اجرا درآورد که اشاره به سیاست “عدم استفاده اولیه” که روسیه از اتحاد جماهیر شوروی به ارث برده بود را حذف کرد. این حذف نشان می‌دهد که روسیه می‌تواند از سلاح‌های هسته‌ای برای مقابله با تجاوزات متعارف قابل توجه استفاده کند و احتمالاً منعکس‌کننده نگرانی‌های کرملین در مورد کاهش قدرت نظامی متعارف روسیه و قابلیت‌های حمله دقیق ایالات متحده در طول جنگ خلیج فارس است. دکترین نظامی روسیه در سال ۲۰۰۰ – که کمتر از یک سال پس از مداخله ناتو در کوزوو منتشر شد – تأکید کرد که روسیه‌ می‌تواند از سلاح‌های هسته‌‌ای در پاسخ به حملات هسته‌ای، حملات با استفاده از سایر سلاح‌های کشتار جمعی (WMD) و انواع خاصی از حملات متعارف در قلمرو خود. استفاده کند. (۱) دکترین نظامی ۲۰۱۰ بیان کرد که روسیه‌ می‌تواند از سلاح‌های هسته‌‌ای در پاسخ به حمله علیه روسیه یا متحدانش با استفاده از سلاح‌های کشتار جمعی یا در پاسخ به یک حمله متعارف در مقیاس بزرگ علیه روسیه استفاده کند. این زبان در دکترین نظامی روسیه در سال ۲۰۱۴ بدون تغییر باقی ماند.

در سال ۲۰۲۰، کرملین اولین دکترین هسته‌ای خود را که از طبقه بندی خارج شده بود (برخلاف دکترین نظامی) منتشر کرد و دو عامل جدید که می‌تواند واکنش هسته‌ای روسیه را برانگیزد، آشکار کرد. این سند چهار سناریو برای استفاده از سلاح هسته‌‌ای را فهرست‌ می‌کند:

۱.دریافت داده‌های موثق در مورد پرتاب موشک‌های بالستیک علیه روسیه یا متحدانش؛

۲. استفاده از سلاح‌های هسته‌‌ای یا سایر سلاح‌های کشتار جمعی (WMD) علیه روسیه یا متحدانش؛

۳. حملات علیه زیرساخت فرماندهی، کنترل و ارتباطات هسته‌‌ای روسیه؛

۴. تجاوز به روسیه با تسلیحات متعارف که “موجودیت” دولت روسیه را تهدید‌ می‌کند.

سوالات متعددی در مورد ویژگی‌های دکترین هسته‌ای روسیه همچنان مطرح است. پرسشی که از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است این است که آیا پوتین بین دولت روسیه و رژیم خود تمایز قائل می شود، یا با توجه به خطراتی که پوتین در تلاش‌های خود برای به دست آوردن کنترل سیاسی بر اوکراین متحمل شده است، این احتمال وجود دارد که او بر این باور باشد که شکست می‌تواند تهدیدی برای «موجودیت» حکومت او باشد. فارغ از سیاست‌های اعلامی، کارشناسان معتقدند که کرملین‌ می‌تواند از تسلیحات هسته‌‌ای در یک درگیری منطقه‌‌ای برای کنترل تشدید تنش و ارسال علامت برای حل و فصل آن استفاده کند.

تا تابستان ۲۰۲۳، روسیه دارای ذخایر تخمینی تقریباً ۴۴۸۹ کلاهک هسته‌ای فعال برای استفاده در سامانه‌های موشک‌های بالستیک بین قاره‌ای (ICBM)، ۸۹۶ کلاهک برای موشک بالستیک پرتاب شده از زیردریایی (SLBM)، ۵۸۰ کلاهک برای بمب‌افکن و ۱۸۱۶ کلاهک در طیف گسترده‌‌ای از سیستم‌های غیر استراتژیک دارد. با این حال، تنها ۱۶۷۴ کلاهک در حال حاضر مستقر هستند. (۲) کلاهک‌های “مستقر” به سیستم‌های حمل و نقل متصل شده و برای استفاده فوری آماده هستند. سرهای جنگی “ذخیره” در انبار نگهداری‌ می‌شوند، اغلب تا حدی جدا شده‌اند.

ترکیب فعلی نیروی هسته‌‌ای استراتژیک روسیه منعکس کننده یک برنامه نوسازی مستمر و طولانی است که به تدریج زرادخانه دوران شوروی روسیه را با سلاح‌های مدرن‌تر جایگزین کرده است. این برنامه بر هر یک از بخش‌های سه گانه هسته‌‌ای تأثیر متفاوتی گذاشته است. از دهه ۲۰۰۰، نیروهای موشکی استراتژیک روسیه به آرامی SS 18، SS 19، و SS 25 ICBM‌های قدیمی را با مدل‌های مدرن تر SS 27 mod 1 و SS 27 mod 2 که هر دو دارای انواع متحرک سیلویی و جاده‌‌ای هستند، جایگزین کردند.(۳)

نیروی دریایی روسیه در سال ۲۰۱۳ شروع به جایگزینی زیردریایی‌هایی با موشک بالستیک دلتا IV (SSBN) با قایق‌های جدید کلاس Borei کرد و در همان سال SS N 32 SLBM را معرفی کرد. از موشک (ALCM) در سال ۲۰۱۲ رونمایی کرد و همچنان در حال نوسازی گسترده ناوگان بمب افکن‌های استراتژیک Tu 160 خود است. (۴) چندین سیستم تحویل اضافی، از جمله یک بمب افکن رادارگریز، یک موشک کروز هسته‌ای، و یک اژدر بین قاره‌‌ای در حال حاضر در دست تحقیق و توسعه هستند. به گفته سرگئی شایگو، وزیر دفاع روسیه، تسلیحات مدرن اکنون ۹۵ درصد از سه گانه هسته‌‌ای روسیه را شامل‌ می‌شود.

تنظیمات هسته‌‌ای روسیه فوریه ۲۰۲۲ – ژوئیه ۲۰۲۳

مرحله ۱: تهاجم و بازدارندگی، فوریه تا ژوئیه ۲۰۲۲

در ۲۴ فوریه ۲۰۲۲، پس از ماه‌ها تقویت نظامی و در پی یک رزمایش بزرگ هسته‌ای خارج از برنامه، پوتین تهاجم کامل به اوکراین را آغاز کرد. هدف از این تهاجم، سرنگونی دولت همسو با غرب ولادیمیر زلنسکی در عرض ۷۲ ساعت بود. هنگامی که نیروهای روسی از مرز اوکراین عبور کردند، ولادیمیر پوتین اولین تهدید علیه مداخله مستقیم ناتو در درگیری را صادر کرد: «اکنون می‌خواهم برای کسانی که وسوسه می‌شوند در این تحولات از بیرون مداخله کنند، موضوع مهمی را مطرح کنم. فرقی نمی‌کند که چه کسی تلاش می‌کند جلوی راه ما بایستد یا بیشتر از آن برای کشور و مردم ما تهدید ایجاد کند، باید بداند که روسیه فوراً پاسخ خواهد داد و عواقب آن چنان خواهد بود که در تمام تاریخ خود ندیده‌اید.» (۵)

در ۲۷ فوریه، الکساندر لوکاشنکو، همه پرسی را برای تصویب قانون اساسی جدید بلاروس برگزار کرد که وضعیت غیرهسته‌‌ای بلاروس را حذف کرد و بدین ترتیب در را برای استقرار سلاح‌های هسته‌‌ای روسیه در این کشور باز کرد. پوتین در همان روز نیروهای هسته‌ای روسیه را در «آمادگی رزمی بالا» قرار داد. به‌ویژه پوتین گفت: «می‌بینید که کشورهای غربی نه تنها اقدامات اقتصادی غیردوستانه‌ای علیه کشور ما انجام می‌دهند …، بلکه مقامات ارشد کشورهای پیشرو ناتو در اظهارات تهاجمی علیه کشور ما افراط‌ می‌کنند. بنابراین، به وزیر دفاع و رئیس ستاد کل ارتش دستور می‌دهم که نیروهای بازدارنده ارتش روسیه را در حالت آماده باش رزمی بالا قرار دهند.» (۶)

پوتین مدعی شد که این تصمیم پاسخی به «تحریم‌های غیرقانونی» و «اظهارات تهاجمی» مقامات ارشد کشورهای عضو ناتو بوده است. دقیقاً مشخص نیست که پوتین به کدام اظهارات اشاره کرده است. او ممکن است به بیانیه لیز تراس، وزیر امور خارجه بریتانیا در آن زمان، یعنی در ۲۷ فوریه در مورد لزوم شکست روسیه در اوکراین اشاره کرده باشد، یا بیانیه ژان ایو لودریان وزیر خارجه فرانسه در ۲۴ فوریه در مورد وضعیت هسته‌‌ای ناتو.

در ۲۸ فوریه ۲۰۲۲، وزیر دفاع روسیه شایگو، اظهار داشت که بر اساس دستور پوتین، وزارت دفاع، سطح نیروی انسانی در پست‌های فرماندهی نیروهای استراتژیک هسته‌‌ای روسیه را افزایش داده است. اعلام پوتین در مورد وضعیت هشدار ویژه با محکومیت فوری مقامات کاخ سفید و ناتو به‌عنوان «تحریک‌آمیز»، «خطرناک» و «افزودن بر خطر اشتباه محاسباتی» مواجه شد. بایدن با صراحت گفت که شهروندان ایالات متحده باید نگران وقوع جنگ هسته‌‌ای باشند.(۷) اهمیت نظامی این تغییر نامشخص بود. مقامات ایالات متحده اظهار داشتند که معنای این اعلامیه را به طور کامل درک نکرده‌اند و هیچ “حرکت عملی” در نیروهای هسته‌‌ای روسیه مشاهده نکرده‌اند.

مقامات آمریکایی نیز اقداماتی را برای کاهش تنش انجام دادند. چند روز پس از اینکه پوتین به نیروهای هسته‌ای روسیه دستور داد تا به حالت آماده باش رزمی بالا قرار گیرند، در ۲ مارس ۲۰۲۲، جان کربی، سخنگوی پنتاگون اعلام کرد که «در تلاشی برای نشان دادن اینکه ما قصد نداریم در اقداماتی دخالت کنیم که سوء تفاهم وجود داشته باشد، وزیر دفاع دستور داده است که آزمایش موشک بالستیک قاره پیمای Minuteman III که برای این هفته برنامه ریزی شده بود، به تعویق بیفتد.» (۸) یک ماه بعد، نیروی هوایی ایالات متحده آزمایش به تعویق افتاده را لغو کرد. در حالی که این نوع موضع گیری عمومی ممکن است برای برخی از مخاطبان غربی و متحدان ایالات متحده جذاب باشد، روسیه تا حد زیادی این حرکت را نادیده گرفت و در عوض به آزمایش‌ها و تمرین‌های خود، از جمله آزمایش ۲۰ آوریل ادامه داد. آزمایش موشک ICBM جدید Sarmat روسیه توسط خود پوتین اعلام شد. در نهایت، واشنگتن آزمایش را از سر گرفت و ماهیت معمول این آزمایش‌ها را در پیام‌های خود برجسته کرد. در ژوئن، نیروی دریایی ایالات متحده چهار موشک غیرمسلح Trident II (D5LE) را آزمایش کرد و نیروی هوایی ایالات متحده بعداً پرتاب آزمایشی ICBM خود را در اوت ۲۰۲۲ و سپس دوباره در سپتامبر انجام داد.

در طول مرحله اول جنگ، روسیه از ترکیبی از تهدیدها و سیگنال‌ها، از جمله از طریق تمرین‌ها، آزمایش‌ها و به‌روزرسانی‌های نوسازی هسته‌ای، برای هشدار ناتو نسبت به مداخله مستقیم در اوکراین استفاده کرد. مقامات روسی بارها به دکترین هسته‌‌ای روسیه اشاره کردند، هم برای انکار استفاده روسیه از تسلیحات هسته‌‌ای و هم برای ایجاد ابهام در مورد شرایط دقیقی که ممکن است باعث استفاده از تسلیحات هسته‌‌ای شود. به عنوان مثال، دیمیتری پسکوف، سخنگوی کرملین در ۲۸ مارس ۲۰۲۲ گفت: «ما یک مفهوم امنیتی داریم که به صراحت بیان‌ می‌کند که تنها زمانی که تهدیدی برای موجودیت کشور ما وجود داشته باشد،‌ می‌توانیم از سلاح هسته‌‌ای استفاده کنیم و عملاً استفاده خواهیم کرد. اما در عین حال، اگر اظهارات رئیس جمهور هنگام دستور عملیات در ۲۴ فوریه را به خاطر داشته باشید، بخشی از بیانیه وی تأکید می‌کرد که به کشورهای مختلف هشدار‌ می‌دهد در این عملیات در امور اوکراین و روسیه دخالت نکنند. فکر‌ می‌کنم همه منظور او را‌ می‌فهمند.» (۹)

کرملین تعمداً نشان‌ می‌داد، که مداخله مستقیم ناتو احتمالاً منجر به پاسخ هسته‌‌ای خواهد شد. در پاسخ به این سیگنال‌ها، رهبران غربی به دنبال متعادل کردن تلاش‌ها برای مجازات روسیه و حمایت از اوکراین با نیاز به اجتناب از تشدید تنش در مرحله اولیه جنگ بودند. برای انجام این کار، غرب یک رویکرد افزایشی را اتخاذ کرد، که در آن دولت‌های غربی به تدریج میزان و پیچیدگی کمک به اوکراین را افزایش دادند.

مرحله ۲: ضد حمله و افزایش خطر استفاده هسته‌ای، آگوست تا اکتبر ۲۰۲۲

در یک تغییر در روایت، مقامات روسیه در ماه اوت همزمان با کنفرانس بازنگری معاهده منع گسترش تسلیحات هسته‌‌ای(NPT) یک حمله دیپلماتیک را شروع کردند. رهبران روسیه، از جمله پوتین، مکرراً اعلام کردند: در یک جنگ هسته‌ای هیچ برنده‌ای وجود ندارد و هرگز نباید آغاز شود.» (۱۰) در جریان نشست NPT، دیپلمات روسی اظهار داشت: «مایلیم قاطعانه ادعاهای کاملاً بی اساس و غیرقابل قبول مبنی بر تهدید به استفاده از سلاح هسته‌‌ای از سوی روسیه را رد کنیم.» و شایگو گفت: «از نقطه نظر نظامی، برای دستیابی به اهداف تعیین شده، نیازی به استفاده از سلاح هسته‌‌ای در اوکراین نیست».(۱۱) مقامات کرملین به سرعت این روایت را پس از شکست نشست NPT کنار گذاشتند، جایی که روسیه به تنهایی مانع اجماع ۱۹۱ کشور شد.

کرملین لفاظی‌های تهدیدآمیز خود را در سپتامبر از سر گرفت. نیروهای اوکراینی به ترتیب در اوت و سپتامبر ۲۰۲۲ در استان‌های خرسون و خارکف حمله کردند. اوکراین در هر دو جبهه موفقیت داشت و لفاظی‌های روسیه با پیشروی نیروهای اوکراینی تشدید شد. مقامات وزارت خارجه شروع به هشدار درباره خطرات هسته‌‌ای ناشی از کمک غرب به اوکراین کردند. به عنوان مثال، سرگئی ریابکوف، معاون وزیر امور خارجه روسیه هشدار داد: «هرچه بیشتر ایالات متحده در حمایت از رژیم کی‌یف در میدان نبرد مشارکت داشته باشد، آنها بیشتر به یک طرف درگیر نظامی با روسیه تبدیل می‌شوند و این بدان معناست که آنها در معرض خطر تحریک یک درگیری مسلحانه مستقیم بین بزرگترین قدرت‌های هسته‌ای، مملو از عواقب فاجعه‌بار هستند.» (۱۲)

مقامات روسیه همچنین نشان دادند که روسیه‌ می‌تواند از سلاح‌های هسته‌‌ای برای دفاع از سرزمین‌های ضمیمه غیرقانونی در اوکراین استفاده کند. به عنوان مثال، لاوروف در اواخر سپتامبر اعلام کرد که کل قلمرو فدراسیون روسیه، که در قانون اساسی فدراسیون روسیه ثبت شده و می‌تواند در قانون اساسی فدراسیون روسیه گنجانده شود، بی‌تردید تحت حمایت کامل دولت قرار دارد. تمام قوانین، دکترین‌ها، مفاهیم و استراتژی‌های فدراسیون روسیه در تمام قلمرو آن اعمال‌ می‌شود.

با بدتر شدن وضعیت میدان جنگ روسیه در ماه اکتبر، روایت روسیه در ۲۳ اکتبر ۲۰۲۲ تغییر چشمگیری پیدا کرد و بر تهدید ادعایی بمب کثیف اوکراینی متمرکز شد. شایگو و والری گراسیموف، رئیس ستاد کل روسیه با همتایان خود در ایالات متحده و بریتانیا تماس گرفتند تا در مورد تهدید ادعایی بمب کثیف گفتگو کنند. در حالی که پوتین، لاوروف و پسکوف این روایت را در سخنرانی‌ها و نظرات خود تکرار کردند. سفیر روسیه در سازمان ملل متحد نامه‌‌ای به دبیرکل سازمان ملل متحد نوشت و وزارت دفاع روسیه نیز آمادگی خود را برای عملیات در محیط غیر رادیواکتیو اعلام کرد.

این نگرانی وجود داشت که این روایت ممکن است برای ایجاد بهانه‌‌ای برای استفاده هسته‌‌ای یا پوشش دادن یک عملیات دروغین باشد. رهبران غربی روایت روسیه را به چالش کشیدند و علناً درباره عواقب شدید استفاده هسته‌ای هشدار دادند و در عین حال به طور خصوصی تهدید به تلافی با سلاح‌های متعارف کردند.

دبیر کل ناتو در ۲۴ اکتبر تلاش کرد این ادعاها را رد کند و اظهار داشت: «این ادعا که اوکراین در حال آماده شدن برای استفاده از بمب‌های کثیف در این کشور است، پوچ است. این بخشی از الگویی است که قبلاً از روسیه دیده‌ایم – در سوریه، بلکه در آغاز جنگ یا درست قبل از شروع جنگ در فوریه. و این است که روسیه دیگران را متهم‌ می‌کند [به اینکه] کاری را که خودش قصد انجام آن را دارد، متهم کند.»(۱۳) رهبران غیر غربی نیز این موضوع را بررسی کردند. راجنات سینگ، وزیر دفاع هند طی تماسی با شایگو در ۲۶ اکتبر، به همتای روسی خود در مورد استفاده از سلاح هسته‌‌ای هشدار داد و خاطر نشان کرد که استفاده از سلاح هسته‌‌ای برخلاف اصول اولیه حقوق بشری است.

هشدارهای روسیه در مورد بمب کثیف اوکراینی همزمان با رزمایش‌های هسته‌ای روسیه در مقیاس بزرگ و به دنبال هشدارهایی مبنی بر اینکه حملات به سرزمین‌های ضمیمه شده می‌تواند منجر به استفاده هسته‌ای شود، صورت گرفت. ادعاهای روسیه مبنی بر اینکه اوکراین و شرکای غربی‌اش ممکن است با استفاده از ابزار هسته‌‌ای یا رادیولوژیکی این کشور را “تهدید” کنند، جدید نبود. روایت بمب کثیف یا سلاح هسته‌ای اوکراین به ابتدای تهاجم بازمی‌گردد. (۱۴) آنچه که این بار متفاوت بود ادعاهایی مبنی بر این بود که تهدید قریب‌الوقوع است، همراه با هماهنگی ظاهری در پیام‌رسانی و تعداد زیاد اظهارات در این زمینه. مقامات کرملین این هشدارها را در حالی صادر کردند که به نظر‌ می‌رسید ارتش روسیه در حال فروپاشی است و این نگرانی را در غرب و در سطح بین‌المللی ایجاد کرد که روسیه ممکن است از سلاح‌های هسته‌‌ای تاکتیکی برای جلوگیری از شکست استفاده کند.

هشدارهای روسیه درباره یک حمله با بمب کثیف قریب الوقوع اندکی پس از تماس سینگ با شایگو در ۲۶ اکتبر پایان یافت. پوتین در سخنرانی در ۲۶ اکتبر این ادعا را تکرار کرد که اوکراین در حال آماده شدن برای استفاده از یک بمب کثیف بود و همزمان تاکید‌ می‌کرد که روسیه “نیازی” به استفاده از سلاح‌های هسته‌‌ای ندارد. (۱۵)

دیمیتری پولیانسکی، معاون اول نماینده دائم روسیه در سازمان ملل، ادعای کرملین درباره بمب کثیف را روز بعد تکرار کرد و پس از آن هشدارهای کرملین ناگهان پایان یافت. (۱۶) در تلاشی ظاهرا برای کاهش تنش‌ها، وزارت خارجه روسیه بیانیه‌ای را در ۲ نوامبر منتشر کرد که در آن مجدداً تأیید کرد که با جنگ هسته‌ای نمی‌توان پیروز شد و هرگز نباید در آن جنگید.

مرحله ۳: تعمیق و پیمایش هسته‌ای، نوامبر ۲۰۲۲ تا ژوئیه ۲۰۲۳

در دسامبر ۲۰۲۲، نیروهای روسی حملاتی را در سراسر خط مقدم در شرق اوکراین آغاز کردند. این فشار، همراه با یک کمپین اعتصابی مداوم علیه زیرساخت‌های انرژی اوکراین، دستاوردهای محدودی با هزینه‌های هنگفت در طول زمستان و بهار داشت. پس از یک دوره سیگنال دهی کاهش تنش در نوامبر، مقامات روسیه لفاظی‌های هسته‌‌ای خود از جمله تعلیق مشارکت در استارت جدید و اقداماتی مانند استقرار سلاح‌های هسته‌‌ای در بلاروس را از سر گرفتند. مقامات روسی همچنین نسبت به تامین مهمات اورانیوم ضعیف شده و واگذاری F 16 توسط غرب به اوکراین، حملات اوکراین علیه کریمه و سرزمین روسیه، تلاش برای بازپس گیری کریمه و احتمال شکست روسیه از سوی غرب، شروع به تهدید کردند. (۱۷) پوتین در ۲۱ فوریه ۲۰۲۳ با هشدار به غرب اعلام کرد که مشارکت روسیه در استارت جدید را تعلیق خواهد کرد. پوتین این تصمیم را پاسخی به حمایت ایالات متحده از اوکراین و سایر اقدامات خصمانه نامشخص توصیف کرد: «اکنون، آنها از ناتو برای دادن سیگنال به ما استفاده‌ می‌کنند. به موجب آن روسیه باید بدون هیچ سؤالی، همه آنچه را که با آن موافقت کرده است، از جمله پیمان استارت جدید را اجرا کند، در حالی که آنها هر طور که بخواهند انجام خواهند داد. گویی هیچ ارتباطی بین سلاح‌های تهاجمی استراتژیک و مثلاً درگیری در اوکراین یا سایر اقدامات خصمانه غرب علیه کشور ما وجود ندارد»(۱۸)

چشم انداز هسته‌‌ای دوباره در ۲۵ مارس ۲۰۲۳ تغییر کرد، زمانی که پوتین اعلام کرد روسیه سلاح‌های هسته‌‌ای تاکتیکی را در بلاروس مستقر خواهد کرد. پوتین در توجیه این اقدام، به مأموریت هسته‌ای ناتو اشاره کرد: «ما [سلاح‌ها] را تحویل نمی‌دهیم. و ایالات متحده [آنها] را به متحدان خود تحویل نمی‌دهد. ما اساساً همان کاری را انجام‌ می‌دهیم که آنها برای یک دهه انجام‌ می‌دادند. آنها در کشورهای خاصی متحدانی دارند و به آنها آموزش‌ می‌دهند و ما هم همین کار را خواهیم کرد.» (۱۹).

لوکاشنکو قانون اساسی بلاروس را برای حذف وضعیت غیرهسته‌‌ای آن در فوریه ۲۰۲۲ اصلاح کرد و پوتین در ژوئن ۲۰۲۲ موافقت کرد که سیستم‌های حمل و نقل دوگانه را در اختیار بلاروس قرار دهد. بیانیه پوتین در ماه مارس با واکنش انتقادی اما محدود غرب مواجه شد. پوتین در توجیه اقدام خود برای استقرار تسلیحات هسته‌‌ای در بلاروس، به ماموریت هسته‌‌ای در حال انجام ناتو به عنوان سابقه اشاره کرد.

نتیجه گیری

در ابتدا، زمانی که کرملین بر این باور بود که‌ می‌تواند کیف را ظرف چند روز تصرف کند، مقامات روسیه از تهدید استفاده از سلاح هسته‌‌ای برای جلوگیری از مداخله مستقیم ناتو در جنگ استفاده کردند. همانطور که مشخص شد که جنگ ادامه خواهد داشت، کرملین تلاش کرد از سیگنال‌های هسته‌‌ای برای جلوگیری از طیف وسیع‌تری از فعالیت‌ها استفاده کند. اگرچه مقامات روسی از اواخر سال ۲۰۲۲ تا اواسط سال ۲۰۲۳ لفاظی‌های مداوم هسته‌‌ای تهدیدآمیز خود را حفظ کردند، فوریت و شدت این سیگنال‌ها در مقایسه با سپتامبر و اکتبر ۲۰۲۲ کمرنگ شد. مقامات روسی در ماه نوامبر خطرات استفاده از سلاح هسته‌ای را کم اهمیت جلوه دادند و در حالی که اوکراین حملاتی را به عمق روسیه انجام داد و ناتو انواع جدیدی از کمک‌های نظامی را ارائه کرد، واکنش‌های بی سر و صدایی را انجام دادند. مقامات غربی هشدارهای روسیه را جدی گرفتند، اما به طور فزاینده‌‌ای به کاهش خطر استفاده هسته‌‌ای اشاره کردند. در غیاب تهدیدات هسته‌ای تهاجمی‌تر، روسیه به زودی دستکاری ریسک را با ابزارهای دیگر آغاز کرد. کرملین مشارکت در آخرین معاهده کنترل تسلیحات استراتژیک بین روسیه و ایالات متحده را به حالت تعلیق درآورد و برنامه‌هایی برای استقرار تسلیحات هسته‌ای در بلاروس را اعلام کرد. اگرچه روایت کرملین یکدست نبود، اما متناقض هم نبود. پیام‌های هسته‌ای روسیه پیوسته به زرادخانه هسته‌ای روسیه به‌عنوان ضامن نهایی امنیتی اشاره کرده است و از سیگنال‌های هسته‌ای – اعم از لفاظی صریح و پیام یا موضع‌گیری – به عنوان بخشی از استراتژی گسترده‌تر استفاده کرده است.

این تهدیدات هسته‌ای یکی از ویژگی‌های مهم جنگ روسیه در اوکراین است و احتمالاً به آن در آینده ادامه خواهد داد. عوامل مختلفی ممکن است به این تغییرات در لفاظی هسته‌‌ای روسیه کمک کرده باشد: سیگنال دهی غرب، مداخله هند و چین، رویدادهای روی زمین و شکست روسیه در به دست آوردن یک پیروزی سریع و قاطع، و البته نبرد خود اوکراینی‌ها.

این گزارش ترجمه و تلخیصی از مقاله زیر است:

Heather Williams, Kelsey Hartigan, Lachlan MacKenzie, and Reja Younis, Russian Nuclear Calibration in the War in Ukraine, Available in: https://www.csis.org/analysis/russian-nuclear-calibration-war-ukraine

منابع

۱٫ “Военная доктрина Российской федерации” [Military Doctrine of the Russian Federation], www.ng.ru, April 21, 2000, https://www. ng.ru/politics/2000-04-22/5_doktrina.html.

۲٫ Hans Kristensen, Matt Korda, and Eliana Johns, “Nuclear Notebook: Russian Nuclear Weapons, 2023,” Bulletin of the Atomic Scientists 79, no.3 (May 8, 2023): 174–۹۹, https://doi.org/10.1080/00963402.2023.2 202542.

۳٫ “Russia Deploys ICBM That Putin Says Will Make Enemies ‘Think Twice,’” AP News, September 1, 2023, https://apnews.com/article/ russia-icbm-satan-putin-bf32b659736c9a5fd7129f3aac2f1107.

۴٫ “Kh-101 / Kh-102,” Missile Threat, CSIS, https://missilethreat.csis.org/ missile/kh-101-kh-102/.

۵٫ Eugene Rumer and Andrew S. Weiss, “Ukraine: Putin’s Unfinished Business,” Carnegie Endowment for International Peace, November 12, 2021, https://carnegieendowment.org/2021/11/12/ukraine-putin-s-unfinished-business-pub-85771.

۶٫ Office of the President of Russia, “Meeting with Sergei Shoigu and Valery Gerasimov,” Press release, February 27, 2022, http://en.krem¬lin.ru/events/president/news/67876.

۷٫ “‘No Reason’ to Change US Nuclear Alert Level amid Putin’s Threat: Psaki,” ABC News, February 28, 2022, https://abcnews.go.com/Politics/reason-change-us-nuclear-alert-level-amid-putins/sto¬ry?id=83159115.

۸٫ Phil Stewart and Idrees Ali, “U.S. Delays ICBM Test-Launch in Bid to De-Escalate Russia Nuclear Tensions,” Reuters, March 2, 2022, https://www.reuters.com/world/us/us-delays-icbm-test-launch-bid-de-escalate-russia-nuclear-tensions-2022-03-02/.

۹٫ Ryan Chilcote, Dan Sagalyn, and Morgan Till, “Putin’s Spokesman Dmitry Peskov on Ukraine and the West: ‘Don’t Push Us into the Corner,’” PBS NewsHour, March 28, 2022, https://www.pbs.org/new¬shour/show/putins-spokesman-dmitry-peskov-on-ukraine-and-the-west-dont-push-us-into-the-corner.

۱۰٫ Mark Trevelyan, “Putin Says No One Can Win a Nuclear War,” Reu¬ters, August 1, 2022, https://www.reuters.com/world/putin-there-can-be-no-winners-nuclear-war-it-should-never-be-started-2022-08-01/.

۱۱٫ “На открытии X Московской конференции по международной безопасности с приветственным словом выступил Министр обороны России” [At the opening of the 10th Moscow conference on international security, the Minister of Defence of Russia deliv¬ered welcoming remarks], Министерство Обороны Российской Федераций [Ministry of Defence of the Russian Federation], August 16, 2022, https://function.mil.ru/news_page/country/more.ht¬m?id=12433677@@egNews.

۱۲٫ “Интервью заместителя Министра иностранных дел России С.А.Рябкова МИА ‘Россия сегодня’ в связи с ۶۰-летием Карибского кризиса – Министерство иностранных дел Российской Федерации” [Interview with Deputy Minister of Foreign Affairs of Russia S.A Ryabkov by International News Agency ‘Russia Today’ in Connection to the 60th Anniversary of the Carribean Crisis – Ministry of Foreign Affairs of the Russian Federation], Mid.ru, 2018, https://www.mid.ru/ru/foreign_policy/news/1833841/.

۱۳٫ Lili Bayer, “Russia’s Dirty Bomb Claim ‘Absurd,’ Says NATO Chief,” Politico, October 24, 2022, https://www.politico.eu/article/russia-ukraine-dirty-radioactive-bomb-claim-absurd-says-nato-chief-jens-stoltemberg/.

۱۴٫ “Украина могла создать ядерное оружие в ближайшей перспективе – информированный источник в РФ” [Ukraine Could Build a Nuclear Weapon in the Near Future – Knowledgeable Source in the Russian Federation] Interfax. ru, March 6, 2022, https://www.interfax.ru/russia/826642.

۱۵٫ Office of the President of Russia, “Valdai International Discussion Club Meeting,” Press release, October 27, 2022, http://www.en.krem¬lin.

۱۶٫ “Полянский назвал главную цель Киева при провокации с ‘грязной бомбой’” [Polyansky named Kyiv’s main goal for the provocation with a ‘dirty bomb’], РЕН ТВ [Ren TV], October 29, 2022, https://ren.tv/news/v-mire/1040152-polianskii-nazval-glavnuiu-tsel-kieva-pri-provokatsii-s-griaznoi-bomboi.

۱۷٫ Guy Faulconbridge and Felix Light, “Putin Ally Warns NATO of Nuclear War If Russia Is Defeated in Ukraine,” Reuters, January 19, 2023, https://www.reuters.com/world/europe/putin-ally-medvedev-warns-nuclear-war-if-russia-defeated-ukraine-2023-01-19/.

۱۸٫ Vladimir Putin, “Presidential Address to Federal Assembly,” The Kremlin, President of Russia, February 21, 2023, http://en.kremlin.ru/events/president/news/70565.

۱۹٫ “Путин: заявление Британии послужило поводом для переговоров с Лукашенко” [Putin: the British statement was the reason for discussions with Lukashenko], РИА Новости [RIA Novo¬sti], 2023, https://ria.ru/20230325/putin-1860659321.html.