روسیه و مشکلی به نام «کارگران خارجی مسلمان»

نشانه‌هایی از رادیکالیزه شدن مهاجران مسلمانی که از آسیای مرکزی به روسیه آمده‌اند، باعث نگرانی کرملین درمورد آینده روسیه شده است.

بسیاری از روس‌ها، از جمله مسئولین ارشد، نگران این مسئله هستند که هجوم کارگران مهاجر مسلمان از آسیای مرکزی، هسته فرهنگ روسیه و همچنین خود فدراسیون روسیه را به خطر بیندازد. این مهاجران بیش از ۸۰ درصد از ده میلیون کارگر مهاجر در روسیه را تشکیل می‌دهند.

برخی در جامعه روسیه معتقدند که این امر، نظم عمومی و سلطه فرهنگی قومی روسیه را تهدید می‌کند و آن را مشکلی می‌دانند که دولت‌های غربی می‌توانند از آن بهره برداری کنند. همچنین این امر می‌تواند منجر به تحریک جنبش‌های اسلامی پس از بازگشت این مهاجران به سرزمین‌های خود شود که قطعا نفوذ مسکو در آسیای مرکزی را تضعیف می‌کند.

مهاجران مسلمان از آسیای مرکزی با تجارب خود در روسیه رادیکال می‌شوند. به نظر می‌رسد که این کارگران برای دفاع از برنامه اسلامی خود تمایل بیشتری به خشونت علیه روس‌ها دارند.

پل گوبل، نویسنده بنیاد جیمزتاون اشاره می‌کند که اکثر مقامات روسی معتقدند که می‌توانند از طریق سیاست‌های سرکوبگرانه و گسترش نهادهایی که برای «روسی کردن» مهاجران طراحی شده‌اند، اوضاع را کنترل کنند. اما او خاطرنشان می‌کند که با افزایش نرخ جرم و جنایت در میان مهاجران و موج اخیر خشونت بین روس‌ها و مهاجران مسلمان در حومه مسکو، نگرش روسیه شروع به تغییر کرده است.

مطالعه جدید دولت روسیه در مورد نگرش مهاجران نسبت به جنبش‌های اسلامی و تبعیت از قوانین روسیه این روند را برجسته کرد. پیشنهادهای رادیکال تر، از جمله اخراج مهاجران و خروج روسیه از کشورهای مستقل برای جلوگیری از بازگشت آنها نیز مورد استقبال قرار گرفت.

برخی از نتایج مطالعه آژانس فدرال امور ملیت‌های روسیه که در پایان سپتامبر ۲۰۲۳ منتشر شد، شگفت‌انگیز بود. این مطالعه نشان داد که ۴۳ درصد از کارگران مهاجر از آسیای مرکزی می‌گویند که می‌خواهند در روسیه بر اساس مقررات شریعت اسلامی زندگی کنند، در حالی که ۲۴ درصد اعلام کردند که آماده شرکت در تظاهرات عمومی برای حمایت از هدفشان هستند.

بیش از ۱۵ درصد یا حدود دو میلیون نفر می‌گویند که مایل به شرکت در اعمال خشونت آمیز برای رسیدن به خواسته‌های خود هستند. این نظرسنجی همچنین نشان داد که بیش از ۴۰ درصد ترجیح می‌دهند تحت قوانین کشور خود زندگی کنند تا بر اساس قوانین روسیه.

این شرایط باعث تشدید تنش بین روس‌ها و مهاجران مسلمان می‌شود. همچنین این اعتقادات را در بین مسلمانان ملیت‌های بومی روسیه گسترش می‌دهد که پس از بازگشت، افراط‌گرایی را در سرزمین‌های خود تحریک می‌کند. آنها تهدیدی برای روسیه و کشورهای آسیای مرکزی هستند.

مقامات روسی امروز درگیر بحث و گفتگو در مورد این موضوع هستند که چه رویکردی می‌تواند برای تغییر این وضعیت اتخاذ شود. ولادیمیر پوتین، رئیس‌جمهور روسیه، تلاش کرده این مشکل را کم اهمیت جلوه دهد.

وی در مجمع اقتصادی شرق که چندی پیش برگزار شد گفت: کارگران مهاجر «تنها ۳.۷ درصد» از نیروی کار کشور را تشکیل می‌دهند و هر مشکلی با آنها را می‌توان با اصرار بر یادگیری زبان روسی و اجرای قوانین تصویب شده در کشور حل کرد.

اما آنهایی که مستقیماً با این مشکل مواجه بودند، خوش بین نیستند. ایگور بارینوف، رئیس آژانس فدرال امور ملیت ها، گفت که مسکو باید برنامه‌هایی را برای غربالگری کارگران مهاجر ایجاد کند تا اطمینان حاصل شود که از ورود طرفداران ایده‌های افراطی به کشور جلوگیری می‌شود.

کاهش تعداد مهاجران مسلمان ممکن است به دو دلیل عمده مشکلات جدی ایجاد کند. اولین مورد این است که منجر به اخراج بسیاری از مهاجران از روسیه می‌شود که ممکن است متقاعد کردن مردم آسیای مرکزی برای شرکت در جنگ علیه اوکراین را دشوار کند.

ثانیاً، درگیری‌ها بین مهاجران و روس‌ها را افزایش می‌دهد، زیرا هر دو طرف معتقدند که چنین سیاست‌هایی راه را برای حملات بیشتر باز می‌کند.

نظرات ضد مهاجر در حال حاضر این تأثیر را بر هر دو گروه گذاشته است و وضعیتی را ایجاد می‌کند که می‌تواند به سرعت از مهاجران مسلمان به شهروندان بومی روسیه سرایت کند. تأثیر این تغییر احتمالاً به امنیت ملی نیز کشیده می‌شود و مقامات مسکو، مانند نیکلای پاتروشف، دبیر شورای امنیت روسیه، غرب را به دامن زدن به این درگیری‌ها متهم می‌کنند.

تعداد بیشتری از روس‌ها، دوباره به رهبری پاتروشف، خواهند دید که افراطی شدن مهاجران مسلمان در داخل کشورشان ممکن است کاتالیزوری برای گسترش افکار اسلامی در آسیای مرکزی باشد.

این روند، همراه با افراط گرایی افغانستان و مشکلات فزاینده در آسیای مرکزی، می‌تواند دولت‌هایی را به قدرت برساند که نفوذ مسکو در منطقه را محدود می‌کند و به غرب فرصت جدیدی برای مقابله با روسیه می‌دهد. رشد عقاید افراطی در آسیای مرکزی در داخل گروه‌های اسلامی روسیه گسترش خواهد یافت.

بنابراین مسکو در موقعیت حساسی قرار گرفته است. این کشور از یک سو به مهاجران مسلمان از آسیای مرکزی نیاز دارد تا بتواند مشکلات جمعیتی خود را حل کند، اما از سوی دیگر نمی‌تواند اجازه دهد که افراط گرایی در میان آنها گسترش یابد.

بعید است که نیاز روسیه به این مهاجران مسلمان در آینده نزدیک از بین برود. اما احساسات افراطی احتمالاً با پیام‌های ملی گرایانه فزاینده کرملین و درخواست آن مبنی بر ایفای نقش آسیای میانه در جنگ تقویت می‌شود.

دستمزدهای پایین و مشکلات زیست محیطی در آسیای مرکزی به این معنی است که تعداد مهاجرانی که به روسیه می‌روند افزایش خواهد یافت. دشمنی روسیه با این مهاجران به این معنی است که گسترش افراط گرایی ادامه خواهد یافت. روسیه اکنون شاهد افراط گرایی نسل دوم مهاجران است که برخی کشورهای اروپای غربی نیز از آن رنج می‌برند.

این موضوع نگرانی‌هایی را در کرملین در مورد آینده روسیه ایجاد می‌کند. زیرا روندهای فعلی نشان می‌دهد که این نگرش‌ها در میان مهاجران مسلمان در روسیه می‌تواند نقش مهمی در آنچه بسیاری به عنوان گسست بعدی فدراسیون روسیه به آن نگاه می‌کنند، ایفا کند.