#اختصاصی
به قلم: تاتیانا ادووینا؛ کامرسانت روسیه
افزایش سرمایه‌گذاری روسیه در کشورهای اتحادیه اقتصادی اوراسیا EAEU و کشورهای همسایه آنها منجر به افزایش بیشتر سرمایه‌گذاری در قزاقستان شد – این کشور ۲۳ پروژه از ۲۸ پروژه جدید راه‌اندازی شده در EAEU از ابتدای سال ۲۰۲۲ را به خود اختصاص داده است. این کشور همچنین دریافت‌کننده اصلی سرمایه‌گذاری مستقیم خارجی از کشورهای ثالث – در درجه اول چین- است. با این حال، سهم چین در کل حجم سرمایه‌گذاری‌های خارجی قزاقستان به تدریج در برابر سرمایه‌گذاری‌های رو به رشد ترکیه و کشورهای عربی در حال کاهش است.
مجموع سرمایه گذاری‌های مستقیم متقابل انباشته کشورهای منطقه اوراسیا (EAEU و همچنین آذربایجان، ازبکستان، مولداوی، گرجستان، تاجیکستان و ترکمنستان) تا پایان نیمه اول سال ۲۰۲۳ بالغ بر ۴۸٫۸ میلیارد دلار بوده است که بر اساس ارزیابی بانک توسعه اوراسیا (EDB)، از این میزان – ۲۸٫۱ میلیارد دلار سرمایه‌گذاری متقابل کشورهای عضو اتحادیه اقتصادی اوراسیا است . در سال ۲۰۲۲، سرمایه گذاری مستقیم خارجی متقابل در منطقه ۵٫۴ درصد رشد کرد (پایه شامل سرمایه گذاری بیش از ۱ میلیون دلار است).
سرمایه‌گذاری روسیه در این منطقه بالغ بر ۴۳ میلیارد دلار است که بیشتر آن مربوط به قزاقستان است – ۱۳ میلیارد دلار در ۹۹ پروژه سرمایه‌گذاری شده است و پس از آن ازبکستان (۲۶ معامله به ارزش ۹٫۳ میلیارد دلار – بیش از ۹۰ درصد سرمایه‌گذاری‌ها شامل چهار پروژه نفت و گاز است) و بلاروس (۵٫۶۵ میلیارد دلار، اینها سرمایه گذاری‌های گازپروم، بانک‌های روسیه و همچنین سرمایه گذاری در فناوری اطلاعات است).
از ابتدای سال ۲۰۲۲، بزرگترین معامله، تصاحب ۱۰۰ درصد کارخانه معدنی و شیمیایی استپنوگورسک از شرکت های دریایی Ganberg و Gexior Limited توسط Rosatom و در جهت مخالف، سرمایه‌گذاری Kaz Minerals در پروژه مس بایمسکایا در Chukotka بوده است. از ۲۸ پروژه جدید در EAEU از ابتدای سال گذشته، ۲۳ پروژه در قزاقستان، چهار پروژه در روسیه و یک پروژه در قرقیزستان اجرا شده است. قزاقستان ۲۷ درصد از کل سرمایه‌گذاری کشورهای منطقه را به خود اختصاص داده است. در مجموع، ۱۲ پروژه از ۲۰ پروژه جدید به ارزش ۱٫۱ میلیارد دلار در سال جاری با مشارکت سرمایه گذاران روسی همراه است.
نویسندگان گزارش انتظار دارند که هجوم سرمایه‌گذاری روسیه به منطقه تضعیف نشود: سرمایه‌گذاری‌هایی که شرکت‌ها می‌خواستند به سمت توسعه در بازارهای غربی هدایت کنند احتمالاً به EAEU و آسیای مرکزی هدایت می‌شوند. در همان زمان، سرمایه‌گذاری در بخش مالی و مخابرات ممکن است بیشتر کاهش یابد – خروج Sberbank و Alfa Bank از بازار قزاقستان منجر به کاهش حجم سرمایه‌گذاری های‌متقابل به میزان ۸۲۵ میلیون دلار شده است.
در میان سرمایه‌گذاران خارجی، سرمایه‌گذاری مستقیم خارجی متقابل کشورهای منطقه با ترکیه سریع‌ترین رشد را دارد – ۶۸٫۱ میلیارد دلار، که از این مبلغ سرمایه‌گذاری در منطقه به ۱۶٫۸ میلیارد دلار می‌رسد (بیشترین سرمایه‌گذاری‌ها در فدراسیون روسیه، ۷٫۴ میلیارد دلار، در جهت مخالف – ۳۳ میلیارد دلار است. و پس از آن آذربایجان و قزاقستان).
چین همچنان بزرگترین سرمایه گذار است – ۷۹٫۹ میلیارد دلار، اما در کشورهای آسیای مرکزی که ۵۵٫۹ میلیارد دلار دریافت کرده‌اند، سهم این کشوردر حال کاهش است (در سال ۲۰۱۶، ۹۵٫۸٪ از سرمایه‌گذاری‌های خارجی، در حال حاضر – ۸۷٫۹٪)، سرمایه‌گذاری‌های روسیه در این کشورها به ۲۳٫۸ میلیارد دلار بالغ می شود. اما سهم سرمایه‌گذاری شرکت‌های دولتی روسیه در سرمایه‌گذاری‌های مستقیم خارجی منطقه به طور قابل توجهی کمتر است (۳۰٪ در مقابل ۹۰٪). کاهش سهم چین به دلیل افزایش قابل توجه سرمایه‌گذاری مستقیم خارجی از ترکیه (از ۱٫۳ میلیارد دلار به ۴٫۴ میلیارد دلار) و امارات (از ۷۴۵ میلیون دلار به ۳ میلیارد دلار) از سال ۲۰۱۶ تا نیمه اول ۲۰۲۳ است. مصر، ایران، قطر و عربستان سعودی عربستان کمتر از یک درصد از سرمایه‌گذاری در منطقه را به خود اختصاص داده است.
در میان کشورهای دریافت کننده، (مانند سرمایه گذاری های منطقه‌ای) بیشترین سهم به قزاقستان می‌رسد: حجم سرمایه‌گذاری در ۱۱۸ پروژه آن بالغ بر ۴۶ میلیارد دلار بوده است، ۳۱ پروژه به ارزش ۴٫۱ میلیارد دلار در ازبکستان در حال اجرا هستند، ۲۳ پروژه ببه ارزش ۱٫۸ میلیارد دلار در قرقیزستان در حال اجرا هستند. در تاجیکستان نیز ۱۸ پروژه به مبلغ ۲٫۳ میلیارد دلار، و در ترکمنستان دو پروژه به مبلغ ۹٫۴ میلیارد دلار در حال اجرا هستند. چین بیشترین سرمایه‌گذاری را در قزاقستان (۴۱٫۹ میلیارد دلار، ۵۲ درصد از سرمایه‌گذاری‌های متقابل) و روسیه (۱۹٫۷ میلیارد دلار، ۲۵ درصد) داشته است.
سرمایه‌گذاری کشورهای دوست (عمدتاً از چین) در مواد خام (۴۸٪ از سرمایه‌گذاری‌ها)، حمل و نقل و انبارها (خطوط لوله، فرودگاه ها، بندر خشک – ۳۰٫۶٪) و پردازش (۸٫۵٪) را تشکیل می‌دهند. سایر مناطق کمتر از ۵٪ سرمایه گذاری را در اختیار دارند.
از ۳۵ پروژه در بخش مواد خام، ۳۳ پروژه چینی هستند. سرمایه‌گذاری‌های ترکیه و ایران در این بخش بیش از ۲۷ میلیون دلار نیست. از میان پروژه‌های حمل و نقل، هشت پروژه توسط چین و سه پروژه توسط ترکیه اجرا می‌شود. سرمایه‌گذاران عرب در حال ورود به پروژه های انرژی سبز در قزاقستان و ازبکستان هستند.
کاهش سرعت مصرف در فدراسیون روسیه می‌تواند اقتصاد شرکای EAEU را کاهش دهد. توجه داشته باشید که بر اساس گزارش وزارت بازرگانی جمهوری خلق چین، سرمایه گذاری خارجی انباشته این کشور برای سال ۲۰۲۱ بالغ بر ۵۱۸٫۲ میلیارد دلار بوده است که از این میزان، کشورهای EAEU 20.3 میلیارد دلار و آسیای مرکزی ۱۳٫۷ میلیارد دلار به خود اختصاص داده‌اند. حجم سرمایه‌گذاری مستقیم خارجی چین در روسیه ۱۰٫۶ میلیارد دلار، قزاقستان ۷٫۵ میلیارد دلار، ازبکستان ۲٫۸ میلیارد دلار، تاجیکستان ۱٫۶ میلیارد دلار، قرقیزستان ۱٫۵ میلیارد دلار، بلاروس ۶۴۶ میلیون دلار بوده است. در همان زمان، سرمایه‌گذاری مستقیم انباشته چین در روسیه، طبق آمار رسمی، از ۱۳٫۹ میلیارد دلار در سال ۲۰۱۷ به ۱۰٫۶ میلیارد دلار در سال ۲۰۲۱ (از ۳٫۳ درصد به ۲٫۱ درصد) کاهش یافت.
