تاریخ : جمعه, ۱۰ فروردین , ۱۴۰۳ 20 رمضان 1445 Friday, 29 March , 2024

ضرورت‌های همکاری ایران و ازبکستان در شرایط جدید

  • ۱۷ تیر ۱۴۰۱ - ۷:۴۸
ضرورت‌های  همکاری ایران و ازبکستان در شرایط جدید
متن سخنان دکتر ولی کالجی در نشست روابط ایران و ازبکستان در چارچوب دوجانبه و منطقه‌ای که روز چهارشنبه یک تیرماه در موسسه ایراس و با حضور سخنرانان ایرانی و ازبکستانی برگزار شد.

ویدئوی کامل نشست

از زمان به قدرت رسیدن آقای شوکت میرضیایف در سال ۲۰۱۶، اصلاحات زیادی در کشور ازبکستان انجام شده است. از مقابله با فساد اقتصادی گرفته تا پاکسازی نهادهای امنیتی و قضایی، اصلاحات حوزه اقتصاد بازار آزاد، توجه به شرکتهای کوچک و متوسط، منع کار اجباری در مزارع پنبه، توسعه اقتصاد دیجیتال و فناوری، تغییر عضویت ازبکستان در سازمان تجارت جهانی، عضویت ناظر ازبکستان در اتحادیه اقتصادی اوراسیا و… . این­ها تحولات مهمی است که در ازبکستان اتفاق افتاده است. با توجه به اینکه اقای میرضیایف بیش از ۱۳ سال نخست وزیر و وزیر اقتصاد بودند و تجربه بسیار بالایی در این حوزه دارند، این تحولا بسیار قابل توجه است،    

در عرصه سیاست خارجی، تنش­زدایی با همسایگان از جمله تاجیکستان، قرقیزستان، قزاقستان و ترکیه صورت گرفته و همچنین سعی در گسترش روابط متوازن با کشورهای مختلف بوده است. روابط ایران و ازبکستان هم در این فضا ۳ الی ۴ سالی ­است که وارد مرحله جدیدی شده است، اما در عین حال از آخرین سفر و دیدار متقابل روسای جمهور در تهران و تاشکند بیش از دو دهه می­گذرد، یعنی سفر اقای خاتمی به ازبکستان در سال ۲۰۰۲ و سفر اقای اسلام کریمف به تهران در سال ۲۰۰۳. برای روابط دو کشور این فاصله تقریبا دو دهه­ای دیدار روسای جمهور موضوع خوبی نیست. از نظر پروتکلی نوبت رئیس جمهور ایران است که از ازبکستان بازدید کند که بنابر اطلاعات موجود این امر در دستور کار است. ایران با هیچ کشور دیگری در آسیای مرکزی چنین فاصله طولانی­ای را در دیدار دو رئیس جمهور کشور در پایتخت‌ها نداشته است.

همچنین روابط تهران و تاشکند نباید محدود به سفارتخانه­ها و کنسولگری­ها در تهران و تاشکند  بشود. به عنوان مثال ایران می­تواند در سمرقند و بخارا و ازبکستان در مشهد و اصفهان کنسولگری داشته باشد. اخیرا ایران و ارمنستان توافق کرده­اند که دولت ارمنستان در تبریز و ایران در شهر کاپان در استان سیونیک در جنوب ارمنستان کنسولگری داشته باشند. این امر می­تواند در توسعه روابط، صدور روادید، بحث‌های  کنسولی، تجاری و دانشجویی بسیار مثمر ثمر باشد.

روابط ایران با کشورهای منطقه در سال­های اخیر رو به بهبود گذاشته است. برای مثال دو ماه قبل کارخانه پهباد  ابابیل ۲ در تاجیکستان افتتاح شد و یا تبدیل عضویت ایران در سال گذشته در سازمان همکاری­های شانگهای بعد از نزدیک به ۱۶_۱۷ سال اتفاق افتاد که ازبکستان هم از آن حمایت کرد. این اتفاقات پیشتر قابل تصور نبود، اما در حال حاضر در فضای جدید همکاری‌های  ایران با آسیای مرکزی قابل تصور هست و می­توان از آن در سطح خیلی بالاتری با ازبکستان انتظار داشت.

چندی قبل که آقای توکایف، رئیس جمهور قزاقستان، به ایران آمده بودند با لغو ویزای ۱۴ روزه برای بازرگانان موافقت کردند. دولت اقای میرضیایف برای ۸۶  کشور لغو ویزا انجام داده است ولی متاسفانه ایران در بین این ۸۶ کشور نیست. می­توان برای ایران و ازبکستان هم چنین اقدامی کرد. برای توسعه روابط حتما نیازمند آن هستیم که به سمت لغو متقابل و کامل ویزا حرکت کنیم. در حال حاضر لزوم ویزا بین ایران با ارمنستان، گرجستان و ترکیه کاملا برداشته شده است. این عمل کمک می­کند تا روابط ایران و ازبکستان از سطح روابط دولتی، نخبگانی و محدود خارج شده و جنبه مردمی پیدا کند. زمانی که از سمرقند و بخارا برای ایرانیان و از اصفهان، مشهد و شیراز برای ازبکها صحبتی به میان می­آید، چطور می­توان به آن تعاریف رنگ واقعیت بخشید؟ این امر با تورهای گردشگری و با پرواز‌های  مستقیم ممکن می­شود و مقدمه­اش این است که به سمت لغو کامل ویزا میان دو کشورحرکت کنیم. تجربه ایران با ترکیه، امارات، ارمنستان و گرجستان نشان می­دهد، زمانی که ویزا به طور کامل لغو شود، شرایط برای سفر و مردمی شدن روابط دو کشور بیشتر فراهم میگردد.

موضوع دیگری که در دوره ریاست جمهوری میرضیایف به آن  توجه شده، احیای مکتب بخارا است. بخارا مکتبی برای مقابله با افراط گرایی دینی است. جایگاه ازبکستان، جایگاه محمد بخاری و بزرگان حوزه عرفان، تصوف و دین در ازبکستان شناخته شده است. کتاب حدیث بخاری در میان اهل تسنن بعد از قرآن دومین کتاب مورد اعتنا برای مسلمانان اهل تسنن است. احیای مکتب بخارا به موازات همکاری­های امنیتی­ای که دو کشور برای مقابله با تروریسم و افراط‌گرایی در حوزه آموزه‌های  دینی و دانشگاهی دارند و همچنین مقابله با تفکر و اندیشه افراط‌گرایی دینی که متاسفانه این منطقه با آن مواجه است، می­تواند یک محور مهم برای همکاری‌های  بین دو کشور باشد.

ایران و ازبکستان هر دو همسایه افغانستان هستند و با آن مرز مشترک دارند اما شرایطی که در افغانستان هست مایه نگرانی هر دو کشور می­باشد. تهدید اصلی‌ در افغانستان این است که آیا دولت افغانستان می‌تواند یک دولت فراگیر برای تمامی قومیت‌ها  از جمله هزاره‌ها ، تاجیکها، شیعیان و همچنین قوم ازبکی که در آنجا ساکن هستند تشکیل بدهد؟ همچنین اتحاد بین داعش و القاعده برای کشورهای منطقه یک تهدید و خطر جدی است. تفکر و ایدئولوژی داعش و القاعده مربوط به خاورمیانه است، می­شود گفت که به نوعی سلفی­گری مربوط به خاورمیانه است، ولی طالبان تفکر پشتون دارد که بن­مایه آن از شبه قاره هند گرفته شده است. این دو تفکر کاملا متفاوت از هم هستند. تفکر طالبان تفکر منطقه­ای و عمدتا بر پاکستان و افغانستان متمرکز است ولی تفکرات داعش و القاعده تفکرات جهانی است. به همین دلیل است که ترکیب نیروهای داعش و القاعده از صد ملیت متفاوت است ولی چنین ترکیبی در میان نیروهای طالبان وجود ندارد. باید روی این تهدیدات جدیدی که بخاطر اففانستان متوجه ایران و آسیای مرکزی و ازبکستان هست بیشتر کار شود.

جمهوری اذربایجان  نزدیک به ۱۰ میلیون جمعیت دارد و در آن بیش از ۲ هزار شرکت ایرانی وجود دارند و فعالیت می­کنند، با اینحال در ازبکستان با جمعیت ۳۰ میلیون نفری تنها  ۲۷۰ شرکت ایرانی ثبت شده و فعالیت دارند. در کشوری که به تنهایی نیمی از جمعیت آسیای مرکزی را در خودش جا داده است، پتانسیل و ظرفیت بیشتر از این­هاست. متقابلا ایران با جمعیت ۸۵ میلیون نفر می‌تواند شرکت­های بیشتری از ازبکستان را پذیرا باشد. نکته مهم این است که بخش خصوصی و اتاق­های بازرگانی و نه بخش دولتی باید محور همکاری­های اقتصادی ایران و ازبکستان باشند. وجود بخش دولتی روند کار را کند می­کند.

نکته مهمتر این است که روابط به تهران، تاشکند و پایتخت‌ها  محدود نشود، همه استان­های دو کشور و مناطق ازاد تجاری و اقتصادی و مناطق ویژه ایران و ازبکستان باید به هم وصل شده تا بتوان تحولی در رابطه اقتصادی و تجاری ایجاد کرد. در حال حاضر حجم روابط ایران و ازبکستان ۴۰۰ میلیون دلار است.  هدف گذاری ۱ – ۲ میلیارد دلاری با تحولات (تغییرات) مذکور قابل دستیابی است.

کمیسیون اقتصادی بین دو کشور باید  حداقل دو بار در سال، یک بار در تاشکند و یک بار در تهران، برگزار شود. گاها دیده شده که کمیسیون بعد از ۴-۵ سال برگزار می­شود، و طرفین ایرانی و ازبکی با افتخار اعلام می‌کنند که ما بعد از ۵ سال این کمیسون را برگزار کردیم اما این مساله افتخار ندارد. باید هر ۶ ماه یکبار کمیسیونی برگذار شود تا بر روند معاملات و روادید نظارت کند. روسای جمهور و وزرا باهم تفاهم نامه امضا می‌کنند اما سوال اینجاست که ایا واقعا آن توافق­نامه عملی می­شود؟ چه مشکلاتی دارد؟ چالش‌ها  و راه حل‌ها  کدام است؟

نکته اخر تاثیری است که جنگ اوکراین بر روی ترانزیت کریدور شمال_ جنوب گذاشت. روس­ها در این مدت به تکاپو افتاده­اند چون مسیر روسیه به اروپا دچار مشکل شده است. کریدور شمال -جنوب سه مسیر دارد که شامل؛ روسیه -آسیای مرکزی -ایران، دریای خزر و نهایتا قفقاز می­شود. ازبکستان در این شرایط جدید می­تواند در کریدور شمال –جنوب، بندر چابهار، بندر عباس و همچنین برای مسیر ایران به ترکیه نقش مهمی ایفا کند.

ایران و ازبکستان می­توانند کریدور (مزار شریف هرات)، (ازبکستان، ترکمنستان، ایران و عمان)، (چین قزاقستان، ازبکستان، ترکمنستان ایران)، را در  این شرایط جدید بیشتر از گذشته فعال کنند. قطعا این مسیر ترانزیت یکی از مزیت­های اساسی دو کشور است.

نویسنده

لینک کوتاه : https://www.iras.ir/?p=5865
  • نویسنده : ولی کالجی
  • منبع : ایراس
  • 642 بازدید

برچسب ها