“مشارکت استراتژیک” بین گرجستان و چین

#اختصاصی

به قلم: نینی گابریچیدزه

آغاز یک “مشارکت استراتژیک” بین تفلیس و پکن به طور گسترده توسط محافل دولتی گرجستان جشن گرفته شده است، اما منتقدان با احتیاط به آن نگاه می‌کنند. علیرغم حمایت گسترده از تلاش برای روابط اقتصادی نزدیکتر با پکن، ناظران طرفدار غرب در گرجستان نسبت به نزدیک شدن بیش از حد این روابط محتاط هستند.

این بیانیه که هفته گذشته توسط ایراکلی گاریباشویلی، نخست وزیر گرجستان و شی جین پینگ، رهبر چین صادر شد، برای برخی تعجب آور بود.

در حالی که تشدید روابط به طور منطقی به دنبال نقش جدید گرجستان به عنوان کریدور ترانزیتی و انرژی است که اروپا و آسیا را به هم متصل می‌کند، متن بیانیه مشترک مربوطه باعث ترس صداهای طرفدار غرب این کشور شد که می‌تواند نشان دهنده یک تغییر ژئوپلیتیک بزرگتر باشد.

در بیانیه طولانی ۳۱ ژوئیه آمده است: “دو طرف تبادل نظر عمیقی در مورد روابط دوجانبه و موضوعات بین‌المللی و منطقه ای مورد علاقه دوجانبه داشتند و به اجماع گسترده دست یافتند. دو طرف تصمیم گرفتند روابط دوجانبه را به یک مشارکت استراتژیک ارتقا دهند.” در ادامه به تشریح حوزه‌های سیاسی، اقتصادی، فرهنگی و بین المللی مشارکت دوجانبه آینده می‌پردازد.

این بیانیه در جریان سفر رسمی طولانی نخست وزیر گرجستان به چین صادر شد که خود او آن را «تاریخی» توصیف کرد.

گاریباشویلی هنگام ورود به چنگدو، استان سیچوان در جنوب غربی چین، برای شرکت در مراسم افتتاحیه بازی‌های دانشگاهی جهانی، با استقبال گرم و تشریفاتی روبرو شد.

رهبر گرجستان به همراه چند وزیر از کابینه خود روز بعد با شی جین پینگ رئیس جمهور چین دیدار کرد و بر حمایت از “اصل چین واحد” (که بر حق حاکمیت چین بر تایوان دلالت دارد) تاکید کرد و در مورد “تعمیق روابط تجاری و اقتصادی با چین ” صحبت کرد.

شی نیز به نوبه خود از پیشرفت روابط “به سطح کاملاً جدیدی” استقبال کرد. به نقل از دفتر مطبوعاتی دولت گرجستان، رهبر چین گفت: صرف نظر از تحولات در عرصه بین المللی، نگرش چین نسبت به توسعه روابط خود با گرجستان تغییر نخواهد کرد.

گاریباشویلی و هیأت او دیدارهای سطح بالای دیگری را در چنگدو و پکن از جمله با لی کیانگ، نخست وزیر چین برگزار کردند. نخست وزیر گرجستان در یک مجمع تجاری چین و گرجستان سخنرانی کرد و از مجسمه شوتا روستاولی، شاعر برجسته قرون وسطایی گرجستان، در دانشگاه زبان و فرهنگ پکن رونمایی کرد.

روابط گرجستان و چین در بحبوحه تغییرات ژئوپلیتیکی ناشی از تهاجم گسترده روسیه به اوکراین در سال گذشته اهمیت جدیدی پیدا کرد. انزوای مسکو باعث شده است که مسیرهای تجاری زمینی که از روسیه عبور می‌کنند برای شرکت‌های حمل و نقل بین‌المللی کمتر مساعد باشد و به همین دلیل آنها محموله‌ها را به کریدور میانی که چین را از طریق آسیای مرکزی، قفقاز جنوبی و دریای سیاه به اروپا متصل می‌کند، تغییر داده‌اند.

گرجستان با اشتیاق نقش ترانزیت جدید خود را پذیرفته و آشکارا سعی کرده از آن بهره ببرد، از جمله از طریق پروژه‌های زیرساختی جدید و بازدیدهای مکرر و ملاقات با مقامات مناطق مربوطه (گاریباشویلی پس از سفر به چین به قزاقستان رفت).

اما چین که در سال ۲۰۱۷ قرارداد تجارت آزاد را با گرجستان امضا کرد، مدت‌هاست در منطقه فعال بوده است، از جمله از طریق پروژه‌های زیرساختی بزرگ. پکن همچنین مدتهاست که به عنوان بخشی از طرح کمربند و جاده (BRI) خود به کریدور میانی علاقه نشان داده است. در حال حاضر، چین چهارمین شریک تجاری بزرگ گرجستان است و صادرات گرجستان به چین طی چهار سال گذشته رشد قابل توجهی داشته است.

با این حال، منتقدان غربگرای دولت گرجستان ضمن اذعان به نیاز به روابط اقتصادی بهتر با پکن، این پرسش را مطرح کرده اند که “مشارکت استراتژیک” در جهت گیری سیاست خارجی این کشور چه معنایی می‌تواند داشته باشد. و نگرانی‌های خاص مربوط به آینده روابط با ایالات متحده، شریک استراتژیک کلیدی گرجستان است که در صحنه جهانی با چین رقابت می‌کند. در بیانیه شراکت استراتژیک، تفلیس حمایت خود را از ابتکارات جهانی چین، از جمله ابتکار امنیت جهانی، که از سوی ناظران مختلف به عنوان جاه‌طلبی این کشور برای مقابله با نظم بین‌المللی به رهبری غرب تلقی می‌شود، ابراز کرد. در این بیانیه همچنین همکاری بیشتر بین نهادهای مختلف دولتی پیش بینی شده است. با این حال مشخص نیست که این در عمل چه معنایی می‌تواند داشته باشد.

تینا خیداشلی، وزیر دفاع اسبق گرجستان، در ۲۸ ژوئیه در فیس بوک نوشت: «این بحث در مورد مشارکت و همکاری نیست، بحث در مورد مشارکت استراتژیک است، که به نوبه خود، در صورت تمایل چین، همکاری نظامی و اشتراک اطلاعات است.

خیداشلی ضمن استقبال از مشارکت با چین به طور کلی، از خطراتی که بیانیه جدید ممکن است برای روابط گرجستان با غرب ایجاد کند و همچنین خطرات اقتصادی و سیاسی بالقوه در صورت دستیابی چین به نفوذ بیشتر در گرجستان ابراز نگرانی کرد.

برخی از نمایندگان مخالف نیز این نگرانی‌ها را تکرار کردند و در حال بررسی احضار وزیر امور خارجه برای گزارش به پارلمان در مورد معنای شراکت استراتژیک با چین هستند.

این نگرانی در مورد روابط نزدیکتر با چین در بحبوحه تنش فزاینده در روابط تفلیس با غرب و سیاست‌های عموماً مثبت در قبال روسیه از زمان آغاز جنگ اوکراین صورت می‌گیرد. در حالی که برخی صداهای غربی نسبت به دست دادن گاریباشویلی و شی ابراز نارضایتی کردند، موضع رسمی غرب چندان واضح نبود.

کلی دگنان، سفیر ایالات متحده در گرجستان در ۳۱ ژوئیه به خبرنگاران گفت: “به نظر می‌رسید که این سفر مهمی برای گرجستان بود و این انتخاب گرجستان است که شرکای آن چه کسانی خواهند بود. ایالات متحده مانند ۳۰ سال گذشته حامی قوی گرجستان خواهد بود.”

این دیپلمات اما افزود که “بسیاری از کشورها پس از چند سال از طرح “کمربند و جاده” روی گردان می‌شوند، زیرا می‌بینند که این ابتکار عملاً برای سایر کشورها مفید نیست.

گمانه زنی‌هایی وجود دارد که گرجستان ممکن است از روابط خود با چین به عنوان یک ابزار چانه زنی برای اعمال فشار بیشتر بر شرکای سنتی غربی خود استفاده کند. و برخی نگرانند که تفلیس از چین دعوت کند تا در پروزه جنجالی بندر دریای عمیق آناکلیا سرمایه‌گذاری کند، پروژه‌ای که اهمیت استراتژیک دارد و دولت قصد دارد در آن سهم کنترلی داشته باشد.

از سوی دیگر، سیاستمداران حزب حاکم گرجستان، دیدار اخیر را فرصتی برای روابط گرجستان و غرب نیز توصیف کرده‌اند. آنها همچنین استدلال کردند که چین قراردادهای مشارکت استراتژیک مشابهی با سایر کشورها از جمله اوکراین دارد.

بکا داویتولیانی، نماینده حزب حاکم رویای گرجستان، در آغاز سفر گاریباشویلی به چین گفت: «ما کشوری هستیم که همزمان با چین و اتحادیه اروپا قراردادهای تجارت آزاد داریم. ما باید بتوانیم از این پتانسیل حداکثر استفاده را ببریم.»

لینک منبع اصلی