مهم ترین جبهه های نبرد اوکراین با روسیه در تابستان ۲۰۲۳

#اختصاصی

به قلم: مهدی نوری چورتی، دانشجوی دکتری مطالعات روسیه و پژوهشگر میهمان ایراس

مقدمه

آموزه دکترین نظامی به عنوان روح حاکم بر شاکله کلی بقا و امنیت ملی یک کشور، با درک و فهم تهدیدها و ترسیم تصاویر آینده از یک جنگ، به آموزش ها، مانورها، تامین تجهیزات و تسلیحات مورد نیاز برای بازدارندگی یا درگیر شدن در آن می پردازد و راهبردهای نظامی، عملیاتی و فنون و تاکتیک های لازم را در نظر می گیرد تا تمام یخش های ادراکی، تصمیم ساز و اجرایی و عملیاتی را پیرامون یک وظیفه بزرگ به هم پیوند زند. راهبرد اصلی روسیه در طی سال های گذشته جلوگیری از پیشروی و نفوذ ناتو به شرق و محیط امنیتی نزدیک روسیه و ممانعت از پیوستن اوکراین به اتحادیه اروپا بوده است. بر این اساس طی یک عملیات نظامی که از نظر کرملین، اقدامی پیش گیرانه برای جلوگیری از تهدیدهای آتی قلمداد می گردد، جنگ بین روسیه و اوکراین آغاز شد. از طرف دیگر، در دکترین نظامی  اوکراین،  روسیه به عنوان دشمن و تهدید اصلی برای اوکراین محسوب می شود.

جنگ در اوکراین به آزمونی برای اراده سیاسی و قدرت نظامی دو طرف تبدیل شده است. علی رغم تلاش های اوکراین برای آزادسازی سرزمین هایی که توسط روسیه تصرف شده است، عملیات تهاجمی آنها در سال ۲۰۲۳ کند بوده است. برخی از سیاستگزاران استدلال کرده اند که استراتژی ضعیف اوکراین به کندی سرعت عملیات کمک کرده است. به عقیده طرفداران این دیدگاه، ارتش اوکراین به اشتباه بر انجام عملیات در امتداد چندین جبهه متمرکز شد تا در یک جبهه واحد در استان زاپوریژیا.

جبهه های نبرد اوکراین

در اوایل ژوئن ۲۰۲۳، اوکراین حمله ای را برای بازپس گیری مناطقی که توسط نیروهای روسیه در استان های زاپوریژیا و دونتسک اشغال شده بودند، آغاز کرد. حملات اوکراین، چند ماه است که در جریان بوده‌اند. با حمله‌ای اولیه شروع شدند که هدفش نفوذ سریع در میان خطوط دفاعی روسیه در جنوب بود؛ تلاش های اوکراین در جبهه های نبرد در سال ۲۰۲۳ و به خصوص در تابستان بر چند جبهه اصلی متمرکز بود:

جبهه ی جنوبی نبرد

از ژوئن ۲۰۲۳، اوکراین دو جناح اصلی را در جبهه جنوبی دنبال می کند: یکی به سمت شهر ملیتوپل و دیگری به سمت شهر بردیانسک. هر دو شهر مسیرهای ترانزیتی و مراکز لجستیکی برای نیروهای روسی در سرتاسر جنوب اوکراین و کریمه هستند که اختلال در آن نشان دهنده ارزش استراتژیک قابل توجهی است. با این حال، پیشرفت اوکراین در جبهه جنوبی کند بود.

مهم ترین پیشروی اوکراین در اطراف شهر روبوتین در جهت ملیتوپل بود. اوکراین از اوایل ژوئن تا اواخر آگوست ۲۰۲۳ در مجموع تقریباً ۷٫۶ کیلومتر پیشروی کرد.[۱] این پیشروی حتی در مقایسه با حملاتی که در آن مهاجم از غافلگیری یا برتری هوایی سود زیادی نمی برد، نیز کندتر بود. در حمله خود در سال ۲۰۲۳، اوکراین به علت نقشه دفاعی کارآمد روسیه،  میدان‌های مین گسترده، فقدان یک خط اصلی حمله و کمبودها در ادغام کاربرد تجهیزات رزمی، نیروهای پیاده، نیروهای مهندسی و توپخانه‌ها در سطح بالاتر شکست خورد. این ناکامی را این حقیقت تشدید می‌کند که دکترین و آموزش‌های مربوط به پاکسازی موانع و میادین مین با تسلیحات ترکیبی، مربوط به چند دهه پیش در اوکراین هستند و غرب زمان محدودی داشت تا تیم‌های تسلیحات ترکیبی سطحی اوکراین را آماده کند.

پیشرفت کم در جبهه جنوبی نشان می دهد که تصرف زمین های از دست داده شده بسیار دشوار است. اگر اوکراین بتواند بر مواضع دفاعی روسیه در نزدیکی خطوط مقدم فعلی غلبه کند یا اگر ارتش روسیه دچار فروپاشی عملیاتی یا استراتژیک شود، ممکن است سرعت پیشروی اوکراین  کمی افزایش یابد. در سایر نقاط در امتداد جبهه جنوبی، اوکراین پیشروی های محدودی را در جنوب شهر ولیکا نووسیلکا در جهت بردیانسک نیز انجام داد. نیروهای اوکراینی درگیر نبردهای سختی در این مسیر شدند. با این حال، دستاوردهای اوکراین در این منطقه تنها حدود ۱۰ کیلومتر پیشروی از اوایل ژوئن تا اواخر اوت ۲۰۲۳ را نشان می‌دهد.

جبهه شرقی

برخلاف جبهه جنوبی، جایی که عملیات تهاجمی اوکراین در تابستان نشان دهنده مرحله جدیدی از جنگ بود، در جبهه شرقی در برخی مناطق برای بیش از یک سال جنگ ادامه داشته است. اوکراین در طول تابستان در چند منطقه در امتداد جبهه شرقی، به ویژه در استان دونتسک، دستاوردهای کمی داشت. یک نمونه آن در مورد باخموت است، جایی که روسیه از اوت ۲۰۲۲ برای دستیابی به دستاوردهای کوچک ارضی با هزینه های گزاف به نیروهای خود فشار زیادی وارد آورده است. آن‌جا، بدون مواضع دفاعی گسترده‌ای که روس‌ها در جنوب دارند، اوکراینی‌ها دارند پیشرفت می‌کنند. دیگر، در حال جنگ با واگنر نیستند. سربازان روسی حوالی باخموت، نیروهای عادی و باکیفیت‌تری هستند و فرسایش آن‌ها، گزینه‌های تهاجمی آینده روسیه را تضعیف می‌کند. با این حال، از آغاز ماه مه ۲۰۲۳، اوکراین مجموعه‌ای از ضدحملات را انجام داد و بخش‌هایی از قلمرو جنوب غربی و شمال غربی شهر را پس گرفت.

با وجود این موفقیت ها، اوکراین هنوز به مواضع کلیدی روسیه فراتر از خطوط مقدم فعلی نزدیک نشده است. اینها شامل شهرهای دونتسک، ماکییوکا و هورلیوکا و همچنین شبکه استحکامات روسیه در بین آنها می شود . تلاش اوکراین برای پیشروی از طریق این شهرها به دلیل مشکلات و احتمال تلفات زیاد در جنگ شهری، بعید است  ادامه پیدا کند. در حال حاضر، با حضور پایدار نیروهای اوکراینی در جبهه شرقی تعداد زیادی از نیروهای روسی در آنجا مستقر شده اند که در غیر این صورت برای تقویت تلاش‌های نیروهای روسیه در جنوب در دسترس بودند.

برخلاف نقاط دیگر اوکراین، نیروهای روسی در طول تابستان در عملیات تهاجمی محدود در امتداد جبهه شرقی شرکت داشتند. علاوه بر عقب راندن اوکراین در منطقه دونتسک، روسیه حضور خود را در نزدیکی  آن و حملات خود علیه شهر شمالی کوپیانسک، که توسط اوکراین در سپتامبر ۲۰۲۲ آزاد شده بود را افزایش داد.(۲)

جبهه دنیپرو

در طول تابستان، اوکراین اقدامات محدودی از گذرگاه های رودخانه دنیپرو در استان خرسون برای انجام شناسایی و حمله به مواضع روسیه انجام داده است. اندازه این گذرگاه‌ها متفاوت است، اما معمولاً گروه‌های کوچکی از سربازان اوکراینی را شامل می‌شود که از قایق‌های تندرو استفاده می‌کنند تا به طور مجزا از رودخانه عبور کنند و قبل از بازگشت به قلمرو تحت کنترل اوکراین، مأموریت‌های خود را به سرعت انجام دهند.

این امکان وجود دارد که اوکراین قصد دارد تا در آن سوی رودخانه پایگاه هایی بسازد تا در آینده نزدیک عملیات نظامی بزرگتری را از آنجا آغاز کند. رهبران نظامی اوکراین اعلام کردند که قصد دارند شرایط را برای اقدامات نیروهای اوکراینی در عبوراز گذرگاه های بزرگتر در آینده فراهم کنند، از جمله با انهدام توپخانه روسی که می توانست نیروهای بزرگ در حال عبور از رودخانه را هدف قرار دهد. با این حال، حتی با آماده سازی مناسب، حملات آبی -خاکی یکی از پیچیده ترین و سخت ترین عملیات هایی است که یک ارتش می تواند انجام دهد. هر گونه تلاش برای عبور از دنیپرو با تعداد زیاد نیرو، احتمالاً توسط نیروهای روسی مستقر در این رودخانه، شناسایی و به چالش کشیده شوند. علاوه بر این، حتی یک اقدام موفق برای عبور از گذرگاه به پشتیبانی لجستیکی پیچیده و  به غلبه بر تعداد زیادی از سازه های میدانی که روسیه در امتداد جاده‌های اصلی منطقه ساخته است، نیاز دارد.

فراتر از خطوط مقدم

علاوه بر نبرد در سه جبهه فوق الذکر، جنگ در ماه‌های اخیر با تشدید رگبارهای موشکی و درگیری‌های دریایی نیز ادامه یافته است. از ماه مه، روسیه حملات موشکی زیادی انجام داده و پهپادهای دوربرد خود را نیز در اوکراین مستقر کرده است. این اقدامات با هدف ضربه زدن و تخریب زیرساخت های حیاتی، تاسیسات فرماندهی و کنترل، و سایر اهداف نظامی و غیرنظامی در سرتاسر اوکراین انجام شده است.(۳)

اوکراین همچنین حملات پهپادی خود را در داخل روسیه انجام داده است. این حملات در مناطق بریانسک و بلگوراد در نزدیکی مرز غربی با اوکراین، در کریمه متمرکز شده‌است. در ۳۰ ژوئیه، زلنسکی، رئیس جمهور اوکراین، اذعان کرد که گسترش جنگ به خاک روسیه یک بازی منصفانه است: «به تدریج، جنگ به خاک روسیه – به مراکز نمادین و پایگاه های نظامی آن باز می گردد، و این یک روند اجتناب ناپذیر، طبیعی و کاملاً عادلانه است.» (۴)

با پایان یافتن قرارداد صادرات غلات در اواسط ژوئیه، تنش ها در منطقه دریای سیاه تشدید شد. اوکراین با استفاده از موشک‌های کروز و سایر سیستم‌ها و وسایل تسلیحاتی ارائه‌شده توسط بریتانیا، در داخل و اطراف کریمه به اهداف روسیه.ضرباتی وارد آورده است.  در ۱۷ ژوئیه، پهپادهای اوکراینی به پل تنگه کرچ که توسط روسیه برای انتقال تجهیزات و نیروها به کریمه استفاده می شد، آسیب رساندند.

در ۲۴ اوت، نیروهای عملیات ویژه اوکراین نیز بر اساس گزارش ها، یک حمله شبانه به مواضع روسیه در کریمه انجام دادند. در طول تابستان، روسیه همچنین مجموعه‌ای از حملات را علیه بنادر دانوب اوکراین انجام داد که به عنوان مرکز صادرات غلات و سایر کالاهای غذایی محسوب می شود. به گفته مقامات رومانیایی، پهپادهای روسی در نزدیکی و گهگاه به داخل فضای هوایی رومانی برای حمله به بنادر اوکراینی مانند ایزمیل و رنی که تنها چند صد یارد از خاک رومانی فاصله دارند، به پرواز در می‌آمدند.

در فرایند ارتقای نحوه هماهنگی سطوح مختلف جنگ در میان چندین کارزار، در شرایط دوران مدرن و بدون برتری آشکار هوایی، دریایی یا حجم آتش، اوکراینی‌ها تسلیحات و دکترین ناتو و شوروی را با هم ترکیب کرده‌اند. با این کار، اوکراینی‌ها رویکرد متمایز خودشان به جنگ مدرن را شکل داده‌اند. با وجود ضدحملات اوکراین در سال ۲۰۲۳ اما دستاورد خاصی برای این کشور برای بازپس گیری مناطق از دست رفته در جبهه های مختلف نبرد نداشته است.

نتیجه گیری

در تابستان ۲۰۲۳ اوکراین بر چندین جبهه نبرد متمرکز بوده است که شامل جبهه ی جنوبی، جبهه ی شرقی و جبهه ی دنیپرو می باشد. آنچنان که مشهود است، اوکراین پیشروی های کندی در این مناطق داشته است. همچنین ضد حملات هم به برخی مناطق با هدف ضربه زدن به روسیه انجام داده است که دستاورد خاصی برای آن نداشته است. در نهایت همچنان جبهه های نبرد در تسخیر روس ها است و با وجود کمک های همه جانبه غرب و ناتو اوکراین نتوانست پیشروی خاصی را انجام دهد.

منابع

1. https://apps.dtic.mil/sti/cita- tions/ADA225635; and Christopher A. Lawrence, “Advance Rates,”in War by Numbers: Understanding Conventional Combat (Lincoln:Potomac Books, an imprint of the University of Nebraska Press,2017).
2. Alex Horton and Serhii Korolchuk, “In Northeast Ukraine, the Russians Are Coming — or Maybe Setting a Diversion,” Washington Post, September 7, 2023, https://www.washingtonpost.com/world/2023/09/07/kupyansk-kharkiv-ukraine-war-russia/.
3. Ian Williams, “Russia Isn’t Going to Run Out of Missiles,” CSIS, Commentary, June 28, 2023, https://www.csis.org/analysis/russia-isnt-going-run-out-missiles.
4. “Ukrainian President Zelenskyy Says War Is ‘Gradually Returning to Russia’,” ANI, July 30, 2023, https://www.aninews.in/news/ world/europe/ukrainian-president-zelenskyy-says-war-is-gradual-ly-returning-to-russia20230730214036/.