تاریخ : جمعه, ۱۰ فروردین , ۱۴۰۳ 20 رمضان 1445 Friday, 29 March , 2024

نشست مجازی ایراس: آیا ایران و ترکیه می‌توانند حوزه‌های رقابت را به همکاری بدل کنند؟

  • ۰۷ تیر ۱۴۰۱ - ۸:۴۵
نشست مجازی ایراس: آیا ایران و ترکیه می‌توانند حوزه‌های رقابت را به همکاری بدل کنند؟
روز دوشنبه ششم تیرماه 1401، موسسه مطالعات ایران و اوراسیا «ایراس» با همکاری انستیتوی سیاست خارجی ترکیه نشسست بررسی روابط تهران و آنکارا را با موضوع «روابط ایران و ترکیه در چشم‌انداز تحولات منطقه‌ای و بین‌المللی» برگزار کردند.

تماشای ویدئوی کامل در آپارات

در این نشست سخنرانان ایرانی و ترک به بررسی حوزه های همگرایی و واگرایی دو کشور در زمینه روابط دوجانبه و منطقه‌ای پرداختند. در ادامه خلاصه‌ای از مهمترین نکات را مشاهده می کنید:

حسین دیریوز، سفیر سابق ترکیه در مسکو:

روابط ایران و ترکیه در شرایط عالی نیست، با این حال موضوعات مشترک زیادی برای دو طرف وجود دارند که همکاری خود را بر مبنای آنها شکل دهند. از وضعیت جنگ اوکراین گرفته تا منافع طرفین در افغانستان، سوریه و عراق. در زمینه پروسه آستانه اینکه اهداف و اقداتمان را هماهنگ کنیم مهم است. در موضوع سوریه این تفاوت مهم است چون اهداف کشورها مدام در حال تغییر است.

وضعیت اوکراین بحران انرژی و اقتصادی و غذایی پدید آورده است. با توجه به توان انرژی ایران، این حوزه می تواند مورد توجه تهران باشد.

منطقه ما جای راحتی نیست. با این حال دو کشور تاریخی از همکاری مشترک هم دارند و می تواند آن را مبنای همکاری قرار دارد.

اینکه چینی ها پروژه جاده کمربند را در دستور کار دارند برای ایران و ترکیه فرصتی برای همکاری به وجود می آورد.

ولی گل محمدی، استاد دانشگاه تربیت مدرس:

در شرایط نامناسبی از روابط دو کشور هستیم حداقل از قرن ۱۶٫ روابط دو کشور هم همکاری داشته و هم رقابت. دو کشور حتی در اوج روابط خود که دهه۵۰ و ۶۰ قرن ۲۰ بود هم روابط راهبردی نداشتند. البته از قرن ۱۷ و قراداد قصرشیرین هم هیچ وقت دشمن نبوده اند.

روابط دو کشور تا حد زیادی از سیاست منطقه ای آمریکا در خاورمیانه نشات می گیرد. شرایط امنیتی بعد از آمریکا در خاورمیانه شرایط را بیشتر برای رقابت این دو کشور فراهم می آورد تا همکاری.

پس در دو دهه گذشته روابط دو کشور تا حد زیادی با دینامیک های منطقه ای تعریف شده است. با این حال دو کشور در طول تاریخ همسایگی یاد گرفته اند که به جای رقابت ایدئولوژیک و ژئوپلتیک، عمل گرایی را در دستور کار قرار داده و اختلافات خود را مدیریت کنند. اصلی ترین چالش دو کشور، نبود یک فرمول ثابت برای همکاری است. پس روابط آنها به دینامیک ها و سیاست های دیگر قدرت ها گره خورده که آن هم مدام در حال تغییر است.

در حوزه اقتصادی، روابط تجاری دو کشور از ۱۰ میلیارد دلار در سال ۲۰۱۶ به ۵٫۶ میلیارد دلار در سال ۲۰۱۹، به ۳٫۳ میلیارد دلار در سال ۲۰۲۰ و ۵٫۵ میلیارد دلار در سال ۲۰۲۱ تنزل پیدا کرده است. در حالیکه رهبران دو کشور در اوج روابط تجاری دو کشور در سال ۲۰۱۲ (۲۲ میلیارد دلار) رقم ۳۰ میلیارد دلار حجم روابط تجاری دوجانبه را هدف­گذاری کرده بودند.  سالانه به­طور متوسط ۲٫۳ میلیون گردشگر ایرانی به ترکیه سفر می­کنند در حالیکه به­طور متوسط سالانه حدود ۳۵۰ هزار ترک از ایران دیدن می­کنند.

هرچند دو قدرت غیرعربی تلاش میکنند قلمرو نفوذ و منافع متفاوتی از یکدیگر در مناطق پیرامونی به ویژه جهان عرب تعریف کنند تا کمترین اصطحکاک منافع و رقابت را داشته باشند، اما زمانی که جغرافیای رقابت و نفوذ به شامات و عراق می رسد، شاهد برخورد سخت و نرم منافع راهبردی دو کشور هستیم. ترکیه بعد از ترور سردار سلیمانی و اعتراضات مقطعی علیه نفوذ ایران در عراق به چنین ذهنیتی رسیده است که فضا برای عقبراندن و موازنه تهران در عراق مهیاست و زمینه مناسبی برای احیای نفوذ تاریخی ترکیه در این کشور فراهم شده است. در این میان، توافق همکاری سه جانبه آنکارا-اربیل-بغداد برای پاکسازی پ.ک.کدر ژانویه ۲۰۲۰ در سنجار بدون حضور ایران بیش از پیش نگرانی های ایران را تشدید کرد.

بایرام سینکایا، استاد دانشگاه آنکارا:

ما در زمینه روابط دوجانبه مشکل چندانی نداریم و توانسته ایم اختلافات و منافع را طبقه بندی کنیم. ولی وقتی در زمینه منطقه ای نگاه می کنیم. نقاط اشتراک و افتراق میبینیم. و اختلافات در این زمینه هم ممکن است بر روابط دوجانبه تاثیر بگذارد و شاید دلیل وضعیت فعلی همین باشد.

در زمینه دیپلماتیک مزایایی در روابط هست که از دشمنی جلوگیری می کند. اول از همه ما اختلاف مرزی نداریم. این کمک می کنیم تا تعادل را حفظ کنیم با وجود اختلافاتی که هست.

اینکه می دانیم که نمی توانیم بر یکدیگر تسلط پیدا کنیم و منافع متفاوتی داریم، رویکرد خوبی است. پس به نگرانی راهبردی و هویت هم احترام می گذاریم.

ترکیه نگرانی های درباره ایران دارد. اولا روابط ایران با پ.ک.ک هست هرچند فراز و نشیب دارد هم در عراق و سوریه ادامه دارد. ترکیه فکر می کند که این روابط باعث مقابله با گسترش روابط دو کشور می شود.

موضوع دوم هم فعالیت دینی ایران در عراق و سوریه هست. نگرانی ایران در زمینه امنیتی عملا به وسواس تبدیل شده و شما حضور و مداخله ایران در هرجای خاورمیانه را میبینید.

محمدضا عزیزی، پژوهشگر مهمان موسسه صلح و امنیت آلمان:

سطح اختلافات منطقه ای در خاورمیانه میان دو کشور همیشه آنقدر زیاد بوده که اگر اشتراکات نبود، کنترل آن سخت بود. دو کشور در زمینه بهار عربی به ویژه سوریه در مقابل هم قرار گرفتند. امما از ۲۰۱۶ دو موضوع مهم رخ داد. اول دفاع ایران از دولت ترکیه در جریان کودتا و سپس در سال ۲۰۱۷ همکاری در چارچوب آستانه دو کشور را به سوی مدیریت اختلافات قرار داد.

اما از ۲۰۲۰ مشکلاتی پدید آمده و نشانه ای از تنش وجود دارد که بیشتر مرتبط با عراق و سوریه است. گسترش حضور سیاسی و اقتصادی وامنیتی ترکیه در عراق مایه نگرانی بوده و در زمینه سوریه هم بحث عملیات های ترکیه نگرانی ایجاد کرده. به نظر داریم به دوره جدیدی از رویارویی وارد میشویم.

بعد از ترور سردار سلیمانی ایران نگران تلاش ترکیه برای پر کردن خلا بوجود آمده بوده و در همان سال توافق سنجار بین ترکیه و بغداد و اقلیم کردستان را داریم. اینکه ایران در این موضوع به حاشیه رانده شد این نگرانی را ایجاد کرد که ترکیه در تلاش برای جایگزینی ایران است.

ایران توجیه نشده که تنها دلیل حضور ترکیه در عراق و سوریه مقابله با پ.ک.ک هست و بلکه تصور دارد که این نوعی پوشش است برای توسعه طلبی ترکیه

حسن احمدیان، استاد دانشگاه تهران:

میدانید که ایران با برخی از کشورهای عربی روابط بسیار نزدیکی دارد مثل قطر و عمان و حتی برخی از آنها میانجی ایران با آمریکا شده اند اما اینکه این کشورها به یک بلوک علیه تهران بپیوندند بسیار بعید است. البته که نزدیکی بین آنها و اسرائیل بوده اما راه درازی هست تا به نتیجه ای برسد.

به نظرم راهبرد ترکیه سقفی دارد و آن را هم راهبرد آمریکا در خاورمیانه تعریف می کند. مبحث جدید در ایران این است که ترکیه حالا بیشتر سیاست خشونت و کمتر همکاری را در خاورمیانه پیش گرفته است. ترکیه دارد از قدرت نظامی بیشتر از پیش استفاده می کند.

همکاری های دو کشور در حوزه های مثب آستانه و همراهی با قطر در جریان تحریم آن توسط اعراب هم سقفی داشت و به سرعت به انتهای خط رسید.

به نظرم تلاش آمریکا برای محدود کردن ایران و ترکیه در خاورمیانه خودش یک زمینه مشترک برای دو طرف فراهم می آورد. به نظر برخی آمریکا در پس تغییر دولت در هر دو کشور هم هست.

هر دو کشور این حس را دارند که توسط اسرائیل محاصره شده اند که البته ایران در زمینه دغدغه شدیدتری دارد.

نویسنده

لینک کوتاه : https://www.iras.ir/?p=5768
  • منبع : ایراس
  • 884 بازدید

برچسب ها