تاریخ : سه شنبه, ۲۹ اسفند , ۱۴۰۲ 10 رمضان 1445 Tuesday, 19 March , 2024

پشت “ابتکار غلات دریای سیاه” چیست؟

  • ۲۸ اسفند ۱۴۰۱ - ۱۴:۳۰
پشت “ابتکار غلات دریای سیاه” چیست؟
"معامله غلات" تأثیر مفیدی بر تصویر روسیه، به ویژه در آفریقا داشت. لازم به ذکر است که آن بخش از «معامله غلات» که مفاد آن در تفاهم نامه منعکس شده بود، توسط دبیرخانه سازمان ملل متحد محقق نشد. بنابراین، سال 2022 با مشکلاتی برای صادرکنندگان روسی غلات و کود، عمدتاً در زمینه لجستیک (چارتر کشتی، بیمه بار، ممنوعیت ورود به بنادر خارجی، مشکلات پرداخت) همراه بود.

توافق غلات که رسماً ابتکار غلات دریای سیاه نامیده‌ می‌شود، در ۲۲ ژوئیه ۲۰۲۲ بین فدراسیون روسیه، اوکراین، ترکیه و سازمان ملل متحد در مورد سازماندهی یک کریدور دریایی امن برای محموله‌های کشاورزی از اوکراین منعقد شد. پس از پایان اولین دوره “معامله غلات” در ۱۸ نوامبر ۲۰۲۲، قرارداد به مدت ۱۲۰ روز تا ۱۸ مارس ۲۰۲۳ تمدید شد. در ۱۳ مارس ۲۰۲۳، یک بحث رسمی در مورد امکان تمدید آن در ژنو با حضور همه طرف‌های ذینفع برگزار شد و در ۱۴ مارس ۲۰۲۳ معاون وزیر امور خارجه روسیه آ.و. گروشکو گفت که “معامله غلات” برای ۶۰ روز دیگر تمدید شد.

هدف ابتکار غلات دریای سیاه، ترویج حمل و نقل ایمن برای صادرات غلات، محصولات غذایی مرتبط، کودهای شیمیایی (از جمله آمونیاک) از سه بندر اوکراین – اودسا، چورنومورسک و یوژنی است. به عنوان بخشی از ابتکار عمل، همه طرف‌های توافق ضمانت‌های امنیتی برای عبور کشتی‌ها ارائه‌ می‌کنند. کشتی‌ها از بنادر اوکراین عبور‌ می‌کنند و پس از بازرسی توسط تیم بازرسی در ترکیه (شکل ۱)، متشکل از نمایندگان سه کشور و سازمان ملل وارد آنها‌ می‌شوند. شناورها در تمام مسیر عبور خود تحت کنترل فنی هستند. برای کنترل انطباق با شرایط قرارداد، یک مرکز هماهنگی مشترک ایجاد شد که شامل نمایندگان فدراسیون روسیه، اوکراین، ترکیه و سازمان ملل بود. در همان زمان یادداشت تفاهم بین فدراسیون روسیه و دبیرخانه سازمان ملل متحد برای ترویج ترویج محصولات غذایی و کودهای غذایی روسیه (از جمله آمونیاک) به بازارهای جهانی برای مدت سه سال امضا شد. در این یادداشت آمده است که دبیرخانه سازمان ملل باید به رفع موانع در زمینه‌های مالی، بیمه و تدارکات در صادرات مواد غذایی و کود توسط فدراسیون روسیه کمک کند و فدراسیون روسیه باید صادرات بدون مانع مواد غذایی و کودهای شیمیایی از بنادر تحت کنترل اوکراین در دریای سیاه را تسهیل کند.

شکل ۱٫ نقشه دریای سیاه “کریدور غلات ”

کارایی اقتصادی «معامله غلات »

در آستانه پایان دومین دوره «معامله غلات»، سؤالاتی نه تنها سیاسی، بلکه با ماهیت صرفاً اقتصادی نیز مورد توجه است. طبق اطلاعات سازمان ملل، محصولات غذایی زیر از سه بندر اوکراین (اودسا، چورنومورسک ، یوژنی ) صادر شده است: گندم، ذرت، جو، کلزا، سویا، نخود، تخمه آفتابگردان، کنجاله آفتابگردان و روغن آفتابگردان. برای تجزیه و تحلیل اثربخشی “معامله غلات”، ارزیابی اینکه چه تعداد کالا و به کدام کشورها از اوکراین صادر شده است، مهم است. برای دوره از ۱ آگوست ۲۰۲۲ (گذر اولین کشتی‌ها در امتداد “کریدور غلات”) تا ۱۴ مارس ۲۰۲۳، ۲۴٫۴ میلیون تن محصولات غذایی از سه بندر اوکراین حمل شد که از این میان ۲۷٪ برای ذرت بود،‌ ۵۰٪، برای دانه‌های روغنی، ۱۸٪محصولات علوفه‌ای و ۵٪- ، برای روغن آفتابگردان.

ذینفعان اصلی سه کشور بودند – چین، اسپانیا، ترکیه، که بیش از نیمی از حجم کل کالاهای ارسال شده از اوکراین را تحت “معامله غلات” دریافت کردند (شکل ۲) .

شکل ۲٫ توزیع بر اساس کشور محصولات غذایی ارسال شده از بنادر اوکراین تحت “معامله غلات”، از ۱ اوت ۲۰۲۲ تا ۱۰ مارس ۲۰۲۳ (هزار تن)

به طور کلی، برای بازه زمانی ۱ آگوست ۲۰۲۲ تا ۱۰ مارس ۲۰۲۳، کشورهای توسعه یافته ۴۰ درصد از حجم کالاهای حمل شده تحت ابتکار غلات دریای سیاه را دریافت کردند و ۶۰ درصد به کشورهای در حال توسعه -از جمله ۳۵ درصد به چین و ترکیه- صادر شده است. این بدان معناست که سایر کشورهای در حال توسعه تنها ۲۵ درصد از حجم کالاها را دریافت کردند، در حالی که کشورهای کمتر توسعه یافته و کشورهای کم درآمد با کسری غذایی (طبق طبقه بندی فائو) ۱۱ درصد از حجم کالاها را دریافت کردند. کشورهایی که در حال حاضر تهدیدی را نه تنها در امنیت غذایی، بلکه برای قحطی در آینده تجربه می‌کنند، به عنوان مثال، اتیوپی، یمن، سودان، افغانستان، لبنان، کنیا، سومالی، کمتر از ۵ درصد از کل منابع را دریافت کردند (جدول ۱). طبق آمار سازمان ملل متحد، به این کشورها و همچنین مصر، الجزایر و تونس عمدتا گندم (محصول ضروری برای تغذیه مردم) صادر‌ می‌شد، در حالی که دانه‌های روغنی، محصولات علوفه ای و روغن آفتابگردان به کشورهای اتحادیه اروپا، ترکیه و چین صادر‌ می‌شد.

در مدت زمان مشخص شده، ۸۷۹ کشتی از سه بندر اوکراین با محموله مواد غذایی حرکت کردند. اگر ظرفیت حمل و نوع هر کشتی را در نظر نگیریم،‌ می‌توانید تصویر جالبی را مشاهده کنید. ۲۲۶ کشتی (۲۶٪ از کل) کالا به ترکیه، ۱۲۰ کشتی (۱۴٪) به اسپانیا، ۸۶ کشتی (۱۰٪) به چین، ۹۱ کشتی (۱۰٪) به ایتالیا، ۳۶ کشتی به هلند (۴٪) حمل کرده‌اند. در نتیجه، ۶۴ درصد از کشتی‌ها در حمل و نقل محصولات غذایی از اوکراین به بنادر پنج کشور شرکت داشتند. ۳۴۶ کشتی یا ۴۰ درصد به کشورهای اتحادیه اروپا رفتند (جدول ۱) .

جنبه‌های مثبت و نکات بحث برانگیز

“معامله غلات” انتظارات تورمی شدید ناشی از بحران غذایی را هموار کرد و قیمت جهانی مواد غذایی را تثبیت کرد. شاخص جهانی قیمت مواد غذایی که در آوریل تا‌ می‌۲۰۲۲ به اوج خود رسید (مقدار شاخص ۱۵۸٫۵ واحد بود)، از ژوئن ۲۰۲۲ شروع به کاهش کرد و در دسامبر ۲۰۲۲ به ۱۳۵٫۴ واحد رسید و به سطح ژانویه ۲۰۲۲ (۱۳۳٫۸ واحد) نزدیک شد. در فوریه ۲۰۲۳ ارزش این شاخص (طبق گزارش فائو) در حال حاضر به ۱۲۹٫۸ واحد کاهش یافته است. همین امر را‌ می‌توان در مورد پویایی قیمت‌های جهانی گندم، ذرت، روغن آفتابگردان گفت – تمام قیمت محصولات غذایی صادر شده از اوکراین تحت “معامله غلات” پس از نقطه اوج‌ بهار ۲۰۲۲ به ژانویه ۲۰۲۲ بازگشت. به عنوان مثال، قیمت گندم، که در ماه‌ می‌۲۰۲۲ به ۵۲۲٫۳ دلار در هر تن رسید، در دسامبر ۲۰۲۲ به ۳۸۶٫۳ دلار در هر تن کاهش یافت و قیمت روغن آفتابگردان که در آوریل به ۲٫۳ هزار دلار در هر تن جهش کرد، در دسامبر به ۱٫۲ هزار دلار در هر تن کاهش یافت. البته، ممکن است نشان دهنده تأثیر مثبت ابتکار غلات دریای سیاه باشد.

“معامله غلات” تأثیر مفیدی بر تصویر روسیه، به ویژه در آفریقا داشت. لازم به ذکر است که آن بخش از «معامله غلات» که مفاد آن در تفاهم نامه منعکس شده بود، توسط دبیرخانه سازمان ملل متحد محقق نشد. بنابراین، سال ۲۰۲۲ با مشکلاتی برای صادرکنندگان روسی غلات و کود، عمدتاً در زمینه لجستیک (چارتر کشتی، بیمه بار، ممنوعیت ورود به بنادر خارجی، مشکلات پرداخت) همراه بود. اما با وجود مشکلات، طبق گزارش Rosselkhoznadzor ، صادرات غلات روسیه در سال ۲۰۲۲ ۳ درصد بیشتر از سال ۲۰۲۱ بود. در سال ۲۰۲۲، ۱۲۶ کشور خریدار غلات روسیه شدند، به ویژه، ۳۹ درصد از صادرات غلات روسیه به خاورمیانه، ۳۱ کشور انجام شد. ٪ به کشورهای آسیایی، ۲۰٪ – به کشورهای آفریقایی، ۷٪ – به کشورهای اتحادیه اروپا. در سال ۲۰۲۲، جغرافیای ذخایر غلات روسیه تغییر کرده است. صادرات غلات به چین به میزان قابل توجهی افزایش یافت. الجزایر که قبلاً فقط مقدار کمی گندم روسیه خریداری‌ می‌کرد (تدارکات اصلی از کشورهای اتحادیه اروپا بود)، در سال ۲۰۲۲ به غلات روسیه روی آورد. خرید غلات از روسیه بنگلادش، پاکستان، عربستان سعودی، امارات، اسرائیل، سودان افزایش یافت .

بر اساس برآوردهای فائو، در سال ۲۰۲۲، درآمد صادرات کود روسیه ۷۰ درصد نسبت به سال ۲۰۲۱ افزایش یافته است، اگرچه حجم صادرات کود از روسیه ۱۰ درصد کاهش یافته است. روسیه عرضه کود به هند را افزایش داد که در مقایسه با سال ۲۰۲۱ سه برابر بیشتر از آن به ترکیه (یک و نیم برابر افزایش) و ویتنام وارد کرد .

علیرغم اینکه “معامله غلات” مانع عرضه محصولات غذایی اوکراین به بازار جهانی شد و تا حدودی تأثیر مطلوبی بر صادرات غلات از فدراسیون روسیه داشت، البته این ابتکار نتوانست مشکل جهان را حل کند. بحران غذایی

داده‌های فوق گواه قوی ترین توزیع نابرابر مواد غذایی صادر شده از اوکراین است. علاوه بر این، به میزان بیشتری محصولات غذایی (خوراک، روغن آفتابگردان) را صادر کرد که تقاضای آن توسط کشورهای اتحادیه اروپا، چین، ترکیه، هند ارائه شد، در حالی که صادرات گندم را کاهش داد، کالایی حیاتی در کشورهای فقیر با کمبود مواد غذایی. .

بحران غذایی مدت‌ها قبل از عملیات ویژه ای که توسط فدراسیون روسیه در اوکراین انجام شد آغاز شد و ماهیت ساختاری اقتصاد کلان دارد. ناامنی غذایی در کشورهای فقیر جهان ناشی از مجموعه ای از عوامل مانند کاهش شدید رشد اقتصادی به دلیل بی ثباتی سیاسی و درگیری‌های منطقه ای، افزایش نابرابری در توزیع درآمد، تخریب منابع مورد نیاز برای تولید محصولات کشاورزی، موقعیت ضعیف کشورهای در حال توسعه در زنجیره‌های ارزش جهانی در شرایط جهانی شدن نامتقارن [۱]. این امر با افزایش مداوم تعداد افراد گرسنه از اواسط دهه ۲۰۱۰، که بارها توسط فائو ذکر شده است، نشان‌ می‌دهد .

شورای اروپا اعلام کرد که افزایش شدید واردات محصولات کشاورزی از اوکراین که به قیمت دامپینگ فروخته‌ می‌شد، مشکلاتی را برای کشاورزان تعدادی از کشورهای اتحادیه اروپا (لهستان، رومانی، بلغارستان، مجارستان، جمهوری چک، اسلواکی) ایجاد کرد. پایان ژانویه ۲۰۲۳ .

همچنین دبیرخانه سازمان ملل متحد با مفاد تفاهم نامه تسهیل ترویج مواد غذایی و کودهای شیمیایی روسیه در بازارهای جهانی عمل نکرد. فدراسیون روسیه، تحت شرایط انعقاد توافقنامه بسته ابتکاری غلات دریای سیاه و یادداشت، این حق را داشت که روی کاهش محدودیت‌های تبعیض آمیز در صادرات غلات و کودها حساب کند. تا کنون، چشم پوشی از محدودیت‌های خرید کود تنها کشورهای اتحادیه اروپا را تحت تاثیر قرار داده است – آنها‌ می‌توانند کودهای روسیه را در دور زدن تحریم‌ها خریداری کنند. بنابراین، روسیه به دنبال راهی برای تامین کودهای مسدود شده در بنادر اتحادیه اروپا به فقیرترین کشورهای آفریقایی به صورت رایگان است، اما حتی این امر مستلزم مذاکرات پیچیده با دبیرکل سازمان ملل متحد است .

***

طرف روسی با ایده تمدید “معامله غلات” با احتیاط برخورد کرد، زیرا در دو دوره اول عملیات آن تنها بخشی از توافقات مربوط به صادرات اوکراین اجرا شد و تمام نکات یادداشت مربوط به روسیه نبود. برآورده شد. قائم مقام وزیر امور خارجه روسیه بار دیگر ماهیت بسته توافقنامه‌ها را تایید کرد و تاکید کرد که مسکو مصرانه تلاش خواهد کرد تا اطمینان حاصل کند که تمام تعهدات تحت “توافق غلات” انجام شده است . ترکیه که از یک سو در آستانه انتخابات ریاست جمهوری و پارلمانی قرار دارد و از سوی دیگر یکی از بزرگترین دریافت کنندگان مواد غذایی تحت “معامله غلات” است، از اقدامات روسیه و روسیه بسیار قدردانی کرد. سازمان ملل آن را تمدید کند. در بیانیه وزارت دفاع ملی تاکید شده است که ترکیه به مذاکرات و هماهنگی بین شرکت کنندگان و مقامات مربوطه ادامه خواهد داد. نماینده سازمان ملل گفت که علیرغم تکمیل مذاکرات بر اساس توافق، رایزنی‌ها در مورد تمدید ابتکار غلات دریای سیاه با همه طرف‌ها ادامه دارد .

 

لینک کوتاه : https://www.iras.ir/?p=7683
  • نویسنده : ایرینا دریوگینا
  • منبع : شورای امور بین‌الملل روسیه
  • 761 بازدید

ثبت دیدگاه

دیدگاهها بسته است.