تاریخ : شنبه, ۲۰ بهمن , ۱۴۰۳ 10 شعبان 1446 Saturday, 8 February , 2025
تاملی بر چالش‌ها و ابهامات حقوقی و اجرایی بند نهم موافقتنامه آتش بس قره‌باغ‌‌
اختصاصی

تاملی بر چالش‌ها و ابهامات حقوقی و اجرایی بند نهم موافقتنامه آتش بس قره‌باغ‌‌

پنج ماه از امضای موافقتنامه 9 ماده‌‌ای ‌‌آتش‌بس قره باغ در 10 نوامبر 2020 میلادی می‌گذرد و در این فاصله زمانی، هفت ماده این موافقتنامه یعنی آتش‌بس کامل و پایان دادن به همه درگیری‌‌ها (بند 1)، بازگشت ناحیه آغدام به جمهوری آذربایجان (بند 2)، استقرار نیروهای حافظ صلح روسی در کریدور لاچین (بند 3)، خروج نیروهای مسلح ارمنستان از قره‌باغ کوهستانی و استقرار نیروهای حافظ صلح روسی در کریدور لاچین به مدت پنج سال (بند 4)، ایجاد یک پست فرماندهی صلح به منظور اجرای ‌‌آتش‌بس (بند 5)، بازگشت مناطق کلبجر و لاچین به جمهوری آذربایجان و تعریف مشخصات کریدور لاچین (بند 6) و بازگشت آوارگان و پناهندگان داخلی به مناطق قره ‌باغ و مناطق مجاور تحت کنترل دفتر کمیساریای عالی پناهندگان سازمان ملل (بند 7) اجرایی شده است. اما تبادل اسرای جنگی، گروگان‌ها و سایر زندانیان و همچنین بقایای تلفات (بند 8) و فراهم ساختن امکان ارتباطات حمل و نقل بین مناطق غربی جمهوری آذربایجان و جمهوری خودمختار نخجوان (بند 9) هنوز اجرایی و عملیاتی نشده است. طی پنج ماه گذشته، چگونگی اجرایی شدن بند 9 موافقتنامه ‌‌آتش‌بس قره باغ که جمهوری آذربایجان از آن با عنوان «کریدور نخجوان به جمهوری آذربایجان» یا «دالان زنگه زور» یاد می‌کند، از جمله مباحث مهم چالشی و اختلافی بین باکو و ایروان بوده است. اختلاف در تفسیر مفاد ماده نهم این موافقتنامه از سوی دو طرف‌های ارمنی و آذری به واسطه عدم اشاره مستقیم و روشن به کریدور نخجوان به جمهوری آذربایجان (برخلاف اشاره صریح موافقتنامه ‌‌آتش‌بس به کریدور لاچین در بندهای 3 و 6)، نامشخص بودن فضای سیاسی و تصمیم گیری در ارمنستان پس از استعفای نیکول پاشینیان و قبل از انتخابات پارلمانی زودهنگام در 20 ژوئن 2021 میلادی (30 خرداد 1400) و حملات لفظی و کلامی الهام علی اف برای تحقق کریدور نخجوان به جمهوری آذربایجان (دالان زنگه زور) از طریق نظامی از جمله ابهامات حقوقی و اجرایی بند نهم موافقتنامه ‌‌آتش‌بس قره باغ است که حتی در برخی از محافل کارشناسی و تحلیلی کشورمان، امکان وقوع جنگ جدید از سوی جمهوری آذربایجان با حمایت ترکیه در آستانه انتخابات ریاست جمهوری ایران (28 خرداد)، انتخابات پارلمانی ارمنستان (30 خرداد) به موازات تنش و درگیری هم زمان بین روسیه و اوکراین (با هدف پیشگیری از واکنش موثر و به هنگام روسیه) مطرح شده است. اما واقعیت آن است که هرچند احتمال برخوردها و تنش‌های محدود مرزی بین ارمنستان و جمهوری آذربایجان وجود دارد، اما وقوع یک جنگ فراگیر در مقطع کنونی در استان سیونیک ارمنستان، به دلیل واکنش نظامی روسیه (از طریق یگان‌های ارتش روسیه مستقر در قفقاز شمالی، دو پایگاه نظامی روسیه در ایروان و گیومری، نیروهای مرزبانی روسیه مستقر در مرزهای مشترک ارمنستان با ایران و ترکیه و سازمان پیمان امنیت دسته جمعی)، قطعی شدن شکست نیکول پاشینیان و به قدرت رسیدن جریانات ملی‌گرا و مخالف موافقتنامه ‌‌آتش‌بس قره باغ، غیر محتمل است و این امر به ضرر جمهوری آذربایجان و نیز فدراسیون روسیه خواهد بود. لذا برخی تحرکات نظامی و تهدیدات لفظی رهبران جمهوری آذربایجان در مقطع کنونی بیشتر با هدف تحت فشار قراردادن دولت ارمنستان برای اجرای بند نهم موافقتنامه ‌‌آتش‌بس و اجرایی شدن دالان زنگه زور تا قبل از انتخابات پارلمانی این کشور در 30 خرداد 1400 صورت می‌گیرد. هرچند بسیار بعید به نظر می‌رسد تا آن زمان و استقرار دولت جدید در ارمنستان، اتفاقی نیز در اجرای بند نهم موافقتنامه ‌‌آتش‌بس قره باغ روی دهد. آنچه مسلم است اجرای کامل موافقتنامه ‌‌آتش‌بس قره باغ از طریق تهدید و جنگ از طرف جمهوری آذربایجان و بی اعتمادی از طرف ارمنستان امکان‌پذیر نیست و اگر به هر ترتیبی هم امکان‌پذیر شود، پایدار نخواهد بود. راه حل منطقی و اصولی، حل و فصل اختلافات از طریق تداوم مذاکرات رهبران جمهوری آذربایجان، ارمنستان و روسیه به عنوان سه کشور امضاء کننده موافقتنامه ‌‌آتش‌بس قره باغ در 10 نوامبر 2020 میلادی و نیز انعقاد یک موافقنامه تکمیلی برای ابهام‌زدایی از موارد اختلافی و تفسیری به ویژه بند نهم موافقتنامه ‌‌آتش‌بس سال گذشته است. با عنایت به نکات و ملاحظات یادشده، در این یادداشت تحلیلی کوشش می‌شود شناخت و درک بهتری از چالش‌ها و ابهامات حقوقی و اجرایی بند نهم موافقتنامه ‌‌آتش‌بس قره باغ حاصل شود.‌‌

پیامدهای راهبردی میزبانی آسیای مرکزی از پایگاه نظامی آمریکا

پیامدهای راهبردی میزبانی آسیای مرکزی از پایگاه نظامی آمریکا

بعد از تحولات ۱۱ سپتامبر و حمله ائتلاف بین‌المللی به رهبری آمریکا به افغانستان، آسیای مرکزی میزبان دو پایگاه نظامی بسیار مهم و راهبردی آمریکا را در فرودگاه بین‌المللی ماناس در قرقیزستان، و پایگاه قارشی خان‌آباد در ازبکستان بود. درعین‌حال فرودگاه‌ها و دیگر زیرساخت‌های لجستیک در قزاقستان، تاجیکستان و حتی ترکمنستان نیز طی سال‌های پس […]