اهداف و نتایج احتمالی سفر امیرعبداللهیان به مسکو

عصر روز سه‌شنبه ۱۳ مهرماه وزیر امور خارجه در راس هیأتی به روسیه سفر کرد.حسین امیر‌عبدا…یان در این سفر با تعدادی از مقامات روسیه از جمله سرگئی لاوروف دیدار و رایزنی خواهد کرد. پیش‌بینی می‌شود گفت‌وگو در مورد مسائل دو‌جانبه و آخرین تحولات منطقه از جمله سوریه، افغانستان و قفقاز از عمده محورهای رایزنی وزیر امور خارجه با مقامات روسیه در جریان این سفر خواهد بود. این اولین سفر امیرعبدا…یان در مقام وزیر امور خارجه به روسیه است. سفری که به نظر می‌رسد در نخستین روزهای آغاز به کار دولت سیزدهم بتواند تکلیف بسیاری از مسائل ایران و روسیه را در کوتاه‌مدت و میان‌مدت مشخص کند. روسیه‌ای که در سال‌های اخیر حداقل در ظاهر روابط خوبی با ایران داشته اما انتقادات زیادی نسبت به عملکرد پنهانی آنها علیه ایران وجود داشته است. رویه‌ای که به نظر می‌رسد ریشه در روابط تنگاتنگ روسیه و اسرائیل داشته باشد. روابطی که مشخصا روسیه نمی‌خواهد آن را به‌خاطر ایران به خطر بیندازد. شاید سکوت روسیه درخصوص تنش‌های اخیر میان ایران و جمهوری آذربایجان نیز ریشه در همین امر داشته باشد. در راستای بررسی این مساله «آرمان ملی» گفت‌وگویی با حسن بهشتی‌پور، تحلیلگر مسائل بین‌الملل داشته است که در ادامه می خوانید.

سفر وزیرخارجه ایران به روسیه دارای چه ابعادی است؟
در روابط ایران و روسیه در سال‌های گذشته، بیشتر شاهد بوده‌ایم که مقامات ایران به روسیه سفر می‌کنند و رایزنی‌ها بیشتر در خاک روسیه انجام می‌شود. به علت اینکه ایران و روسیه دیدگاه های مشترکی در مورد تحولات منطقه ای در موضوعات مختلف دارند.

دراینگونه سفرها معمولا چندین دستور کار وجود دارد که در مورد آنها رایزنی می شود. در سفر آقای امیر عبداللهیان علاوه بر روابط دوجانبه، به نظر می‌رسد رایزنی‌هایی درخصوص افغانستان، سوریه و قفقاز و آینده مذاکرات برجام نیز صورت گیرد. در سوریه، ایران و روسیه همکاری نزدیکی با یکدیگر دارند و مشخصا یکی از موضوعات جدی که در این سفر به آن پرداخته می‌شود، ادامه روند همکاری در سوریه و گفت‌وگوی احتمالی درخصوص ادلب است. برجام و زمان بازگشت ایران به میز مذاکرات نیز یکی از موضوعات دیگری است که به احتمال زیاد مطرح می‌شود. سفر وزیرخارجه ایران به روسیه، پس از دیدار با وزیرخارجه ارمنستان، گزینه خوبی است و می‌تواند منجر به نتایج خوبی شود.

به نظرم وزیرخارجه کشورمان در بازگشت از روسیه بهتر است که یک سر به آنکارا نیز بزند. این اقدام جزء حوزه دیپلماسی است و برای ایران بد نیست که مثلا به آنکارا برود ودر مورد اختلاف های پیش آمده با آذربایجان گفت‌وگو کند. دیپلماسی همین است و طبق اصول آن باید تلاش کنیم مشکلات را از طریق گفتگو با همسایگان حل و فصل کنیم. اگر امروز همسایه در حال انجام رفتارهای غیرمتعارف است، علاوه بر اینکه رزمایش انجام می‌دهیم و قدرت خود را به رخ آنها می‌کشیم، با استفاده از دیپلماسی نیز باید تلاش شود که روابط ترمیم شود. رفع کدورت امروز آن چیزی است که ما به آن نیاز داریم. بر این اساس ایران همزمان که با ارمنستان و روسیه وارد گفت‌وگو می‌شود، بهتر است با جمهوری آذربایجان و ترکیه نیز رایزنی‌های خود را تداوم بخشد. این رایزنی‌ها است که می‌تواند راهکارهای جدید پیش روی کشور قرار دهد.

سکوت روسیه در قبال تنش‌های اخیر میان ایران و جمهوری آذربایجان علت خاصی دارد؟
نباید توقع داشت در قبال هر اتفاقی، کشورهای مختلف شروع به موضع‌گیری کنند. سکوت نیز خود می‌تواند یک موضع‌گیری صریح باشد. نباید انتظار داشت که کشورهای دیگر، آن چنان که ما تمایل داریم، رفتار کنند. کشورها و از جمله ایران براساس منافعی که دارند رفتار می‌کنند. امروز اگر روسیه درخصوص تحولات در روابط ایران با آذربایجان و ترکیه سکوت می‌کند، به این علت است که در سالهای اخیر روابط بهتری با جمهوری آذربایجان پیدا کرده است و نمی‌خواهد آن را مخدوش کند. از سوی دیگر با ارمنستان نیز روابط خوبی دارد و ترکیه نیز پس از یک دور تنش روابط خود را با روسیه ترمیم کرده است. در سوی دیگر نیز ایران حضور دارد که روابط خوبی با روسیه دارد. به علت اینکه طرف‌های مختلف این تنش با روسیه رابطه خوب دارند، روسیه قصد نداشته است با موضع‌گیری، این روابط را تحت‌تاثیر قرار دهد. احتمالا روسیه تصور می‌کند که اگر هر موضع‌گیری انجام دهد، یک طرف تنش در قفقاز آزرده‌ خاطر می‌شود. سیاست سکوت روسیه از طرف ایران پسندیده نیست و ایران انتظار دارد روسیه نقش مثبتی در زمینه حفظ جغرافیای سیاسی منطقه و بویژه مرزهای بین المللی ایفاء کند و بنابراین سکوت روسیه توجیهی از سوی ما ندارد. اما تصور می کنم روسیه سیاست سکوت را در پیش گرفته که مناسبات خود را با طرفهای مناقشه خدشه دار نکند.

رابطه روسیه و اسرائیل تا چه میزان بر تعامل آنها با ایران تاثیر می‌گذارد و آیا نقش اسرائیل در تنش میان ایران و جمهوری آذربایجان یکی از علت‌های سکوت روسیه بوده است؟
روسیه و اسرائیل روابط قدیمی و قوی داشتند. شوروی جزء نخستین کشورهایی بود که اسرائیل را به رسمیت شناخت اما بعد از تجاوز اسرائیل به کشورهای عربی، روابط شوروی و اسرائیل قطع شد. پس از چندین سال و پس از فروپاشی شوروی، روابط روسیه و اسرائیل بار دیگر تقویت شد و امروز روابط بسیار خوبی با یکدیگر دارند. مهاجرت یهودی‌ها از روسیه به فلسطین اشغالی ، یکی از علت‌های دیگر تقویت روابط این دو کشور است زیرا این یهودیان با ورود به فلسطین احزاب سیاسی قوی تشکیل دادند. روسیه سعی کرده است که توازن میان روابط خود با ایران و اسرائیل به‌وجود آورد. یعنی نه به گونه‌ای رفتار می‌کنند که ایران را از دست دهند و نه به گونه‌ای رفتار می‌کنند که اسرائیل را از دست دهند. امروز روسیه در قفقاز ملاحظه ارمنستان، ترکیه و جمهوری آذربایجان را می‌کند و به این علت سکوت می‌کند. ترکیه‌ای که بخاطر منافع کشورش، خرید موشک پدافندی اس ۴۰۰ را از روسیه انجام می دهد و به مخالفت آمریکا با این معامله توجه ندارد می تواند در زمینه های دیگری با آمریکا وارد معامله شود .روسیه هم بخاطر تجارت تسلیحاتی خود این سلاح های پیشرفته را در اختیاز ترکیه قرار می دهد. همان‌طور که در سوریه نیز ملاحظه منافع اسرائیل را می‌کند. بنابراین روسیه آنچه در قفقاز انجام می‌دهد، به‌خاطر حفظ تمام منافع خودش است.