سید قاسم ذاکری، کارشناس روابط بین‌الملل
مصاحبه زلنسکی با واشنگتن‌پست که تابستان سال جاری انجام شد روشن ساخت که متاسفانه او تصور و برآورد دقیقی از میزان احتمال حمله نظامی روسیه بلکه مراحل احتمالی چنین حمله‌ای نداشته است. همگی به خاطر می‌آورند از چند ماه پیش از فوریه ۲۰۲۲ درحالی که رسانه‌های امریکایی و غربی همگی به صورت روزانه و لحظه‌ای، گزارشات مربوط به آمادگی نظامی روسیه برای اقدام نظامی علیه اوکراین را منتشر می‌کردند و حتی مسوولان امریکایی به‌طور مداوم به اوکراین درباره قطعی بودن اقدام نظامی روسیه هشدار می‌دادند ولی رهبری و مسوولان اوکراینی ضمن ابراز تردید جدی درباره امکان حمله نظامی روسیه، به امریکا بابت انتشار چنین گزارشات رسانه‌ای ایراد می‌گرفتند!
خبرنگار واشنگتن‌پست در این خصوص از زلنسکی می‌پرسد چرا وقتی ویلیام برنز رییس سازمان سیا در ژانویه ۲۰۲۲ در کی‌یف به شما گفت که روس‌ها در فرودگاه هوستومل (Hostomel) فرود خواهند آمد شما کاری نکردید تا اینکه در ۲۴ فوریه این اتفاق رخ داد؟ زلنسکی همچنین در مصاحبه یادشده در پاسخ به پرسش خبرنگار واشنگتن‌پست که پرسید آیا شما شخصا قبول داشتید که جنگی تمام‌عیار در راه است؟ پاسخ می‌دهد: «هیچ‌کس باور نمی‌کرد که این‌گونه شود»! زلنسکی در این مصاحبه بیان می دارد که او این احساس را داشته که روسیه درصدد تسلیم نرم اوکراین است نه راه انداختن جنگ نظامی! هنوز بسیاری در دنیا باور دارند که بهتر بود حاکمیت اوکراین و شخص آقای زلنسکی جهت پیشگیری از بروز جنگ، اقدام به رفتار و گفتارهای تحریک‌آمیز علیه روسیه نمی‌کردند. پوتین در مصاحبه‌ای که ۲۳ دسامبر (تقریبا دو ماه پیش از حمله به اوکراین) انجام داد، گفت: «کافی است روابط ما را با پرزیدنت یوشچنکو یا نخست‌وزیر تیموشنکو به یاد بیاورید که اتفاقا مانند رهبران کنونی اوکراین کاملا جهت‌گیری غربی داشتند. ما با آنها کار کردیم. بله، با آنها بر سر گاز بحث داشتیم و مناقشاتی پیش آمد اما در نهایت در مورد همه‌چیز توافق کردیم و آماده ادامه کار بودیم و در مورد کریمه هیچ اقدامی حتی به ذهن‌مان خطور نمی‌کرد.»
متاسفانه آقای زلنسکی درست در آستانه تهدیدات نظامی روسیه علیه اوکراین درحالی‌که هیچ تضمینی برای پیوستن اوکراین به ناتو و اتحادیه اروپا در دست نداشت و درحالی‌که رویای پیوستن اوکراین به این دو نهاد غربی سرابی بیش نبود، با رفتارها و اظهارات تحریک‌آمیز خود وانمود به ادامه تلاش برای پیوستن به ناتو کرده و صراحتا می‌گفت چنین تصمیمی هیچ ربطی به روسیه ندارد! یک اشتباه راهبردی زلنسکی این تصور بود که خیال می‌کرد وانمود‌سازی به چسبندگی امنیتی و نظامی اوکراین به ناتو سبب تقویت بازدارندگی این کشور در مقابل حمله نظامی روسیه خواهد شد! یا اینکه او خیال می‌کرد در صورت حمله نظامی روسیه به اوکراین، اعضای ناتو برای دفاع از حیثیت و امنیت خود و مثلا برای پیشگیری از پیشروی نظامی روسیه وارد جنگ با روسیه خواهند شد؟!! اقدام اوکراین در پُشت پا زدن به توافقات مینسک ۲۰۱۵ و اصرار کی‌یف به راهبرد پیوستن اوکراین به ناتو در قانون اساسی جدید این کشور، از نظر کرملین اعلام جنگ به روسیه تلقی شد چنانکه پوتین در مصاحبه مزبور تصریح کرد: « اجرای توافقات مینسک تنها راه‌حل مشکلات است ولی رهبری اوکراین راه دیگری را در پیش گرفته است….. هدف آنها ایجاد یک پایگاه ضدروسی در کنار ما است؛ پایگاهی که دایما سلاح‌های مدرن به آنجا منتقل شود به‌طوری‌که روسیه ناچار باشد همیشه مراقب آنجا و نگران این باشد که قرار است در آنجا چه اتفاقی بیفتد و قرار است چه سیستم‌های تسلیحاتی جدیدی نصب کنند؟ روسیه چگونه باید با این مسائل کنار بیاید؟ چرا روسیه باید همواره مراقب باشد که چه زمانی قرار است از ناحیه اوکراین ضربه بخورد؟ لذا روسیه می‌گوید ناتو نباید بیشتر از این به سمت شرق گسترش یابد.»
بدون شک تمامی جزییات شروع جنگ، امروز و در آینده با دقت و ریزبینی مورد قضاوت قرار خواهد گرفت و به گفته زلنسکی در مصاحبه یاد شده بگذارید مردم در آینده بحث کنند که آیا تصمیمات ما پیش از شروع جنگ درست بوده است یا نه؟ با این‌حال باید خاطرنشان سازیم که زلنسکی در طول جنگ بلکه حتی همین حالا هم تصور درستی از بسیاری واقعیات درباره جنگ جاری نداشته و همچنان مشغول اتخاذ تصمیمات نادرست است. زلنسکی در مقطعی واقعا خیال می‌کرد ناتو اقدام به ایجاد منطقه پرواز ممنوع بر فراز اوکراین خواهد کرد! یا اینکه فکر می‌کرد ناتو حاضر به رویارویی با روسیه در اوکراین به منظور گرفتن حق و حقوق اوکراین خواهد شد!
به‌تازگی ارتش روسیه به‌طور داوطلبانه از شهر خرسون عقب‌نشینی کرده است؛ گفت‌وگوهایی میان ویلیام برنز رییس سیا با مسوولان امنیتی روسیه در ترکیه انجام پذیرفته و ویلیام برنز در کی‌یف مشغول گفت‌وگو با زلنسکی است. زلنسکی باید متوجه باشد هر چند توانسته است به روس‌ها خساراتی وارد آورد ولی کشورش به مراتب بیشتر از روسیه بابت این جنگ متحمل آسیب‌ها و لطمات جبران‌ناپذیری شده است و برخلاف تصور ایشان، اروپا و ناتو نه تنها حاضر به پرداختن هزینه بیشتر برای این جنگ نیستند بلکه ممکن است اروپا شاهد تغییرات سیاسی و اعتراضات مردمی علیه اوکراین بشود.
بدون تردید زلنسکی و مردم اوکراین تا همین‌جا خوب فهمیده‌اند که بیش از اندازه روی غرب و ناتو حساب باز کرده بودند ولی اگر به تجربه دیگر کشورهای دنیا توجه بیشتری بکنند آنگاه در خواهند یافت که امریکا و غرب اگر منافع‌شان اقتضا نماید حاضرند به راحتی هر کسی از جمله متحدین و دوستان خود را قربانی کنند! اگر زلنسکی درنهایت خوش‌باوری خیال می‌کند او و کشورش در خط مقدم جبهه مشغول دفاع از ارزش‌های غربی در مقابل هیولای روسیه هستند باید مراقب باشد در واقعیت چه چیزی در ذهن مسوولان تصمیم‌گیر امریکایی و اروپایی می‌گذرد و این واقعیات تا چه اندازه با تصورات او انطباق دارند؟
استقبال جامعه جهانی از عقب‌نشینی یکجانبه روسیه از خرسون نقطه تحول مهمی در جنگ اوکراین است، زیرا برآوردها در دنیا حاکی از این است که احتمالا این جنگ با یک فاجعه بزرگ بشری روبه‌رو شده و پایان بسیار بدی برای بشریت داشته باشد بنابراین انتظار می‌رود رییس‌جمهور اوکراین با اتخاذ واقع‌گرایی در سیاست و روابط بین‌المللی به آتش‌بس فوری در اوکراین کمک بکند.
