به قلم: عابد اکبری- کارشناس مسائل بینالملل
در پی این اقدام و با افزایش ترس از جنگ هسته‌ای، تنش‌ها بین غرب و روسیه افزایش‌یافته است. به نظر می‌رسد تجهیز اوکراین به تسلیحات پیشرفته‌تر و به خصوص سیستم‌های موشکی دوربرد می‌تواند محرک اصلی روسیه برای تجهیز و نوسازی سامانه‌های موشکی و هسته‌ای باشد. در این میان بدون شک، کمک‌های مالی و تسلیحات نظامی که توسط متحدین اوکراین در اختیار نیروهای مسلح این کشور قرار می‌گیرد، نقش اصلی و پیشرو در این اقدام تدافعی و اتخاذ رویکرد بازدارندگی روسیه در قبال اوکراین و غرب داشته است.
در مرحله اول جنگ، سیستم‌های تسلیحاتی غربی به اوکراین کمک کرد تا در برابر روسیه مقاومت کند. در ادامه شاهد کمک‌های تسلیحاتی بیشتری از سوی کشورهای غربی به اوکراین بوده‌ایم. موشک دوش‌پرتاب ضد هوایی استینگر؛ موشک هدایت‌شونده ضدتانک جاولین؛ سامانه موشکی توپخانه با تحرک بالا (هیمارس)؛ سلاح ضدتانک، تانک‌های تی ۷۲؛ تانک‌های چلنجر ۲؛ پهپاد مسلح تی بی ۲، توپخانه هویتزر ام ۷۷ ازجمله مهم‌ترین تسلیحاتی بوده است که به واحدهای نیروهای مسلح اوکراین اجازه داد تا در جهات مختلف اقدام قوی‌تر پدافندی علیه روسیه داشته باشند.
در این راستا، کمک‌های فراوان مالی، نظامی و همچنین شدیدترین تحریم‌ها علیه روسیه به استمرار این بحران کمک کرد. بنابه تازه‌ترین گزارش وزارت خارجه آمریکا در مورد کمک‌های غرب به اوکراین که در روز ۶ ژانویه ۲۰۲۳ منتشرشده است از ۹ سپتامبر ۲۰۲۲، نزدیک به ۵۰ متحد و کشور شریک به اوکراین کمک‌های امنیتی ارائه کرده‌اند. طبق این گزارش از ژانویه ۲۰۲۱، ایالات‌متحده تقریباً ۲۴٫۹ میلیارد دلار کمک‌های امنیتی در اختیار اوکراین قرار داده است که تقریباً ۲۴٫۳ میلیارد دلار آن از زمان آغاز جنگ روسیه علیه اوکراین در ۲۴ فوریه بوده است.
جدا از آمریکا بقیه کشورهای غربی و متحد اوکراین نیز کمک‌های نظامی، مالی و انسان دوستانه فراوانی در اختیار این کشور قرار داده‌اند. به طوریکه تا ۲۰ نوامبر ۲۰۲۲ نهادهای اتحادیه اروپا نزدیک به ۳۰ میلیارد دلار کمک مالی انسان دوستانه؛ انگلستان بیش از ۷ میلیارد دلار (حدود ۴ میلیارد کمک نظامی)، آلمان نزدیک به ۶ میلیارد دلار (حدود ۵/۲ میلیارد دلار کمک نظامی)؛ کانادا نزدیک به ۴ میلیارد دلار (حدود ۲ میلیارد کمک نظامی)؛ لهستان حدود ۳ میلیارد دلار (حدود ۵/۲ میلیارد دلار کمک نظامی) و فرانسه نزدیک به دو میلیارد دلار (حدود ۵۰۰ میلیون دلار کمک نظامی) به اوکراین اختصاص داده اند.
بااین‌حال تا ماه‌های اخیر ایالات‌متحده و سایر دولت‌های اهداکننده کمک به خاطر نگرانی از تشدید جنگ به درخواست اوکراین برای دریافت تجهیزات پیشرفته خاص مانند تانک‌های جنگی مدرن و سیستم‌های موشکی دوربرد پاسخ منفی داده‌اند. این کشورها از کشیده شدن مستقیم ناتو به جنگ که ممکن است که خطر جنگ هسته‌ای را به‌طور چشمگیری افزایش می‌دهد، نگران بوده‌اند.
در این میان بر اساس گزارشات، اخیرا دولت بایدن در حال بررسی درخواست اوکراین برای ارسال موشک‌های دوربرد به این کشور است. در همین زمینه جونز، معاون ارشد رئیس‌جمهور و مدیر برنامه امنیت بین‌المللی در مرکز مطالعات استراتژیک و بین‌المللی، نگرانی در مورد تحریک پوتین با ارسال چنین تسلیحاتی را بیش‌ازحد دانسته و با اشاره به حملات روسیه به زیرساخت‌های غیرنظامی اوکراین بر این نظر است که موشک‌های دوربردتر به نیروهای اوکراینی اجازه می‌دهد تا اهداف روسیه را در فاصله ایمن‌تر، فراتر از برد برخی از سلاح‌های روسی مورداستفاده برای ضد حمله، موردحمله قرار دهند.
پیش از این نیز در اواسط دسامبر ۲۰۲۲ آمریکا از ارسال سیستم دفاع هوایی پاتریوت به اوکراین خبر داده بود. بن والاس، وزیر دفاع بریتانیا، نیز روز ۱۲ دسامبر ۲۰۲۲ در پارلمان این کشور اعلام نمود درصورتی‌که روسیه مناطق غیرنظامی اوکراین را هدف قرار دهد، تأمین سامانه‌های تسلیحاتی دوربردتر به اوکراین را موردتوجه قرار خواهد داد.
اوکراین در هفته‌های اخیر بدون محکومیت از سوی ایالات متحده، سایت‌های نظامی در داخل روسیه را هدف قرار داده است که نشان‌دهنده تایید ضمنی نمایش تحریک‌آمیز توانایی‌های تهاجمی است. در این زمینه ابراز تمایل غرب برای استقرار تسلیحات پیشرفته‌تر در اوکراین، از سوی روسیه، گذشتن غرب از خطوط قرمز تعبیر خواهد شد و ضمن طولانی‌تر کردن بحران، زمینه ساز توجیه اقدامات غیرمتعارف توسط مسکو خواهد شد.
واکنش روسیه به کمک نظامی
به دنبال مطرح شدن احتمال ارسال سیستم دفاع هوایی پاتریوت به اوکراین سفارت روسیه در واشنگتن در روز ۱۴ دسامبر در بیانیه ای اعلام کرد که هرگونه ارسال موشک پاتریوت آمریکا به اوکراین می‌تواند عواقب پیش بینی ناپذیر در پی داشته باشد و امنیت جهانی را تهدید کند. وزارت دفاع روسیه نیز در روز بعد (۱۵ دسامبر)در اقدامی کم سابقه با انتشار یک ویدئو استقرار موشک‌های بالستیک قاره پیمای یارس را رسانه‌ای کرد. این رویداد درست دو روز قبل از سالروز تاسیس نیروهای موشک‌های راهبردی روسیه اعلام شد. در این ویدئو اعلام می‌شود که این موشک‌های هسته‌ای این امکان را فراهم می‌کند تا در برابر هرگونه اقدام راهبردی آماده باشیم.
در ادامه واکنش‌ها به گزارشات مبنی بر احتمال تجهیز اوکراین به سلاح‌های پیشرفته‌تر، سرگئی شویگو وزیر دفاع روز ۱۰ ژانویه ۲۰۲۳از عزم روسیه برای توسعه سه‌گانه هسته‌ای خود خبر داد. سه‌گانه هسته‌ای متشکل از موشک‌های بالستیک قاره‌پیما، زیردریایی‌های هسته‌ای و بمب‌افکن‌های استراتژیک است. وی اعلام نمود که روسیه به توسعه و نگهداری موشک‌های بالستیک، زیردریایی‌ها و بمب‌افکن‌های استراتژیک که ضامن اصلی حاکمیت و تمامیت ارضی این کشور است، ادامه خواهد داد.
تا پیش از این به نظر می‌‌سید رویکرد غرب جلوگیری از تعمیق بحران و تلاش برای اجتناب از برخورد نظامی مستقیم با روسیه بوده است. اما با ابراز تمایل به ارسال تسلیحات پیشرفته‌تر به اوکراین و همچنین تلاش برای تحریک روسیه به اقدامات نظامی تهاجمی تر، این احتمال وجود دارد که نگرش غرب و بخصوص آمریکا نسبت به تشدید تنش تغییر کرده باشد. این جبهه به دنبال این است تا ضمن تغییر موازنه به سمت خود، از این جنگ به عنوان پوششی بر تعارضات درونی نظام مبتنی بر لیبرال دموکراسی استفاده کند.
چشم انداز پیشرو از این موازنه این است که بر خلاف تحلیل‌های یک جانبه و ضد روسی در رسانه‌ها و محافل خبری و تحلیلی اروپا و امریکایی، در آینده قابل پیش بینی روسیه اجازه اجرایی شدن سناریوهای غرب را در مرز غربی خود نخواهد داد. مسکو احتمالا این توانمندی را دارد تا با اتکا به تجهیزات نظامی خود، هر موازنه نظامی مبتنی بر اتحاد اکراین، ناتو و آمریکا را بر هم زده و شرایط مدنظر خود را در جنگ اکراین ثبات ببخشد.
