#ختصاصی
به قلم: حسن بهشتی پور
گروه واگنر که با نام Wagner PMC (شرکت نظامی خصوصی) نیز شناخته می شود، یک سازمان شبه نظامی روسی است که در سال های اخیر به دلیل نقشی که در درگیری های مختلف از جمله اوکراین و سوریه داشته ، مورد توجه قرار گرفته است. همچنین در مواردی به عنوان یک پیمانکار نظامی خصوصی به عنوان یک گروه مخالف عمل می کند.
- گروه واکنر چه زمانی و توسط چه کسانی ایجاد شد؟
گروه واگنر در سال ۲۰۱۴ توسط سرهنگ دوم دیمیتری اوتکین ۵۱ ساله (متولد ۱۹۷۲) افسر سابق آژانس اطلاعاتی ارتش روسیه( GRU) که سابقه جنگ در چچن را هم دارد، و یوگنی پریگوژین بازرگان سابق و آشپز ویژه پوتین ، تاسیس شد. پریگوژین همچنین متهم است که با ارتش کوکلس کلان نیز همکاری کرده است. گروه واگنر در طول جنگ دونباس در اوکراین، در سال ۲۰۱۴ تا ۲۰۱۵ زمانی که در کنار نیروهای جدایی طلب طرفدار روسیه می جنگید، به شهرت رسید.[۱]
- حوزه فعالیت گروه واگنر کجاست؟
طبق گزارش‌ها، پیمانکاران آن در درگیری‌های سراسر جهان، از جمله جنگهای داخلی در سوریه، لیبی، جمهوری آفریقای مرکزی ، مالی ، ونزوئلا ، و شرق اوکراین شرکت کرده‌اند و اغلب در کنار نیروهای همسو با دولت روسیه می‌جنگند. در سالهای اخیر جنگجویان واگنر به ارتکاب جنایات جنگی از جمله قتل، شکنجه، تجاوز جنسی و سرقت از غیرنظامیان، و همچنین شکنجه فراریان متهم شدند.[۲] این گروه از جون ۲۰۱۷ در لیست تحریم ایالات متحده آمریکا قرار دارد. اتحادیه اروپا نیز با انتشار بیانیه‌ای در روز دوشنبه ۲۲ آذر۱۴۰۰، گروه واگنر همراه با پنج فرد و سه نهاد مرتبط با آن را تحریم کرد.
- نام واگنر از کجا آمده است؟
نام “گروه واگنر” از “واگنریست‌ها” آمده است که به یک جنبش سیاسی ملی‌گرا در روسیه اشاره دارد. اما گفته می شود نام “واگنر” برای این گروه توسط دیمتری اوتکین انتخاب شده است . او این نام را به افتخار آهنگساز آلمانی ریچارد واگنر به عنوان اسم مستعار برای خود انتخاب کرده بود ، بعد بر روی همین گروه گذاشت.[۳] اعضای گروه واگنر می گویند که اوتکین ، پیرو ارتدوکس اسلاوهای شرقی است. با این حال یک گروه فرعی واگنر، به نام “روسیچ” توسط نئونازی خودخوانده الکسی میلچاکوف تاسیس شد و در مورد ایدئولوژی راست افراطی خود به صراحت تبلیغ می کند. [۴]
- خاستگاه فکری گروه واگنر
از نظر گرایش های سیاسی گروه واگنر به عنوان یک گروه سیاسی ملی‌گرا شناخته می‌شود و دیدگاه‌های رادیکال را درباره حفظ هویت و فرهنگ روسیه، محافظه‌کاری سیاسی و اقتصادی، و نقش آفرینی “روسیه قوی” در صحنهٔ جهانی دنبال می کند. گروه واگنر، معتقد است که روسیه باید به عنوان یک قدرت بزرگ در جهان تأثیرگذار باشد و منافع ملی خود را در داخل و خارج از کشور حفظ کند. اغلب مشارکت کنندگان در این گروه افراد خلافکار و قانون گریز هستند . این گروه از مدتها قبل زندانیان زندانی در روسیه را برای جنگ در خط مقدم با وعده آزادی ، استخدام کرد.[۵] بطوریکه در پایان سال ۲۰۲۲، قدرت آن از ۱۰۰۰۰ به ۲۰۰۰۰ افزایش یافت و در بعضی منابع حتی تعداد آنها تا ۵۰۰۰۰ نفر تخمین زده می شود.[۶] بیشتر آنها از مناطق روستایی از بین کسانی می آیند که فرصت‌های کمی برای کسب درآمد برای آنها وجود دارد. موفقیت در جنگ داخلی سوریه، جنگ در دونباس و بعد از تجاوز نظامی روسیه به همسایه اش اوکراین در نوامبر ۲۰۲۲ ، گروه واگنر نقش نیروی پیش قراول را ایفا کرد، [۷]
- هزینه گروه واگنر چگونه تامین می شود؟
گروه واگنر یا ارتش خصوصی یک گروه شبه نظامی تحت پوشش شرکت نظامی خصوصی با وابستگی غیر مستقیم به ارتش روسیه است که با استخدام داوطلب در جنگهای نیابتی مشارکت می‌کند. زیرا اداره یک ارتش خصوصی خلاف قانون اساسی روسیه است. با این حال، واگنر امکانی را در اختیار دولت روسیه قرار می‌دهد که می‌تواند منکر عواقب احتمالی اعمال و رفتارهای آنها شود. به عبارت روشن تر گروه واگنر در مناطق مورد نیاز روسیه در خارج از کشور درگیر می شود و کرملین آنجایی که لازم باشد می‌تواند بگوید: آنها یک شرکت خصوصی هستند و اعمالشان به ما ربطی ندارد. برای تامین مخارج این نیروها در سال ۲۰۲۳، روسیه به مشارکت کنندگان در جنگ از سوی شرکت واگنر ، وضعیت سرباز جنگی اعطا کرد. پوتین بعد از سرکوب شورش گروه واگنر رسما اعلام کرد دولت روسیه تنها در سال ۲۰۲۲ ، یک میلیارد دلار معادل ۸۶ میلیارد روبل در اختیار این گروه قرار داده است. [۸]
- چرا واگنر با وزارت دفاع روسیه درگیر شد
اعضای گروه واگنر با قانون و قواعد مخالفند و اصولاً چنین افرادی به فرماندهی متمرکز تن نمی دهند و همیشه پراکنده و متشتت عمل می کنند. ماهیت چنین گروه هایی نظم ناپذیر و عمدتا به دنبال جنگهای چریکی هستند. باید توجه داشت شاید چنین افرادی در میدان نبرد شجاعانه بجنگند و حتی دستاوردهایی هم داشته باشند ولیکن به خاطر روح آنارشیستی ای که بر آنها حاکم است به راحتی می توانند به ضد خودشان تبدیل شوند. روسیه سابقه استفاده از این افراد را در آفریقا داشت و به خاطر تجربه موفقی که در آنجا داشتند، تصمیم گرفت از این نیروها در جبهه اوکراین هم استفاده کند.
پریگوژین در سپتامبر ۲۰۲۲ آشکارا از وزارت دفاع روسیه به دلیل مدیریت نادرست جنگ علیه اوکراین انتقاد کرد. او ضمن انتقاد شدید از عملکرد ارتش روسیه در اوکراین یک سری خواسته هایی از وزارت دفاع روسیه داشت که از قرار معلوم به خاطر بوروکراسی بسیار پیچیده این وزارتخانه و نیز محدودیت امکانات، برآورده نشده بود. گویا پاسخ منفی وزارت دفاع روسیه به خواسته های پریگوژین منجر به شورش گروه واگنر شده است. نکته دیگر آن که واگنر بیش از آن که زیر نظر وزارت دفاع روسیه باشد، تحت امر آژانس اطلاعاتی ارتش روسیه( GRU) است. وزارت دفاع روسیه فرماندهی نیروهای مسلح روسیه را برعهده دارد وزارت دفاع روسیه قصد داشت با سربازان بطور جداگانه قرار داد امضاء کند که پریگوژین نمی خواست آزادی عمل خود و اشرافی را که بر گروه خود داشت، از دست بدهد. در نهایت این گروه به ضد اهداف خودش تبدیل شد و به عنوان چالشی جدی پوتین و ارتش روسیه را بی اعتبار کرد. البته پیشتر هم نشانه هایی از این چالش وجود داشت ولی تمرد اخیر از دستورات و تهدیداتی که از سوی یوگنی پریگوژین مطرح شده بزرگترین نشانه این چالش بود.
- چه کسی پشت حرکت واگنر علیه روسیه بود؟
در پی بروز اختلافات بین پریگوژین که خواهان برکناری شویگو وزیر دفاع روسیه شده بود، پوتین رسما از وزیر دفاع حمایت کرد و دستور بازداشت رهبر گروه واگنر را صادر کرد. پریگوژین در واکنش گفت: نیروهای این گروه از خاک اوکراین وارد شهر روستف روسیه مهم ترین شهر پشتیبانی کننده عملیات روسیه در چهل کیلومتری مرز اوکراین شده‌اند. بیانیه بعدی منتسب به گروه واگنر در فضای مجازی در حال دست به دست شدن بود که او ظاهراً از مردم روسیه خواست به خیابان‌ها بیایند. همچنین ادعا شده پریگوژین گفته که شویگو در میدان سرخ به دار آویخته و در کنار لنین دفن خواهد شد. سرانجام در ۲۳ ژوئن ۲۰۲۳، پریگوژین پس از متهم کردن وزارت دفاع روسیه به کشتن سربازان واگنر، شورش مسلحانه ای را آغاز کرد. رسانه‌های نزدیک به دولت در روسیه تأیید کردند که پس از آن شهر مسکو در وضعیت آماده‌باش قرار گرفته و تدابیر امنیتی پیرامون اماکن مهم در این شهر افزایش یافت. ازجمله در مبادی ورودی شهر مسکو خندق کنده شد. اما ولادیمیر پوتین رئیس‌جمهور روسیه در جریان یک سخنرانی داخلی تصریح کرد: «آنچه امروز با آن روبرو هستیم خیانت داخلی است. آنها از پشت به ما خنجر زدند و این مستحق مجازات است».[۹]
اینکه بعضی مدعی هستند آمریکا و انگلیس پشت این شورش هستند بیشتر تبلیغات است زیرا پریگوژین به شدت ضد آمریکایی و انگلیسی است و مدتها در اوکراین علیه طرفداران غرب در این کشور جنگید. همچنانکه دیدیم پس از میانجیگری لوکاشنکو رئیس جمهوری بلاروس واحدهای واگنر از روتسوف عقب نشینی کردند و در عمل این شورش نه تنها با حمایت مردم و ارتش روسیه روبرو نشد بلکه در کمتر از ۲۴ ساعت کاملا مهار شد.
- نتایج شورش گروه واگنر
۱- بی اعتباری برای ارتش روسیه در مقاومت در برابر یک گروه شورشی، این مساله به ویژه برای مدیریت پوتین و شویگو وزیر دفاع بسیار گران تمام شد و می توان انتظار داشت که در آینده شاهد تغییرات جدیدی در سطح وزارت دفاع روسیه باشیم.
۲- ولادیمیر پوتین در حال برنامه ریزی برای مجازات کسانی است که باعث شورش یوگنی پریگوژین شدند، اما روابط عمیق رهبر واگنر با نخبگان نظامی مسکو این کار را دشوار می کند. ازجمله پس از پایان بحران سرگئی سوروویکین، ژنرالی که گفته می شود از قبل از شورش مطلع بوده ، از اوایل روز شنبه سوم تیرماه در انظار عمومی دیده نشده است
۳- برخلاف پوتین موقعیت لوکاشنکو رئیس جمهور بلاروس، تقویت شد. او تلاش کرد اعتبار میانجیگری برای پایان دادن به شورش مسلحانه در روسیه را به خود اختصاص دهد. به ویژه آنکه تنها چند هفته قبل، مرد قدرتمند بلاروس با افتخار از تحویل اولین سلاح هسته ای تاکتیکی روسیه به بلاروس خبر داد و به خود می بالید که در استفاده از آنها تردیدی نخواهد داشت.
۴- تبدیل شدن پریگوژین از یک وطن پرست دو آتشه به یک خائن در روسیه و نامعلوم بودن آینده او و گروه واگنر از مهم ترین نتایج این شورش بود که ضربه کاری به روحیه افسران ارشد ارتش روسیه و آژانس اطلاعات نظامی روسیه وارد کرد. به نظر می رسد وزارت دفاع روسیه عزم خود را برای انعقاد قرار داد با تک تک سربازان گروه واگنر جزم کرده و این گروه در آینده با فرماندهی جدید نظم تازه ای را تجربه خواهد کرد.
۵- تحولات ناشی از شورش گروه واگنر را نباید در سطح محدود تحلیل کرد این ماجرا نشان دهنده تنها بخش کوچکی از کوه یخ نا کارآمدی است که سر از آب بیرون آورد لازم است به دور از جریان سازی های سیاسی مرسوم این ماجرا به صورت عمیق تر و دقیق تر تحلیل شود و به ابعاد چند لایه و پیچیده آن بیش از آنچه که تاکنون پرداخته شده است ، توجه شود.
پانویس ها
[۱] https://ctc.westpoint.edu/wp-content/uploads/2022/06/CTC-SENTINEL-062022.pdf
[۲]https://www.theguardian.com/world/2019/nov/21/man-filmed-killing-torture-syrian-identified-russian-mercenary-wagner
[۳] https://www.thetimes.co.uk/article/russian-led-private-army-sent-to-syria-mgcsh0cf9
[۴] https://www.nbcnews.com/think/opinion/putin-nazi-pretext-russia-war-ukraine-belied-white-supremacy-ties-rcna23043
[۵] https://www.thedailybeast.com/putins-chef-yevgeny-prigozhin-is-touring-prisons-for-wagner-recruits-to-fight-in-ukraine-reports-say
[۶] https://www.bbc.com/news/world-europe-64050719
[۷]https://www.businessinsider.com/ukraine-posts-photos-dog-tag-says-wagner-group-2022-3
[۸]https://spnfa.ir/20230627/%D9%BE%D9%88%D8%AA%DB%8C%D9%86-%DA%AF%D8%B1%D9%88%D9%87-%D9%88%D8%A7%DA%AF%D9%86%D8%B1-%D8%A8%D9%87-%D8%B5%D9%88%D8%B1%D8%AA-%DA%A9%D8%A7%D9%85%D9%84-%D9%BE%D8%B4%D8%AA%DB%8C%D8%A8%D8%A7%D9%86%DB%8C-%D9%85%D8%A7%D9%84%DB%8C-%D9%85%DB%8C-%D8%B4%D8%AF-16631945.html
[۹] همان.
