مخالفان جنگ با اوکراین در روسیه

#اختصاصی

به قلم: مهدی نوری چورتی؛ دانشجوی دکتری مطالعات روسیه و پژوهشگر میهمان ایراس

مقدمه

براساس مواد ۴۵ و ۵۵ قانون اساسی فدراسیون روسیه حفاظت دولت از حقوق و آزادی های انسان و شهروندان در فدراسیون روسیه تضمین شده است و همچنین در فدراسیون روسیه نباید قوانینی برای لغو یا کاهش حقوق و آزادی های انسان و شهروندان وضع شود. با این حال، تحولاتی که به خاطر اعتراضات و تظاهرات ناشی از انتخابات پارلمانی ۲۰۱۱ و ریاست جمهوری ۲۰۱۲ در روسیه رخ داد، شرایط را تغییر داد. در سال ۲۰۱۲ قانون «عامل خارجی» اجرایی شد. بر اساس این قانون، نهادهای مدنی ای که از سازمان های خارجی پول دریافت می کنند باید فرم های ویژه‌ای را پر کنند و خود را به عنوان عامل خارجی به ثبت برسانند. قوانین دیگری نیز در سال های اخیر وضع شده است که همه ی آنها محدودیت هایی را برای مخالفین در بر داشته است.

در ماه های اخیر، کاهش قابل توجهی در اعتراضات عمومی وجود داشته است که مطمئناً این امر به خاطرمجموعه ای از اقدامات محدود کننده اعمال شده توسط دولت روسیه است. شرکت در اعتراضات غیرمجاز، اکنون با جریمه‌های سنگین و مجازات زندان همراه است. تحریک دیگران به شرکت در تظاهرات و بی اعتبار کردن نیروهای مسلح روسیه نیز جرم تلقی می‌شود.[۱] با این حال، برخی اعتراض‌ها نیز همچنان ادامه دارد و برخی نخبگان و شخصیت‌های مخالف جنگ روسیه با اوکراین مخالفت خود را به طور علنی بیان کردند.

بحث و بررسی

پوتین در سخنرانی ۱۶ مه ۲۰۲۲  خطاب به قدرت‌های غربی بر این موضوع تاکید کرد که: «بله، البته آنها سعی خواهند کرد روی به اصطلاح ستون پنجم، خائنان ملی، روی کسانی که اینجا با ما پول در می آوردند، اما آنجا زندگی می کردند، نه به معنای جغرافیایی کلمه، بلکه براساس افکارشان، براساس دنباله روی برده وارشان» حساب باز کنند. او در واقع از مردم خواست که افراد «ستون پنجم» را پاکسازی کنند. ظاهراً منظور پوتین کسانی است که با عملکرد دولت مخالف هستند. در قسمت دیگری از سخنرانی اش این افراد را به حشرات تشبیه می کند. او می افزاید: «اما هر مردمی و حتی بیشتر از همه مردم روسیه، همیشه می‌توانند وطن پرست واقعی را از تفاله ها و خائنان تشخیص دهند… یقین دارم  که چنین خودسازی طبیعی و ضروری جامعه تنها باعث تقویت کشور، همبستگی، انسجام  و آمادگی ما برای پاسخگویی به هر چالشی خواهد شد». [۲]

پس از آغاز تهاجم نظامی در اوکراین، برخی از شخصیت‌های روسیه صدای اعتراضاتشان در مورد مخالفت با جنگ بلند شد، در حالی که بسیاری از شخصیت‌های دیگر از این جنگ حمایت کردند. بسیاری از صداهای انتقادی که زمانی به گوش می رسیدند، مجبور به تبعید یا زندانی شدند و در برخی موارد نیز کشته شدند. در همان آغاز حکومت پوتین، او بسیاری از الیگارش های قدرتمند روسیه _افراد بسیار ثروتمند با جاه طلبی های سیاسی_ را زیر پا گذاشت و حلقه ی قدرتی از نزدیکان خود را تشکیل داد.

میخاییل خودروکوفسکی که زمانی غول نفتی شرکت روسی یوکاس بود، در سال ۲۰۰۳ دستگیر شد و به دلیل تأمین مالی احزاب مخالف، فرار مالیاتی و سرقت ده سال را در زندان گذراند و پس از آزادی، روسیه را ترک کرد. در پی اوج گیری تنش ها میان پریگوژین و دولت روسیه، خودورکفسکی از مردم روسیه درخواست کرد که از رییس گروه واگنر حمایت کنند. او اعلام کرد: «اکنون باید کمک کنیم و بعدها در صورت لزوم، با این گروه نیز مبارزه خواهیم کرد». او تأکید کرد که برای مقابله با کرملین حتی «حمایت از شیطان» نیز مهم است.

یکی دیگر از منتقدان اصلی پوتین در پشت میله های زندان ایلیا یاشین است که به شدت از جنگ روسیه انتقاد کرده است. در یک برنامه  پخش زنده در یوتیوب در آوریل ۲۰۲۲، او خواستار تحقیق درباره جنایات جنگی احتمالی توسط نیروهای روسی شد و رییس جمهور پوتین را «بدترین قصاب در این جنگ» خواند. این پخش زنده به دلیل نقض قانون انتشار نادرست عمدی در مورد ارتش روسیه برای وی ۸٫۵ سال زندان را در بر داشت. این قانون مدت کوتاهی پس از حمله روسیه به اوکراین در ۲۴ فوریه ۲۰۲۲ به سرعت در  پارلمان تصویب شد. یاشین در سال ۲۰۰۰، در ۱۷ سالگی، یعنی سالی که پوتین به قدرت رسید، وارد سیاست شد. در سال ۲۰۱۷ پس از فعالیت مخالف، او به عنوان رییس شورای منطقه کراسنوسلسکی در مسکو انتخاب شد. جایی که او همچنین نظرات انتقادی خود را نسبت به کرملین بیان کرد.

ولادیمیر کاراموزا، روزنامه نگار فعال تحصیل کرده در کمبریج، دو سال در سال ۲۰۱۵ و سپس در سال ۲۰۱۷ قربانی یک مسمومیت مرموز شد که او را در کما قرار داد. او در آوریل ۲۰۲۲ میلادی به دنبال انتقاد از حمله روسیه به اوکراین دستگیر شد. او متهم به اشتراک گذاری «اخبار جعلی» درباره ارتش روسیه، سازماندهی فعالیت‌های یک «سازمان نامطلوب» و خیانت بزرگ شد. در نهایت، او در آوریل ۲۰۲۳ به ۲۳ سال زندان محکوم شد. وی مقالات متعددی در انتقاد از پوتین در رسانه های برجسته روسی و غربی نوشته است و در سال ۲۰۱۱ تلاش های مخالفان را برای تضمین تصویب تحریم های غرب علیه ناقضان حقوق بشر در روسیه رهبری کرد. کارا مورزا معاون open Russia بود، یک گروه پیشرو طرفدار دموکراسی که توسط میخاییل خودروکوفسکی الیگارش معروف روسی تأسیس شد.  این سازمان در روسیه در سال ۲۰۲۱ به عنوان «عنصر نامطلوب» شناخته شد و سرانجام در این سال بسته شد.

در میان مخالفان، آرکادی دورکوویچ، رییس بنیاد اسکولکاوا  (Сколково)، رییس فدراسیون بین المللی شطرنج (FIDE) و معاون سابق نخست وزیر روسیه نیز حضور دارد. وی در گفتگو با رسانه های غربی ضمن محکوم کردن جنگ اوکراین گفت: «مسابقات رسمی شطرنج نباید در روسیه و بلاروس برگزار شود و بازیکنان آنها باید از حضور در مسابقات بین المللی کشورشان منع شوند». معاون سابق نخست وزیر می گوید: «من می‌دانم که بسیاری از روابط قبلا از بین رفته‌اند. و برخی از روابط دوستانه بعید است دوباره برقرار شود. اما من آرزو دارم که شطرنج بازان اوکراین و روسیه دوباره با یکدیگر رقابت کنند. نه بلکه در برابر یکدیگر، بلکه با هم ». [۳]

بعد از این بیانیه، «روسیه متحد» پیشنهاد داد که آرکادی دورکوویچ را از سمت رییس بنیاد اسکولکاوا برکنار کنند. این را آندری تورچاک، دبیر شورای عمومی روسیه متحد در تلگرام اعلام کرد. بعد از مدتی، آرکادی دورکوویچ یکی از نزدیکترین همکاران دیمیتری مدودف از ریاست بنیاد استعفا داد.

بنیانگذار گروه آلفا (مشهورترین برند-آلفا بانک)، میخاییل فریدمن، در نامه ای به کارکنان شرکت سرمایه گذاری خود Letter one که در فاینشنال تایمز منتشر شد، اظهار داشت که «این بحران به قیمت جان و آسیب به دو ملتی که صدها سال با هم برادر بوده‌اند، تمام خواهد شد». او اخیراً در مصاحبه‌ای با بلومبرگ گفت که «تحریم‌ها علیه میلیاردرهای روسی در جای درستی نیست، زیرا هیچ تاثیری بر روند رهبری کشور ندارد» [۳]

میلیاردر روسی الگ دریپاسکا که بزرگترین دارایی های روسال در سیبری با او مرتبط است، در ۳ مارس ۲۰۲۲ در کانال تلگرامی خود نوشت: «صلح بسیار مهم است! اوکراین مدت هاست که یک قدرت هسته‌ای بوده است، در قلمرو آن، علاوه بر نیروگاه هسته‌ای چرنوبیل، هر حادثه‌ای در این تأسیسات اتفاق افتد، همه ی ما را به یاد خواهند آورد! ۲۰۰ سال دیگر با نفرین». [۳]

اولگ اورلوف یکی دیگر از محکومان به خاطر انتقاد از جنگ اوکراین است. به محض ورود او به دادگاه مسکو، احساسات خود را در مورد محاکمه شدن به دلیل انتقاد از جنگ به وضوح بیان کرد. مدافع کهنه کار حقوق بشر روسیه، کیف خود را باز کرد و کتابی را بیرون آورد. او آن را به سمت دوربین های تلویزیون گرفت، با عنوان «پایان رژیم»، و در ادامه گفت: « این عنوان خوبی است، خواندن آن را توصیه می‌کنم. همه چیز درباره این است که چگونه رژیم‌های توتالیتر و فاشیستی به پایان می‌رسند ». اورلوف معتقد است: «مقیاس سرکوب و تعداد موارد یادآور دوران (شوروی) لئونید برژنف است، اما با توجه به میزان ظلم و مدت زمان محکومیت زندان، مانند زمان استالین است».[۴] محاکمه اورلوف منجر به واکنش شورای اروپا شد و این پرونده را محکوم کرد.

ژنیا برکوویچ کارگردان تئاتر روسی که اشعار ضد جنگ نوشته و منتشر کرده است، در یکی از نمایشنامه هایش به «توجیه تروریسم» متهم شده است که نتیجه آن محکومیت ۷ ساله زندان بوده است.

از آغاز تهاجم تمام عیار روسیه به اوکراین، رسانه های مستقل در روسیه شاهد محدودیت ها یا تهدیدهای بیشتری شدند.  کانال خبری TV rain مجبور شد به خارج از کشور نقل مکان کند و به سایت خبری Meduza  که قبلاً روسیه را ترک کرده بود، بپیوندد. برخی دیگر مانند ایستگاه رادیویی Echo of Moscow  بسته شدند. مفسران بی شماری مانند روزنامه نگار کهنه کار الکساندر نوزوروف به تبعید رفته‌اند که در روسیه به عنوان «عامل خارجی» شناخته شده و به دلیل اخبار دروغ علیه ارتش روسیه، غیابی به ۸ سال زندان محکوم شده است.  ولادیمیر پوتین بیش از دو دهه طول کشید تا اطمینان حاصل کند که هیچ مخالف قدرتمندی برای به چالش کشیدن قدرت او آزاد نیست.

نتیجه گیری

علی رغم سطح بالای حمایت از «عملیات ویژه» و به طور کلی دولت روسیه، مخالفان جنگ نیز در روسیه کم نیستند. با این حال، به دلیل قانون های محدود کننده در مورد جنگ بسیاری از شخصیت‌های روسی  به خاطر انتقاد از عملیات ویژه نظامی مجرم شناخته شده‌اند و دوران محکومیت خود را در زندان یا تبعید سپری می کنند. در مجموع، به دلیل قدرت مقامات دولتی و محدودیت‌های اعمال شده علیه مخالفان، آنها نتوانستند جریان‌های‌ مخالف را وادار به واکنش علیه کرملین کنند. در این میان، تنها شخصیت‌های معدودی مخالفت خود را در مورد جنگ با اوکراین ابراز کردند که نتیجه‌ای در بر نداشت. تنها شورش پیش بینی نشده پریگوژین مهم ترین رویدادی بود که حتی در سطح بین المللی نیز دیده شد اما  آن هم برای مخالفانی از جمله خودروکوفسکی نتیجه ای نداشت.

منابع:

[۱] “No to War: How Russian Authorities Are Suppressing Anti-War Protests,” OVD-Info, April 14, 2022, https://reports.ovdinfo.org/no-to-war-en.

[۲] Владимир Путин о ситуации на Украине — полный ,۱۶ марта ۲۰۲۲٫ Подробнее: https://eadaily.com/ru/news/2022/03/16/vladimir-putin-o-situacii-na-ukraine-polnyy-tekst.

[۳] Несогласные”. Кто из российских элит не поддержал “военную операцию” в Украине?۲۰ марта ۲۰۲۲, https://vesma.today/news/post/36436-rossiyskie-oligarkhi-i-elita.

[۴] Ukraine war: Oleg Orlov faces jail time for criticising Putin’s war, 9 june 2023, https://www.bbc.com/news/world-europe-65838473.