به قلم: محمدحسین لطف‌الهی
گزارش سالانه وزارت امور خارجه امریکا درباره آزادی مذهبی در جهان نشان می‌دهد وضعیت برای اقلیت‌های مذهبی از جمله مسلمانان در برخی از پرجمعیت‌ترین کشورهای جهان از جمله هند و چین بدتر شده است.
آنتونی بلینکن، وزیر امور خارجه ایالات متحده روز دوشنبه ۱۵ مه گفت: «دولت‌ها در بسیاری از نقاط جهان اقلیت‌های مذهبی را با استفاده از روش‌هایی نظیر شکنجه، ضرب و شتم، نظارت‌های گسترده فراقانونی و تبعید به اردوگاه‌های بازآموزی هدف قرار می‌دهند.»
وزارت امور خارجه ایالات متحده در راستای اجرای بند «ب» ماده ۱۰۲ قانون آزادی مذهبی بین‌المللی مصوب سال ۱۹۹۸ میلادی در کنگره سالانه گزارشی را درباره وضعیت آزادی مذهبی در مناطق مختلف جهان منتشر می‌کند. در این گزارش علاوه بر وضعیت آزادی مذهبی به سیاست‌های دولت‌ها علیه آزادی باور و اقدامات دولت ایالات متحده برای ترویج آزادی مذهبی در جهان نیز پرداخته می‌شود. گزارش سال ۲۰۲۲ که روز دوشنبه منتشر شد بازه زمانی اول ژانویه تا ۳۱ دسامبر سال ۲۰۲۲ را در بر می‌گیرد.
۱۰ هزار زندانی عقیده در چین
یکی از محورهای اصلی گزارش امسال ایالات متحده نقض آزادی‌های مذهبی در چین بود. خبرنگار ای‌بی‌سی نیوز نوشته است که یکی از مقام‌های ارشد وزارت خارجه در خصوص اقدامات قهرآمیز دولت چین علیه اقلیت‌های مسلمان اویغور در استان سین‌کیانگ اعلام کرده که پکن «یکی از بدترین ناقضان حقوق بشر و آزادی مذهبی در جهان» است. دولت ایالات متحده پیش‌تر در سال ۲۰۲۲ رفتار پکن با اویغورها را «نسل‌کشی» و «جنایت علیه بشریت» توصیف کرده بود و گزارش اخیر ادعا می‌کند که رفتارهای خشن و اعمال فشار علیه اویغورها در طول سال ۲۰۲۲ میلادی همچنان ادامه دارد. هرچند جمع‌آوری داده از وضعیت اقلیت‌های مذهبی در چین کار آسانی به حساب نمی‌آید، اما در این گزارش آمده است که حزب کمونیست چین به‌طور گسترده آزادی مذهبی در این کشور را سرکوب کرده و در حال حاضر تعداد افرادی که به جرم داشتن عقیده متفاوت در زندان‌های چین به سر می‌برند تا ۱۰ هزار نفر برآورد می‌شود. در این گزارش همچنین تخمین زده شده است که از آوریل ۲۰۱۷ به این سو بیش از یک میلیون نفر از اویغورها و سایر اقلیت‌های مذهبی در استان سین کیانگ بازداشت شده‌اند. دولت چین ادعاهای ایالات متحده در خصوص نقض حقوق بشر و آزادی‌های مذهبی را رد کرده و می‌گوید اقداماتی که علیه اویغورها انجام می‌گیرد در راستای «مبارزه با تروریسم» هستند. وانگ ونبین، سخنگوی وزارت امور خارجه چین روز سه‌شنبه یک روز پس از انتشار گزارش جدید ایالات متحده درباره وضعیت‌های آزادی مذهبی به داده‌ها و ادعاهای این گزارش درباره چین واکنش نشان داد. او گفت: «چین هیچ‌گاه ادعاهای ایالات متحده را نخواهد پذیرفت و ما قویا آن را تکذیب می‌کنیم.» وانگ ونبین ادعای «نسل‌کشی اویغورها» را «دروغ قرن» توصیف کرد و به ایالات متحده هشدار داد که تلاش برای دخالت در امور داخلی چین به بهانه مسائلی نظیر حقوق بشر، آزادی مذهبی و موضوعات مربوط به حقوق اقلیت‌ها را که هدف اصلی آن متوقف کردن حرکت رو به رشد و توسعه چین است، متوقف کند. در گزارش وزارت خارجه امریکا به نقل از موسسه Bitter Winter، یک موسسه انتشاراتی آنلاین که وضعیت آزادی مذهبی و حقوق بشر را در چین دنبال می‌کند، آمده است که نهادهای مسوول به وضع و اعمال محدودیت‌ها برای انتشار متون مذهبی از جمله انجیل و قرآن ادامه می‌دهند.
حملات هدفمند به مسلمانان و مسیحیان در هند
وزارت امور خارجه امریکا کشور هند را نیز که یکی از متحدان منطقه‌ای ایالات متحده در آسیا به حساب می‌آید، به دلیل حملات متعددی که علیه مسلمانان و مسیحیان در این کشور صورت می‌گیرد، محکوم کرده است. به نوشته الجزیره، یک مقام ارشد وزارت امور خارجه امریکا که نشستی توجیهی به منظور تشریح گزارش آزادی مذهبی برای خبرنگاران ترتیب داده بود درباره موضوع هند گفته است که او به شدت از «تداوم حملات هدفمند» علیه اقلیت‌های مذهبی در این کشور «ناراحت» شده است: «با توجه به این نگرانی‌ها ما در حال تشویق دولت هند هستیم که این خشونت‌ها را آشکار و صریح محکوم کند و با کسانی که گفتمان انسانیت‌زدایی از اقلیت‌های مذهبی را دنبال می‌کنند به پذیرش مسوولیت اقدامات‌شان وا دارد.» از جمله دلایلی که برای نگرانی در خصوص سرنوشت اقلیت‌های مذهبی در هند در گزارش به آن اشاره شده می‌توان به طرح علنی درخواست نسل‌کشی مسلمانان، لینچ کردن (اعدام غیرقانونی در ملأ عام یا ضرب و جرح منجر به مرگ توسط یک گروه) و سایر رفتارهای خشن ناشی از نفرت، حمله به عبادتگاه‌ها و تخریب خانه‌ها و همچنین عفو و تخفیف در مجازات کسانی که در حمله به اقلیت‌های مذهبی نقش داشته‌اند، اشاره کرد. مقام‌های امریکایی وعده داده‌اند که درباره این نگرانی‌ها به‌طور مستقیم با مقام‌های هندی گفت‌وگو خواهند کرد: «ما به همکاری بسیاری نزدیک با جامعه مدنی هند و خبرنگارانی که به صورت میدانی برای مستندسازی این اقدامات تلاش کرده‌اند، ادامه خواهیم داد.» مسلمانان تقریبا ۱۴ درصد از جمعیت یک میلیارد و ۴۰۰ میلیون نفری هند را تشکیل می‌دهند. ۸۰ درصد از جمعیت هند هندو هستند و تعداد مسیحیان هم در حدود ۲ درصد تخمین زده می‌شود. این انتقادات علیه نقض حقوق اقلیت‌ها در هند در حالی مطرح شده که نارندرا مودی، نخست‌وزیر هند کمتر از یک ماه دیگر در کاخ سفید مهمان جو بایدن، رییس‌جمهور ایالات متحده خواهد بود. دهلی‌نو ادعاهای مطرح شده علیه ایالات متحده را رد می‌کند و آن را اتهام‌زنی می‌خواند.
روسیه، از سرکوب در داخل تا اشغالگری در خارج
علاوه بر هند و چین، بخش مهمی از گزارش وزارت امور خارجه امریکا به روسیه می‌پردازد و مسکو را به خشونت گسترده علیه اقلیت‌های مذهبی در خاک روسیه و در مناطق اشغال شده از اوکراین متهم می‌کند.
در این گزارش آمده است: «نهادهای مسوول به تحقیق، بازداشت، زندانی کردن، شکنجه، اذیت و آزار روانی افراد و تصرف دارایی‌های‌شان به دلیل عقاید مذهبی یا عضویت یا ارتباط با گروه‌هایی که «افراطی»، «تروریستی» یا «ناشایست» خوانده می‌شوند، ادامه می‌دهند. افراد مورد پیگرد عموما با مجازات‌های بلندمدتی نظیر کار اجباری مواجه می‌شوند.» این گزارش همچنین گفته است که افراد و شخصیت‌های مذهبی و وابسته به کلیسای ارتدوکس نیز تنها به دلیل انتقاد از رویکرد روسیه در قبال جنگ اوکراین و اشغال برخی از مناطق اوکراین به پرداخت جریمه یا اخراج از جایگاه خود محکوم می‌شوند.
وزارت خارجه امریکا نوشته است: در شبه جزیره کریمه که از سال ۲۰۱۴ میلادی در اشغال روسیه قرار دارد، نهادهای دولتی به‌طور گسترده به خشونت و نقض آزادی مذهبی مشغولند.
نفی مطلق آزادی مذهبی در کره شمالی
در این گزارش سالانه نوشته شده است که دولت کره‌شمالی در سال ۲۰۲۲ به اعدام، شکنجه و آزار فیزیکی شهروندان این کشور به دلیل فعالیت‌ها یا باورهای مذهبی آنها ادامه داده و پیونگ یانگ به‌طور مطلق هرگونه آزادی مذهبی را نفی می‌کند. وزارت خارجه ایالات متحده در این گزارش از مسیحیان و شمن‌باوران (پیروان شمنیسم) به عنوان اصلی‌ترین قربانیان اذیت و آزار اقلیت‌های مذهبی توسط دولت در کره شمالی نام برده است: «مقام‌های کره‌ای به شکنجه، دستگیری و آزار فیزیکی افراد مذهبی ادامه می‌دهند. بیش از همه مسیحیان و پیروان شمنیسم هدف این اقدامات دولت هستند و شاهدان عینی و کسانی که توانسته‌اند از کره شمالی بگریزند، می‌گویند دولت پیونگ یانگ به‌طور سیستماتیک خانواده‌های مسیحی را آزار داده و اعضای این خانواده‌ها را بازداشت می‌کند.»
بر اساس این گزارش، موسسات مذهبی کوچکی مانند تعدادی کلیسا همچنان به‌طور رسمی در کره شمالی فعال هستند، اما این موسسات مذهبی عمدتا تحت نظارت شدید دولتی قرار دارند و فعالیت آنها «نمایشی برای فریب دادن خارجی‌ها» است. تعدادی کلیسا و موسسه مذهبی نیز به‌طور زیرزمینی در کره شمالی فعالیت دارند که دولت مرتبا آنها را کشف کرده و افراد مرتبط را مجازات می‌کند.
در این گزارش تصریح شده است که به دلیل محدودیت‌های سفر ناشی از شیوع بیماری کووید ۱۹ امکان سفر ناظران مورد اعتماد به کره شمالی و راستی‌آزمایی وضعیت آزادی مذهبی در این کشور سخت‌تر شده و تعداد شاهدانی که موفق به فرار به کره جنوبی می‌شدند به‌طور چشمگیری کاهش یافته است. بر اساس آمارهایی که دولت کره جنوبی منتشر کرده، در سال ۲۰۱۹ میلادی ۱۰۴۷ نفر از شهروندان کره شمالی موفق به فرار از این کشور و رساندن خود به کره جنوبی شده بودند، اما در سال ۲۰۲۲ این رقم به ۶۷ نفر رسید که نشان‌دهنده تشدید فعالیت‌های نظارتی دولت کره‌شمالی است.
وزارت امور خارجه امریکا آزادی مذهبی در کره شمالی را «تقریبا غیرممکن» توصیف کرده و با اشاره به بخشی از گزارش دولتی سال ۲۰۲۱ تاکید کرده است که مسیحیان در کره شمالی همچنان از سوی دولت کیم جونگ اون، رهبر کره شمالی به عنوان «طبقه متخاصم» شناخته می‌شوند.
پیشرفت‌های محدود
به‌رغم وجود نگرانی‌های گسترده از نقض حقوق اقلیت‌ها در بسیاری از مناطق، در گزارش سالانه وزارت امور خارجه امریکا درباره آزادی مذهبی در جهان به پیشرفت‌هایی که در این زمینه اتفاق افتاده نیز اشاره شده است.
در بلژیک به‌طور رسمی وجود اقلیت بودایی به رسمیت شناخته شده، در برزیل قانونگذاران این کشور آزادی مذهبی جامعه آفریقایی – برزیلی‌های بومی را تثبیت کرده‌اند و در بسیاری از کشورها کارزارهای قابل توجهی در زمینه مقابله با «اسلام‌هراسی» یا «یهودی‌ستیزی» به راه افتاده است. همچنین جوامع مدنی به کمک بازیگران بین‌المللی و نهادهایی نظیر سازمان ملل متحد برای آزادسازی زندانیانی که به جرم داشتن عقیده متفاوت یا تلاش برای آزادی عقیده دستگیر شده بودند، تلاش زیادی کردند که بخشی از این تلاش‌ها موفقیت‌آمیز بود و به آزادی زندانیان منجر شد.
هر چند جمع‌آوری داده از وضعیت اقلیت‌های مذهبی در چین کار آسانی به حساب نمی‌آید، اما در گزارش آمده است که حزب کمونیست چین به‌طور گسترده آزادی مذهبی در این کشور را سرکوب کرده و در حال حاضر تعداد افرادی که به جرم داشتن عقیده متفاوت در زندان‌های چین به سر می‌برند تا ۱۰ هزار نفر برآورد می‌شود. در این گزارش همچنین تخمین زده شده است که از آوریل ۲۰۱۷ به این سو بیش از یک میلیون نفر از اویغورها و سایر اقلیت‌های مذهبی در استان سین‌کیانگ بازداشت شده‌اند. دولت چین ادعاهای ایالات متحده در خصوص نقض حقوق بشر و آزادی‌های مذهبی را رد کرده و می‌گوید اقداماتی که علیه اویغورها انجام می‌گیرد در راستای«مبارزه با تروریسم» هستند.
به‌رغم وجود نگرانی‌های گسترده از نقض حقوق اقلیت‌ها در بسیاری از مناطق، در گزارش سالانه وزارت امور خارجه امریکا درباره آزادی مذهبی در جهان به پیشرفت‌هایی که در این زمینه اتفاق افتاده نیز اشاره شده است. در بلژیک به‌طور رسمی وجود اقلیت بودایی به رسمیت شناخته شده، در برزیل قانونگذاران این کشور آزادی مذهبی جامعه آفریقایی – برزیلی‌های بومی را تثبیت کرده‌اند و در بسیاری از کشورها کارزارهای قابل توجهی در زمینه مقابله با «اسلام‌هراسی» یا «یهودی‌ستیزی» به راه افتاده است. همچنین جوامع مدنی به کمک بازیگران بین‌المللی و نهادهایی نظیر سازمان ملل متحد برای آزادسازی زندانیان عقیدتی تلاش زیادی کردند که بخشی از این تلاش‌ها موفقیت‌آمیز بود و به آزادی زندانیان منجر شد.
