دو هفته بعد از اقدام تروریستی در میدان تقسیم ترکیه، حملات گسترده آنکارا به مواضعی در شمال سوریه و عراق همچنان ادامه دارد. ترکیه تهدید کرده است که به زودی عملیات زمینی گستردهای را برای عقب راندن گروههای کرد از مرزهای خود در سوریه آغاز خواهد کرد. ترکیه تاکنون صدها هدف را در شمال عراق و ترکیه منهدم کرده است و با ادبیاتی که رسانههای رسمی ترکیه به کار میبرند «۲۵۴ تروریست را خنثی» کرده است. ترکیه نام عملیات اخیر خود را «پنجه-شمشیر» مینامد و تاکید کرده است که دیر یا زود عملیات گسترده زمینی را برای تکمیل عملیات نیروی هوایی در مناطق شمال شرقی سوریه در منبج، تل رفعت و عین العرب آغاز خواهد کرد. هشدار در مورد اقدام نظامی در شمال سوریه تازه نیست و از بهار امسال، مقامهای ترکیهای ادعا میکنند که در حال برنامهریزی برای انجام آن هستند، اما اقدام تروریستی دو هفته پیش در استانبول که باعث کشته شدن دستکم ۶ نفر و مجروح شدن ۸۰ نفر دیگر شد، نگرانیها در مورد چنین اقدام نظامی را جدیتر کرده است. ترکیه مدعی است که عامل این بمبگذاری از سوی نیروهای مسلح کرد شمال سوریه برای این عملیات آموزش دیده بود.
از سال ۲۰۱۶ تاکنون، آنکارا ۳ عملیات نظامی گسترده زمینی در شمال سوریه انجام داده است. آنکارا در این سه عملیات با نامهای سپر فرات بین سالهای ۲۰۱۶ و ۲۰۱۷، شاخه زیتون سال ۲۰۱۸ و چشمه صلح سال ۲۰۱۹ بخشهایی از خاک سوریه را به تصرف خود در آورده است. آنکارا اعلام کرده است که قصد دارد یک نوار به عمق ۳۰ کیلومتر در تمامی طول مرز خود در خاک سوریه ایجاد کند تا نیروهای شبهنظامی کرد مستقر در این منطقه را به پشت این نوار حائل عقب براند. با این حال ترکیه تاکنون از عملی کردن این مطالبه خود در بخش وسیعی از مرز جنوبی با سوریه باز مانده است. مخالفتهای امریکا و روسیه که هر دو در خاک سوریه نیرو دارند، یکی از عوامل اصلی بازماندن ترکیه از اجرای این پروژه بود.
میدل ایستآی به نقل از دو مقام آگاه نوشته است که ترکیه و روسیه در حال مذاکره برای اجرای یک عملیات، به مراتب کوچکتر از عملیات موردنظر آنکارا، برای عقب راندن گروههای کرد سوریه از مناطق غرب رودخانه فرات هستند. رسانههای ترکیه روز پنجشنبه خبر دادند که خلوصی آکار، وزیر دفاع ترکیه با همتای روس خود، سرگئی شویگو، تلفنی در مورد عملیات در شمال سوریه رایزنی کرده است. روسیه برای جلوگیری از عملیات گسترده ترکیه در خاک سوریه، سال ۲۰۱۹ تفاهمنامهای را با آنکارا امضا کرد که براساس آن نیروهای کرد مستقر در غرب فرات را تا ۳۰ کیلومتر از مرزهای ترکیه دور کند. مقامهای ترکیه میگویند که روسیه تاکنون از اجرای این تعهد خود سر باز زده است.
در کنار روسیه، امریکا هم مخالف اقدام نظامی روسیه در شرق فرات است. نیروهای کرد در قالب یگانهای مدافع خلق، با نظامیان امریکایی مستقر در منطقه شمال شرق و شرق سوریه همکاری میکنند و در مبارزه با داعش نقش بازی کردهاند. این نیروهای کرد، حالا از واشنگتن میخواهند که جلوی حمله ترکیه به شمال سوریه را بگیرد. مظلوم عبدی، فرمانده نیروهای دموکراتیک سوریه، چتری از گروههای مسلح کرد در شمال شرقی سوریه، در مصاحبهای با پولیتیکو شکایت کرده است که دولت امریکا اقدامهای کافی برای جلوگیری از عملیات نظامی ترکیه انجام نداده است. وی ضمن اینکه اظهارنظرهای رسانهای مقامهای واشنگتن را ناکافی دانسته است و میگوید: «ما باور داریم که حمایت از شهرها و حمایت از کردها و خانوادههای ۱۲ هزار شهید ما مسوولیت بشردوستانه و سیاسی دولت و شخص رییسجمهور امریکاست.» پیش از این جو بوچینو، سخنگوی سنتکام گفته بود که واشنگتن معتقد است حملات ترکیه تهدیدی علیه جان نیروهای امریکایی است و باعث اختلال در مسیر مبارزه با داعش میشود. همزمان ۱۸۷ نهاد و گروه کرد هم در بیانیهای اقدام ترکیه به عملیات در شمال سوریه و عراق را محکوم کردهاند و خواهان مداخله بینالمللی برای توقف این عملیات شدهاند.
احساس خطر کردها از آشتی آنکارا و دمشق
نیروهای کرد نسبت به روند جدید آشتی میان ترکیه و سوریه اظهار نگرانی کردهاند. از ۱۱ سال پیش که بحران داخلی سوریه آغاز شد، کردها در شمال شرقی سوریه پس از مشغول شدن ارتش سوریه به درگیریهای داخلی، توانستهاند یک حکومت نسبتا خودمختار برای خود در منطقه ایجاد کنند. اخیرا رجب طیب اردوغان، رییسجمهور ترکیه گفتوگوی مستقیم خود با بشار اسد را محتمل دانسته بود. اورهان میری اوغلو، عضو هیات مرکزی سیاستگذاری و اجرایی حزب حاکم عدالت و توسعه ترکیه در گفتوگو با خبرگزاری اسپوتنیک گفته است: «روابط میان دمشق و آنکارا ممکن است پیش از انتخابات آتی ترکیه در سال ۲۰۲۳ وارد مرحله جدیدی شود.» به گفته وی «دمشق تمایل دارد مذاکرات آن با آنکارا آغاز شود به ویژه دمشق تمایل دارد رجب طیب اردوغان و بشار اسد در کشور سومی با یکدیگر دیدار کنند و احتمالا این کشور روسیه است.»
به نوشته رسانههای کردی، یکی از شرطهایی که ترکیه برای چشمپوشی از حمله به شمال سوریه گذاشته است، واگذار کردن مدیریت منطقه به ارتش سوریه است. شبکه خبری المیادین به نقل از منابع کردی نوشته است که آنکارا خواستار خروج نیروهای سوریه دموکراتیک تا ۳۰ کیلومتری نوار مرزی با سوریه در راستای اجرای توافقهای گذشته با امریکاییها و روسیه شده است. یکی دیگر از شروط ترکیه بیرون کردن نیروهای حزب کارگران کردستان ترکیه (پکک) از سوریه و تحویل برخی از فرماندهان آن به آنکارا اعلام شده است. به گزارش ایسنا به نقل از المیادین، این رسانهها در ادامه آوردهاند: ترکیهایها همچنین خواستار تخصیص بخشی از درآمدهای نفتی در مناطق تحت کنترل نیروهای قسد به مناطق تحت کنترل گروههای وابسته به آنکارا و ایجاد مراکز دیدهبانی مستقل برای ترکیه یا به طور مشترک با ائتلاف بینالمللی به منظور نظارت بر جابهجایی تسلیحات سنگین در این مناطق شدهاند. طبق این گزارش، ترکیه همچنین پیشنهاد دیگری را پیش پای کردهای سوریه گذاشته است و طبق این پیشنهاد، آنها میتوانند شروط مذکور را برآورده نکرده و در ازای آن کل منطقه را به ارتش سوریه تحویل دهند.
پایگاه خبری رووداو در گزارشی مینویسد که کردها نسبت به آشتی ترکیه و سوریه بسیار نگران هستند. آرون لاند، پژوهشگر موسسه سنچوری اینترنشنال، به رووداو میگوید: «[دمشق و آنکارا] دشمنان و رقبای مشترکی مانند یپگ دارند. آنها میتوانند توانمندیهای خود را مبادله کنند، مثلا دشمنانی را که در قلمرو سرزمینی خودشان هستند خاموش کنند یا بکشند یا برای استرداد متقابل برنامهریزی کنند.» به گفته این پژوهشگر «برای یپگ، روند جدی آشتی میان آنکارا و دمشق، فاجعهبار است. این موضوع باعث میشود که اصلیترین حفاظ آنها درقبال آنکارا حذف شود، دمشق در حال حاضر با حمایت روسیه آزادی عمل ترکیه در خاک سوریه را گرفته است، اما آشتی به این معنا است که اردوغان و اسد به صورت هماهنگ برای حل کردن همیشگی مساله کردی وارد عمل میشوند.»
اعتراض امریکا به اقدام نظامی ترکیه
به گزارش آسوشیتدپرس یک مقام ارشد امریکایی در سوریه خواستار کاهش فوری تنش از سوی ترکیه در شمال سوریه شد و تاکید کرد که این اقدامها به مبارزه با داعش آسیب میرساند. نیکولاس گرانگر، نماینده ارشد ایالاتمتحده در شمال شرقی سوریه گفته است که ایالاتمتحده «شدیدا مخالف اقداماتی است که بیش از پیش زندگی جوامع و خانوادهها را در سوریه بیثبات میکند.» به گفته وی، تحرکات اخیر «به شکل غیرقابل قبولی خطرناک است و ما را عمیقا نگران کرده است.» این مقام امریکایی گفته است که حملات ترکیه جان پرسنل امریکایی را به خطر میاندازد. هر چند امریکا و ترکیه گروه حزب کارگران کردستان (پکک) را به عنوان یک گروه تروریستی دستهبندی کردهاند، اما دو کشور در مورد وضعیت یگانهای مدافع خلق (یپگ) گروه مسلح کرد در شمال سوریه اختلافنظر دارند. ترکیه یپگ را شاخهای از پکک میداند، امریکا با این گروه همپیمان است و مدعی مشارکت این گروه در جنگ علیه داعش است.
سونر کاگاپتای، مدیر برنامه پژوهش ترکیه در اندیشکده موسسه واشنگتن معتقد است که با تغییر رویکرد امریکا از منطقه خاورمیانه به اوراسیا، اهمیت ترکیه در سیاست خارجه امریکا افزایش پیدا میکند. کاگاپتای به سیانان میگوید: «ایالاتمتحده معمولا نسبت به تهاجم ترکیه به سوریه اعتراض میکند، چونکه در این حملات یپگ هدف قرار میگیرد. از آنجا که امریکا از یپگ در مقابله با داعش استفاده میکند، هیچوقت از حمله ترکیه علیه این گروه استقبال نمیکند، اما ممکن است اینبار متفاوت باشد، چراکه رویکرد استراتژیک در حال تغییر است. در شرایطی که سیاست خارجی امریکا از خاورمیانه به سمت اوراسیا تغییر میکند و از سوریه به سمت اوکراین تمایل پیدا میکند، اهمیت ترکیه افزایش مییابد.» این تحلیلگر مسائل ترکیه معتقد است: «از نظر امریکا اهمیت ترکیه افزایش پیدا کرده است، این یک تحول بلندمدت است. از سوی دیگر در کوتاهمدت رویکرد تاکتیکی واشنگتن نیز در حال تغییر است. ترکیه نسبت به گسترش ناتو به منطقه اسکاندیناوی اعتراض کرده است. فکر میکنم که آنکارا با اعتراض به عضویت سوئد در ناتو، اهرم فشار دراختیار دارد. درنتیجه در این شرایط واشنگتن واقعا نمیخواهد که ترکیه را ناراحت کند. فکر کنم این موضوع شامل همه اعضای کلیدی ناتو باشد.»
حمله موشکی به پایگاه امریکا در سوریه
به گفته فرماندهی مرکزی امریکا (سنتکام) یک پایگاه نظامی امریکایی در سوریه هدف شلیک موشک قرار گرفته است. به گزارش ایسنا به نقل از راشاتودی، سنتکام بدون ذکر جزییات در بیانیهای کوتاه اعلام کرد که حداقل دو پرتابه یک «پایگاه گشتزنی» امریکا را در اواخر شب جمعه در نزدیکی شهر الشدادی در شمال شرق سوریه هدف قرار داد. درحالی که ارتش امریکا در مورد نوع موشکهای مورد استفاده در این حمله سکوت کرد، اعلام کرد که «سومین موشک شلیک نشده» بعدا توسط نیروهای کرد در «محل مبدا» کشف شد که نشان میدهد این یک حمله فرامرزی نبوده است و پرتابهها از یک مکان نسبتا نزدیک شلیک شدند. ارتش امریکا گفت: «این حمله به پایگاه یا اموال ائتلاف آسیبی وارد نکرد. جو بوچینو، سخنگوی سنتکام، افزود که حملات از این نوع «نیروهای ائتلاف و مردم غیرنظامی را درمعرض خطر قرار میدهد و ثبات و امنیت سوریه و منطقه را که به سختی به دست آمده است، تضعیف میکند.» حمله موشکی روز جمعه تنها چند روز پس از آن صورت میگیرد که پنتاگون از «نگرانی عمیق» خود درباره اقدام نظامی ادامهدار آنکارا ابراز نگرانی کرد و مدعی شد که حملات ترکیه مستقیما پرسنل امریکایی مستقر در پایگاه دیگری در سوریه را «تهدید میکند.»