#اختصاصی
به قلم: اولگا سولوویوا؛ نزاویسمایا گازتا ، روسیه
سرگئی ریابکوف، معاون وزیر امور خارجه روسیه در افتتاحیه اولین نشست شرپاها (نمایندگان مورد اعتماد کشورها) و سوشرپاهای بریکس به این موضوع اشاره کرد که «براساس تصمیم رهبران بریکس در ژوهانسبورگ، ما راه‌هایی را برای افزایش استفاده از ارزهای ملی و محلی و همچنین ابزارهای پرداخت در تراکنش‌های فرامرزی خود بررسی خواهیم کرد تا از اثرات جانبی منفی شرایط کنونی جهانی بکاهیم».
ایده روسیه برای افزایش تسویه حساب‌های متقابل به ارزهای ملی توسط سایر اعضای انجمن نیز حمایت می‌شود. معاون وزیر امور خارجه جمهوری خلق چین روز سه شنبه گفت که چین استفاده از ارزهای ملی را در پرداخت‌های بین کشورهای بریکس ضروری می‌داند. مهدی صفری، معاون اقتصادی وزیر امور خارجه ایران در امور اقتصادی گفت: تهران انتظار دارد انتقال به ارزهای ملی در چارچوب بریکس افزایش پیدا کند.
در اول ژانویه سال جاری، روسیه رئیس بریکس برای سال ۲۰۲۴ شد. امسال چندین کشور دیگر از جمله مصر، اتیوپی، ایران، عربستان سعودی و امارات به این انجمن می‌پیوندند. کشورهای بریکس در ترکیب جدید بیش از ۴۰ درصد از تولید نفت جهان و حدود یک چهارم صادرات جهانی کالا را به خود اختصاص خواهند داد. در پایان سال ۲۰۲۳، سهم کشورهای بریکس در اقتصاد جهانی در برابری قدرت خرید (PPP) به ۳۵ درصد افزایش یافت.
الویرا نابیولینا، با اظهار نظر در مورد برنامه‌های روسیه به عنوان رئیس بریکس، اهداف کلیدی بانک‌های مرکزی بریکس برای سال جاری را تشریح کرد. اولین مورد توسعه بخش پرداخت است. ما یک گروه تخصصی داریم که موضوعات مختلفی از جمله ارزهای دیجیتال و تعامل سیستم‌های پرداخت را مورد بحث قرار می‌دهد. رئیس بانک مرکزی روسیه خاطرنشان کرد: امسال می‌خواهیم تمرکز بیشتری بر تسویه حساب‌ها به ارزهای ملی داشته باشیم.
به گفته نابیولینا، برای روسیه ابزار اصلی تسویه حساب با کشورهای عضو بریکس در حال حاضر ارزهای ملی از جمله روبل است. رئیس بانک مرکزی روسیه خاطرنشان کرد: سهم آنها در تجارت با بریکس اکنون حدود ۸۵ درصد است، دو سال پیش ۲۶ درصد بود.
«ما می‌خواهیم در مورد اتوماسیون سیستم‌های شناسایی فرامرزی بحث کنیم. این موضوع بسیار کاربردی است؛ به مردم این امکان را می‌دهد تا به سرعت خدمات مالی را در یکی دیگر از کشورهای بریکس دریافت کنند.» به گفته رئیس این بخش، روسیه با سایر کشورهای بریکس در مورد تعامل سیستم‌های ملی برای انتقال پیام‌های مالی بحث می‌کند، در حالی که ۱۵۹ شرکت کننده خارجی از ۲۰ کشور قبلاً به پلت فرم روسیه متصل شده‌اند. الویرا نابیولینا گفت: دستور کار بانک‌های مرکزی انجمن برای امسال نیز شامل مسائل امنیت سایبری و سازگاری اقتصادها با تغییرات آب و هوایی است.
در همین زمان، اخیراً، مقامات روسی به طور فعال در مورد ایده ایجاد یک واحد پولی بریکس بحث کردند. الکساندر باباکوف، معاون رئیس دومای دولتی در ماه مارس گفت، برای مثال، کشورها می‌توانند ارز جدیدی ایجاد کنند که نه با طلا، بلکه با منابع واقعی، از جمله زمین و فلزات خاکی کمیاب، پشتیبانی شود. پیش از این، ولادیمیر پوتین، رئیس جمهور روسیه اعلام کرده بود که موضوع ایجاد یک ارز ذخیره بین المللی بر اساس سبدی از ارزهای کشورهای بریکس در حال بررسی است. هند بعدها با این ایده مخالفت کرد. مقامات این کشور اعلام کردند که در پروژه ایجاد ارز بریکس که استفاده از دلار آمریکا در پرداخت‌های بین المللی را کاهش می‌دهد، شرکت نخواهند کرد. سوبرهمانیام جایشانکار وزیر امور خارجه هند در توضیح این موضع گفت: هند بر تقویت پول ملی خود، روپیه متمرکز است و تقویت روپیه اولویت اصلی دولت هند خواهد بود. وی در عین حال افزود که “ایده ارز بریکس” “مسائل زیاد دیگری” دارد.
بعداً مقامات روسیه شروع به صحبت در مورد “پیچیدگی” ایجاد یک ارز واحد کردند. الویرا نابیولینا، رئیس بانک مرکزی گفت: “البته، این ایده شایسته توجه است، اما من فکر می‌کنم اجرای این پروژه مانند هر ایده‌ای از یک ارز فراملی بسیار دشوار خواهد بود. این کار به رضایت بسیاری از طرف‌ها نیاز دارد؛ این به هیچ وجه یک پروژه ساده نیست. ”
وزارت دارایی پیشنهاد ایجاد یک واحد حساب معین – یک دارایی مالی دیجیتال با پشتوانه سبدی از ارزهای کشورهای بریکس را ارائه کرد. «یک استیبل کوین stablecoin با پشتوانه سبدی از ارزهای بریکس. و پس از آن جالب خواهد بود: ما در چارچوب سیستم خود با یک واحد حساب ایجاد شده با پشتوانه سبدی از ارزهای کشورهای شرکت کننده پرداخت خواهیم کرد». آنتون سیلوانوف وزیر دارایی روسیه در پایان سال گذشته ضمن اشاره به این موضوع تأکید کرد که باید بر روی آن “کار شود”.
مشکل اصلی پرداخت با ارزهای ملی استفاده محدود از آنهاست. به عنوان مثال، همانطور که کارشناسان شورای امور بین‌الملل روسیه (RIAC) گزارش می‌دهند، موانع اصلی توسعه همکاری‌های تجاری و اقتصادی بین روسیه و هند، پیشینه پیچیده ژئوپلیتیکی و عدم تعادل تجاری ناشی از مازاد روپیه انباشته شده توسط مسکو است. کارشناسان در گزارش خود خاطرنشان می‌کنند که در سال مالی ۲۰۲۲/۲۳، گردش تجاری بین هند و روسیه به رکورد ۴۹٫۳ میلیارد دلار رسیده و مقام اول را در بین تامین کنندگان کشور به خود اختصاص داد. این امر با توسعه مکانیسم‌های پرداخت جایگزین برای دور زدن تحریم‌ها، تسویه حساب‌های متقابل با ارزهای ملی و تجارت مبادله‌ای تسهیل شد.
با این حال، نویسندگان گزارش تاکید می‌کنند، افزایش سهم تسویه حساب‌های متقابل در ارزهای ملی منجر به این واقعیت شده است که روسیه مازاد زیادی روپیه جمع کرده است که خرج کردن آن بسیار دشوار است.
مقامات روسی نیز مشکل محاسبات را قبول دارند. به گفته آنتون سیلوانوف وزیر دارایی روسیه «اگرچه یوان چین قابل تبدیل است و تسویه حساب‌ها با یوان چین کاملاً مشابه سایر ارزهای قابل تبدیل هستند، اما در مورد روپیه هند مشکلی وجود دارد. شرکای هندی ما می‌گویند: اجازه دهید به شما پول ندهیم و شما این پول را در اقتصاد ما سرمایه‌گذاری کنید. و بسیاری این کار را می‌کنند، بسیاری از شرکت‌های نفتی ما… اما ما می‌گوییم که اجازه دهید درآمد حاصل از صادرات را اینجا، به روسیه، برگردانیم. صادرکنندگان روسی می‌گویند: اگر آن را به ما ندهند چه چیزی را باید برگردانیم؟».
پیش از این، وزیر سابق دارایی، میخائیل زادورنوف، در مورد مشکل روپیه‌های “منجمد شده” صحبت کرد و این را یکی از دلایل تضعیف نرخ مبادله روبل خواند. بر اساس محاسبات بلومبرگ، ماهانه حدود یک میلیارد دلار در حساب‌های بانکی شرکت‌های روسی در هند جمع می‌شود.
داده‌های رویترز همچنین نشان می‌دهد که این وضعیت تا حل شدن فاصله زیادی دارد. این آژانس گزارش داد که در پایان ژانویه ۲۰۲۴، حجم نفت سوکول روسیه روی کشتی‌ها از ۱۰ میلیون بشکه فراتر رفت. رویترز می‌نویسد که عرضه نفت به هند به دلیل مشکلات پرداخت به تعویق افتاده است و هند را مجبور به خرید نفت بیشتر از خاورمیانه کرده است.
کارشناسان نزاویسیمایا گازتا همچنین می‌گویند که گذار به ارز واحد و همچنین محدودیت‌هایی در هنگام پرداخت با ارزهای ملی دشوار است. میخائیل گوردینکو دانشیار دانشگاه اقتصادی پلخانف روسیه تأکید می‌کند که پرداخت با ارزهای ملی همیشه برای همه شرکت کنندگان راحت نیست. دمیتری الکساندروف، رئیس بخش شرکای IVA، ادامه می‌دهد که مشکل اصلی تمایل هر شرکت کننده برای تبلیغ ارز خود است. وادیم کوریگین دانشیار دانشگاه اقتصادی پلخانف روسیه معتقد است مشکل تسویه ارزهای ملی بریکس محدودیت نقدینگی خود ارزها در بازار بین‌المللی است. هر چقدر هم که ما بخواهیم، دلار و یورو ارزهای جهانی باقی می‌مانند و نقدینگی آنها بسیار بالاتر از ارزهای ملی کشورهای بریکس است. از این رو، هنگام پرداخت با ارزهای ملی هزینه‌های زیادی وجود دارد. مشکل سیاسی همچنان پابرجاست: توافق کشورها در مورد نقش واحد پول هر کشور در تسویه حساب‌ها دشوار است. این کارشناس پیشنهاد می‌کند که در آینده می‌توان با استفاده از فرمول ۵۰/۵۰ تسویه حساب‌ها را با ارزهای ملی توسعه داد: نیمی به ارز فروشنده، نیمی به ارز خریدار.
در حال حاضر، هیچ واحد پولی از کشورهای بریکس ادعا نمی‌کند که یک ارز بین المللی تمام عیار است. از سال ۲۰۲۳، در میان ارزهای بریکس یوان نقش برتر را داشت. اما سهم آن در ذخایر جهانی کمتر از ۳ درصد است.
مفهوم ارز مشترک بریکس، علیرغم چشم اندازهای جذابش، با تعدادی از مشکلات عملی و سیاسی مواجه شده است. یاروسلاو کاباکوف، مدیر استراتژی فینام می‌گوید که ایجاد چنین ارزی به یکپارچگی و همکاری قابل توجه بین کشورها نیاز دارد که در مرحله فعلی اجرای آن دشوار به نظر می‌رسد.
مشکل اصلی پرداخت‌های مدرن با ارزهای ملی قیمت‌گذاری بین‌المللی است، زیرا فروش مواد خام در بازارهای جهانی و همچنین تولید کالا در سراسر جهان معمولاً با دلار گره خورده است. از این رو، مشکلات در مبادله دوجانبه کشورهای بریکس بر اساس نرخ مبادله ارزهای ملی در برابر دلار به وجود می‌آید – سقوط آنها به سادگی منجر به زیان مالی برای حداقل یکی از شرکا می‌شود.”
بزرگترین صادرکنندگان روسی خاطرنشان کردند: از زمان آغاز تقویت تحریم‌ها علیه فدراسیون روسیه، بانک روسیه مسیرهای مطمئنی برای اجرای پرداخت‌های برون مرزی به ارزهای مختلف ایجاد نکرده است، این امر اعتبارسنجی به موقع درآمد حاصل از صادرات را دشوار می‌کند.
