بریکس از هژمون زدایی غرب تا سلطه زدایی دلار

بریکس به عنوان یک سازمان نوظهور مهم جهانی با داشتن ۴۰ درصد جمعیت، ثلث خاک دنیا و یک پنجم  تجارت همراه با یک چهرم تولید ناخالص داخلی کره خاکی و اعضای مهمی جون چین، هند، برزیل؛ روسیه، آفریقای جنوبی و غیره می خواهد نقش بارزی در موضوعاتی مهمی چون توسعه متوازن جنوب محور، مقابله با نظم تک قطبی و هژمون غرب محور، دلار زدایی، بهبود اوضاع زیست محیطی و تقویت رابطه و تعامل موثر با قاره سیاه ایفا کند. دعوت از رئیس جمهور ایران اسلامی برای حضور در نشست سران در ژوهانسبورگ با توجه به اراده سیاسی کشور برای مقابله با هژمون غرب و بویژه پایان دادن به حاکمیت دلار در معادلات مالی و پولی جهان می تواند نقش آفرینی خاص در کنار پیگیری نهایی شدن عضویت در این سازمان بوده و به نوعی موفقیتی دیگر برای سیاست خارجی پس از کامل شده عضویت ایران عزیز در سازمان شانگهای و حرکتی در مسیر نظم بین المللی در حال تغییر باشد.

اجلاس رهبران BRICS در آینده نزدیک در آفریقای جنوبی برای یک اجلاس تاریخی برگزار می شود تا سازمانی را که یک چهارم اقتصاد جهان را در اختیار دارد به یک نیروی ژئوپلیتیکی تبدیل کند و با اکتساب هویت حقیقی سیاسی و بین المللی بتواند سلطه غرب در امور جهانی را به چالش بکشد. البته غایب بزرگ نشست ولادیمیر پوتین، رئیس‌جمهوری روسیه، به دلیل حکم بازداشت دادگاه کیفری بین‌المللی به اتهام ارتکاب جنایات جنگی، است. عدم حضورش در بین رهبران برزیل، چین، هند و آفریقای جنوبی با موضوع گفت‌وگوها برای غلبه بر اختلافات بر سر گسترش این بلوک و رسیدگی به درخواست  ده‌ها کشور دیگر آثار و تبعات خاص خود را دارد.

در حال حاضر عمدتا کشورهای عضو بریکس که در سه قاره با اقتصادهایی که بر اساس مدل‌های مختلف کار می‌کنند، برای دنبال کردن یک هدف مشترک یعنی پایان دادن به نظم جهانی کنونی، که به اعتقاد آنها در خدمت منافع ایالات متحده و متحدان ثروتمندش و به ضرر بقیه جهان است؛ گرد هم می‌آیند و انتظار می‌رود که گسترش این سازمان در دستور کار قرار گیرد، زیرا طبق اعلام آفریقای جنوبی، حدود ۴۰ کشور به طور رسمی یا غیررسمی برای عضویت علاقه نشان داده‌اند که در میان آنها کشورهای بزرگی مانند جمهوری اسلامی ایران، عربستان سعودی، آرژانتین و مصر وجود دارند.

یکی از طرفداران مهم پذیرش اعضای جدید چین است که می خواهد نفوذ ژئوپلیتیک خود را به ویژه در رقابت با آمریکا گسترش دهد، در حالی که برزیل با این گسترش مخالف است و بیم آن دارد که سازمان قوی و عظیم الجثه با پذیرش ناگهانی چندین کشور تضعیف شود. در همین راستا وزارت امور خارجه چین از پیشرفت در گسترش عضویت حمایت کرده و از شرکای همفکر بیشتری برای پیوستن به خانواده بریکس در آینده نزدیک استقبال می‌کند. یکی دیگر از طرفداران گسترش روسیه است چرا که کرملین برای مقابله با انزوا و فشارهای دیپلماتیک غرب پس از حمله به اوکراین به متحدانی نیاز دارد و  مایل است اعضای جدید و از دوستان تاثرگذار این کشور به بریکس بپیوندند. البته کشور تاثیرگذار دیگر چون هند در حال حاضر در مورد توسعه سازمان تصمیم نگرفته است.

موضوع مهم دیگر پانزدهمین اجلاس سران نشان دادن حسن نیت به میزبانان آفریقایی بلوک،  توامان با این اصل که چگونه اتحادیه می تواند با قاره ای که به طور فزاینده ای به رقابت بین قدرت های جهانی تبدیل شده است، روابط و تعامل سازنده و موثر برقرار کند. در همین راستا نالدی پاندور، وزیر امور خارجه آفریقای جنوبی اعلام داشته است کشورهای بریکس می‌خواهند اراده رهبری جهانی در رسیدگی به نیازهای بیشتر کشورهای جهان، یعنی توسعه به ویژه جنوب جهانی محور در نظام‌های چندجانبه به تصویر بکشند موضوعی که می تواند  چالشی مخرب و پنهان برای سلطه غرب باشد. همچنین کشورهای بریکس مشتاق هستند تا خود را به عنوان شرکای توسعه جایگزین غرب معرفی کنند و برای نشانه کافی است به بیانیه وزارت امور خارجه چین اشاره کنیم که می گوید بریکس به دنبال اصلاح سیستم های حکمرانی جهانی برای افزایش نمایندگی کشورهای در حال توسعه و بازارهای نوظهور است.

یکی دیگر از محورهای مهم و کلیدی ماموریت بریکس در ایجاد ارز اختاصی و  دلار زدایی است که به شدت مورد استقبال کشورهایی است که با اسلحه تحریمی و دلار به شدت متضرر شده اند. این نهاد می خواهد با بانک توسعه بریکس (NDB) تجارت جهانی را دلارزدایی کند و جایگزینی برای نهادهای مورد انتقاد دول مشمول تحریم و مجازات دلاری ارائه دهد. البته فعلا ظرفیت این نهاد پولی محدود است چرا که این بانک در نزدیک به یک دهه تنها ۳۳ میلیارد دلار وام داده است، رقمی که حدود یک سوم آنچه بانک جهانی در سال گذشته متعهد شده بود. در همین راستا مقامات آفریقای جنوبی می گویند که مذاکرات غیر علنی درباره ارز بریکس که در اوایل سال جاری توسط برزیل به عنوان جایگزینی برای وابستگی به دلار مطرح شد در جریان است.

موضوع مهم دیگر تغییرات آب و هوایی است که بریکس  با ۴۰ درصد از جمعیت جهان نیز تقریباً سهم مشابهی از انتشار گازهای گلخانه ای دارند. مقامات برزیل، چین و آفریقای جنوبی اعلام داشته اند که مذاکرات تغییرات آب و هوایی می تواند در دستور کار باشد اما در اولویت نیست. با همه این حال کشورهای بریکس کشورهای ثروتمند را به دلیل  گرمایش بیشتر جهانی سرزنش می کنند و از آنها می خواهند که بار بیشتری از کربن زدایی و تامین انرژی جهان را به دوش بکشند.