#اختصاصی
تحلیل کارشناسان در خصوص اینکه آیا روسیه به توافق سال گذشته در استانبول نیاز دارد یا خیر چیست؟
استانبول در هفته آینده میزبان نشست سطح بالایی خواهد بود که در آن نمایندگان روسیه، اوکراین، ترکیه و سازمان ملل درباره اجرای طرحی به نام معامله غلات بحث خواهند کرد. به نظر می‌رسد وضعیت به بن بست رسیده است. از طرفی درخواست روسیه برای ورود محصولات کشاورزی این کشور به بازار جهانی بدون پاسخ باقی مانده است. از طرف دیگر غرب معتقد است که توافقنامه‌ها به صورت یکپارچه و وابسته به یکدیگر نیستند؛ به این معنی که اجرای یک بخش به هیچ وجه بر وضعیت بخش دیگر تأثیر نمی‌گذارد. اعتبار توافقنامه صادرات محصولات از اوکراین در ۱۸ می به پایان می‌رسد و دو هفته مانده به این تاریخ مشخص نیست که آیا مسکو برای تمدید آن اقدام خواهد کرد یا خیر. کارشناسان درحال بررسی هستند که آیا روسیه به توافق، به شکلی امروزی آن، نیاز دارد یا خیر و اینکه طرفین چه ادعاهایی نسبت به یکدیگر دارند و آیا راهی برای خروج از این چرخه باطل وجود دارد؟
تمرین سخت
فرهان حق معاون سخنگوی دبیرکل سازمان ملل متحد در ۵ مه اعلام کرد که نشستی در سطح بالا برای بحث در مورد سرنوشت معامله غلات هفته آینده در استانبول برگزار خواهد شد. وی افزود: ما مشتاق گفتگوهای سازنده و صریح با همه طرف‌ها برای حل مشکلات هستیم و برای ادامه و اجرای کامل این طرح تلاش خواهیم کرد.
در ۱۸ می، توافقات در چارچوب ابتکار دریای سیاه به پایان می‌رسد، در حالی که اظهارات زیادی از مسکو در مورد نارضایتی از پیشرفت اجرای آن به گوش می‌رسد. در همین حال، دو جلسه برای ۵ می اعلام شد: در مسکو با رئیس کنفرانس تجارت و توسعه سازمان ملل، ربکا گرینسپن، و در ترکیه با مشارکت هیئت‌های کارشناسی همه طرفین توافق. این جلسات احتمالاً باید بخشی از مقدمات برای نشست سطح بالا باشند.
پنج امتیاز
کنستانتین کوساچف، نایب رئیس شورای فدراسیون روسیه، بیان کرد که پیشرفت بیشتر در مورد معامله غلات به پاسخ به پنج موضوع خاص، که ما انتظار گام‌های متقابل در مورد آنها را داریم، بستگی دارد.
مسکو نکات زیر را به عنوان شرایط گسترش طرح دریای سیاه در نظر دارد:
- اتصال مجدد بانک کشاورزی روسیه Rosselkhoznadzor به سیستم سوئیفت
- از سرگیری تامین ماشین آلات کشاورزی، قطعات یدکی و خدمات آنها
- رفع محدودیت‌های بیمه، بیمه اتکایی و دسترسی به بنادر
- بازسازی خط لوله آمونیاک Tolyatti-Odessa
- باز کردن حساب‌های شر کت‌های مرتبط با تولید و حمل و نقل محصولات کشاورزی.
کنستانتین بلوخین ، محقق برجسته در مرکز امنیت مطالعات آکادمی علوم روسیه در مصاحبه با ایزوستیا گفت: با توجه به رویدادهای اخیر، این سوال مطرح می شود که معنای مشارکت روسیه در توافقاتی که به اتحادیه اروپا اجازه می‌دهد مشکلات خود را حل کند، اما مسکو را به سمت اهداف تعیین شده در توافق غلات حرکت نمی‌دهد، چیست.
دیدگاه‌های متفاوت مسکو و بروکسل در مورد یکپارچگی معامله غلات، مانع اجرای آن است.
در حالی که اتحادیه اروپا از اجرای هر دو توافقنامه حمایت می‌کند، مایل است تاکید کند که دو توافقنامه جداگانه در استانبول امضا شد. وب سایت نمایندگی اتحادیه اروپا در فدراسیون روسیه می‌گوید: این واقعیت که این توافقنامه‌ها دارای چینش متفاوتی از امضاکنندگان هستند، به وضوح نشان می‌دهد که این یک بسته اسنادی نیست.
روسیه در ابتدا به این توافق به عنوان یک بسته نگاه می‌کرد و بارها اعلام کرده بود که آینده هر دو توافق تنها به اجرای همه توافقات انجام شده در استانبول بستگی دارد.
این واقعیت که در مارس ۲۰۲۳، روسیه موافقت کرد که قرارداد را به مدت ۶۰ روز تمدید کند، نه برای ۱۲۰ روز، همانطور که اوکراین و کشورهای غربی انتظار داشتند، یک سیگنال آشکار مبنی بر این است که مسکو رویکرد سیستماتیک‌تری را در قبال این موضوع اتخاذ خواهد کرد.
ولادیمیر پوتین، رئیس جمهور روسیه، تاکید کرد که رویکردهای روسیه از تابستان گذشته تغییر نکرده است.
رهبر روسیه گفت: ما بر ماهیت یکپارچه این معامله، در درجه اول به نفع کشورهای آفریقایی و دیگر کشورهای در حال توسعه، با در نظر گرفتن این که آنها به مقادیر زیادی مواد غذایی نیاز دارند، اصرار داریم.
ولادیمیر بروتر، کارشناس مؤسسه بین‌المللی مطالعات بشردوستانه و سیاسی، می‌گوید خود این قرارداد می‌تواند تمدید شود، اما برای مدت کوتاهی.
اولگ نمنسکی، محقق برجسته در موسسه مطالعات استراتژیک روسیه نیز به این موضوع اشاره می‌کند. او تأکید می‌کند که شرایطی که مسکو با اجرای طرح دریای سیاه موافقت کرد، با وضعیت واقعی امور کاملا متفاوت است. بنابراین، انتظار می‌رود مذاکرات بر سر تمدید قرارداد دشوار باشد و اکنون نمی‌توان پیش‌بینی کرد که نتیجه این رایزنی‌ها چه خواهد بود.
کشاورزان خشمگین اند
مسکو همچنین از اجرای بخش اول این قرارداد که بر اساس آن غلات اوکراینی در وهله اول می بایست به کشورهای نیازمند آفریقا ارسال می شد، ناراضی است. روسیه بارها ادعا کرده که مواد غذایی اوکراین وارد انبارهای کشورهای اروپایی می شود. هرچند اتحادیه اروپا این ادعا را رد می کند.
در عین حال، کشاورزان و دولت تعدادی از کشورهای اروپای شرقی به طور غیرمستقیم استدلال‌های روسیه را تایید می کنند. در آوریل – اوایل ماه می، لهستان، مجارستان، اسلواکی، بلغارستان و رومانی ممنوعیت موقت واردات محصولات کشاورزی اوکراین را اعلام کردند. زیرا به دلیل انباشت بیش از حد بازارهای محلی از محصولات اوکراینی، کشاورزان متحمل خسارات جدی می شدند.
ولادیمیر بروتر می‌گوید: من به خوبی با شرایط فعلی آشنا هستم، مثلاً در رومانی کشاورزان ناراضی هستند که دولت غلات بسیاری را در بازار اروپا معامله می‌کند. اکنون شرایط به گونه‌ای است که در غرب این کشور، جایی که بخش عمده محصولات کشاورزی صادراتی کشت می‌شود، سیلوها مدت‌هاست پر شده‌اند، جایی برای نگهداری غلات وجود ندارد و فاسد می‌شوند.
ترجیح دولت‌های محلی برای محافظت از منافع خود منجر به رویارویی با بروکسل شد: کمیسیون اروپا چنین محدودیت‌هایی را غیرقابل قبول تلقی کرد، زیرا آنها الزامات سیاست تجاری مشترک اتحادیه اروپا را نقض می‌کنند.
درخواست‌ها برای رفع محدودیت‌ها بی نتیجه مانده است و بروکسل تاکنون چندین دور مذاکره با این کشورها انجام داده است، اما این ممنوعیت‌ها همچنان پابرجاست. اگرچه اتحادیه اروپا به طور مستقل ممنوعیت واردات محصولات اوکراینی را به تعدادی از کشورهای اروپای شرقی اعلام کرده است.
اما کشورهای اروپای شرقی هنوز تصمیمات خود را لغو نکرده‌اند، زیرا در سطح اتحادیه اروپا پیشنهاد شده است که واردات گندم، ذرت، کلزا و تخمه آفتابگردان محدود شود، در حالی که دامنه کالاهای ممنوعه در سطح کشورها بسیار گسترده‌تر بوده و شامل سبزیجات میوه ، عسل و دیگر محصولات زنبور عسل و همچنین سایر کالاها نیز می‌شود.
تحلیلگران سیاسی این موضوع را رد نمی‌کنند که در چنین شرایطی اگر کی‌یف بیشتر راه‌های صادرات مواد غذایی خود را برای صادرات از دست بدهد، اتحادیه اروپا ممکن است فشار بر اعضای خود را افزایش دهد. اولگ نمنسکی معتقد است که غرب همچنان هم از نظر برنامه تحریم‌ها و هم از نظر کمک به اوکراین فضای زیادی برای فشار بر کشورهای اتحادیه اروپا دارد.
با این حال، به سختی می‌توان این را تغییری در الگوی رفتاری غرب تلقی کرد.
کنستانتین بلوخین معتقد است در هر صورت اتحادیه اروپا مانند گذشته عمل خواهد کرد. حتی اگر مشکلاتی از سوی آنها وجود داشته باشد که منجر به رکود شود، آنها روسیه را به دلیل عمل نکردن در چهارچوب توافق سرزنش می‌کنند، بنابراین جهان ظاهراً دوباره با گرسنگی تهدید می‌شود.
به هر حال ، اگر معامله غلات پس از ۱۸ می متوقف شود، کی‌یف لیست گسترده‌ای از مسیرهای صادراتی را از دست خواهد داد؛ مسیر دریایی در نتیجه پایان یافتن طرح دریای سیاه مسدود خواهد شد و مسیرهای زمینی نیز به دلیل محدودیت‌های همسایگان اروپایی اوکراین به طور کامل کار نخواهد کرد.
اما حتی اگر صادرات مواد غذایی در اوکراین قطع شود، روسیه چه ارتباطی با آن دارد؟ در هیچ سندی، به جز طرح دریای سیاه، روسیه متعهد نشده که در حل مشکلات صادرات اوکراین مشارکت کند. ولادیمیر بروتر معتقد است که در عین حال، غرب علی رغم ماهیت یکپارچه و بسته توافقات، هیچ نرمشی در برابر مسکو انجام نداده است، بنابراین هیچ ابهامی برای ما وجود ندارد.
کنستانتین بلوخین معتقد است که با توجه به لفاظی‌های منفی رو به افزایش کشورهای غربی و شرایط یک جنگ سرد جدید، که بیش از یک یا دو سال طول نخواهد کشید، روسیه باید مشارکت در قرارداد غلات را تعلیق کند و تنها زمانی به بحث در مورد این موضوع بازگردد که غرب آماده صحبت در مورد اجرای توافق نامه‌ها به طور مساوی باشد.
مترجم: شیوا فرضی
