آندری کورتونوف، اندیشمند بین المللی علوم سیاسی، در گفتگو با نشریه وزگلیاد ( VZGLYAD به معنی چشم انداز) در مورد عضویت و ورود دائم ایران به این سازمان توضیحاتی داده است: “این یک پیروزی برای رهبران و دیپلماسی ایران است.”
کورتونوف که مدیرکل شورای امور بین المللی روسیه است معتقد است:
«اول از همه خود جمهوری اسلامی که تحت تحریم های آمریکا قرار دارد، از پذیرش ایران در سازمان همکاری شانگهای سود خواهد برد چون ایران بعلت تحریم‌ها در وضعیت اقتصادی دشواری قرار دارد. این کشور به منابع جدید برای توسعه و همچنین دستیابی به موفقیت در وضعیت انزوای بین المللی که ایالات متحده برایش ایجاد کرده، نیاز دارد.
مدت هاست که موضوع پیوستن ایران به این سازمان مطرح است، اما یکی از موانع بر سر راه این عضویت تحریم های بین المللی علیه تهران بود. اتخاذ یک تصمیم مثبت نشان می دهد که کشورهای عضو سازمان همکاری شانگهای از ایران حمایت می کنند و با موضع آمریکا موافق نیستند. به طور کلی، این عضویت را می توان یک پیروزی برای رهبران و دیپلماسی ایران نامید.
سازمان همکاری شانگهای به نوبه خود به عضویت ایران به عنوان یک کشور بزرگ با توانمندی اقتصادی بالا علاقه مند است. علاوه بر این ایران یک دارنده و تولید کننده بزرگ منابع انرژی است که به معنی افزوده شدن این توانمندی به پتانسیل موجود در کشورهای عضو این اتحادیه است.
تصویب عضویت ایران می تواند انگیزه ای برای اجرای پروژه های زیربنایی بزرگ در کشورهای عضو سازمان باشد زیرا بدون وجود ایران توسعه کریدورهای حمل و نقل در خط شمال به جنوب در منطقه کشورهای این پیمان، دشوار است.
ایران دارای توانمندی بی بدیلی برای حل برخی از مشکلات پیچیده منطقه ای است. اگر ایران در مشکل افغانستان مشارکت نداشته باشد صحبت کردن درباره تثبیت اوضاع و آرامش در این کشور دشوار است. در مورد عراق و سوریه هم بدون ایران حل همه امور دشوارتر است. البته اعظم مشکلات در عراق و سوریه به غرب بستگی دارد ولی برای حل آنها نیاز به ایران است. ولی یک سری اختلافات جدی بین ایران و همسایگانش در منطقه خلیج فارس وجود دارد.
ایران روابط طولانی مدتی با تعدادی از کشورهای برجسته عضو سازمان همکاری شانگهای مانند چین، هند و روسیه دارد و پذیرش جمهوری اسلامی ایران در سازمان همکاری شانگهای همکاری بین مسکو و تهران را تقویت می کند و خود سازمان از نظر جغرافیایی هم به سمت غرب گسترش بیشتری می یابد.
تهران در ابتدای سال ۲۰۱۶ یک درخواست رسمی برای عضویت در سازمان همکاری شانگهای ارسال کرد. در ماه اوت همان سال، ولادیمیر پوتین رئیس جمهور روسیه اعلام کرد که روسیه از تمایل ایران برای عضویت کامل در سازمان شانگهای حمایت میکند. بعداً یوری اوشاکوف، دستیار رئیس جمهور روسیه حمایت از پیشنهاد ایران را تأیید کرد.
ملاحظه:
سازمان همکاریهای شانگهای (SCO) Shanghai Cooperation Organization (در ابتدا شانگهای ۵) سازمانی بین ۵ دولت بود، که برای همکاریهای چندجانبه امنیتی، اقتصادی و فرهنگی تشکیل شده‌است. این سازمان در سال ۱۹۹۶ توسط رهبران چین، روسیه، قزاقستان، قرقیزستان و تاجیکستان با هدف برقرار کردن موازنه در برابر نفوذ آمریکا و مقابله با سازمان ناتو در منطقه، پایه‌گذاری شد. اندکی بعد، ازبکستان هم به این سازمان پیوست و این سازمان رسما به “سازمان همکاری شانگهای” تغییر نام داد نقش اصلی و تعیین‌کننده را، در سازمان شانگهای، دو کشور چین و روسیه تشکیل می‌دهند.
نقش این سازمان از زمان تأسیس آن تاکنون در منطقه افزایش بسیاری یافته‌است. اما این سازمان، بر خلاف سازمان پیمان آتلانتیک شمالی (ناتو) و پیمان ورشو سابق، هنوز یک معاهده دفاعی چندجانبه به‌شمار نمی‌رود. ایران در تاریخ ۱۷ سپتامبر ۲۰۲۱ رسما به عضویت این سازمان درآمد.
منافع عضویت در این سازمان برای ایران
عضویت در اتحادیه‌های منطقه‌ای یا بین المللی از این جهت حائز اهمیت است که وقتی کشورها عضو چنین سازمان‌هایی می شوند بازارهای آنها گسترش می یابد، چرا که یک واحد اقتصادی با بنگاه ها و واحدهای اقتصادی دیگری شریک و وارد تعاملات تجاری گسترده تری می‌شود. این مدل سبب افزایش همکاری ها در بخش صنعت می شود، به نحوی که بخش صنعت هر کشوری با بخش صنعت کشورهای دیگر به صورت یکپارچه عمل می کنند. در چنین حالتی اقتصاد منطقه ای شکل می گیرد و چون اعضا در قالب یک اتحادیه فعالیت می کنند، یکپارچگی اقتصادی ایجاد شده به گسترش روابط تجاری فی مابین کمک می کند.
ایران براساس این عضویت می تواند هدف گذاری صادراتی برای آینده داشته باشد. کشورهای هدف صادراتی با عضویت در سازمان های بین المللی راحت تر پیدا می شوند و کارها با سرعت بیشتری تسهیل می یابد. ضمن اینکه عضویت در سازمان شانگهای می تواند منجر به تعدیل برخی مسائل و مشکلات سیاسی و غیر اقتصادی نیز شود.
حل مشکل کمبود سرمایه و سرمایه‌گذاری خارجی
حل مشکل «کمبود سرمایه» را از دیگر مزایای عضویت در سازمان‌های بین‌المللی است چون برخی از کشورها به دلیل امضای توافق‌نامه‌ها که فعالیت‌ها و همکاریهای اقتصادی در آن ذکر شده، باید راه را برای همکاری دیگر کشورهای عضو فراهم کنند. در چنین وضعیتی قطعا مزیت های نسبی اقتصادی کشورها تقویت می شود و جریان سرمایه با سهولت بیشتری در چارچوب اتحادیه‌های اقتصادی رخ می دهد، بنابراین در این چرخه مشکلات کمبود سرمایه کشورهای عضو حل می شود.
امکان کنار گذاشتن دلار در معاملات
با توجه به اینکه در سازمان شانگهای قدرت های بزرگ اقتصادی مثل روسیه، چین و هند حضور دارند طبیعتا همکاری با این کشورها بخصوص در موضوع ارتباط‌دهی کشورها برای تجارت بیشتر در جاده ابریشم می تواند منجر به افزایش تعاملات منطقه ای بین کشورها شود. از این جهت عضویت عضو جدیدی مثل ایران، فرصتی پیش روی کشور برای افزایش تعاملات اقتصادی به صورت مستقیم و غیر مستقیم ایجاد می کند. ضمن اینکه در بسیاری اوقات کار کردن در چارچوب اتحادیه اقتصادی که ملزومات سیاسی امنیتی و اجتماعی آن فراهم می شود حتی می تواند نقش تحریم های اقتصادی را بر اقتصاد ایران کمرنگ کند. لذا در چارچوب این اتحادیه می توان معاملات غیر دلاری داشت، معاملاتی که مشمول تحریمهای دلاری نمی شود.
گسترش حضور و فعالیت ایران در سایر فعالیت های این سازمان
این سازمان در موضوعات دیگری مانند مبارزه با مواد مخدر؛ مبارزه با تروریسم؛ همکاریهای فرهنگی ورسانه ای و صدا و سیما؛ اجلاس وزرای خارجه؛ جلسات فرماندهان نظامی؛ جلسات وزرای امور داخله و مرزبانی و پلیس و غیره فعالیت دارد.
سازمان همکاریهای شانگهای دارای سه تشکیلات دائمی است:
۱- از مخفف عبارت (Regional Anti-Terrorist Structure (RATS چیست؟
ساختار منطقه ای ضدتروریسم SCO (RATS) یک نهاد دائمی است. مقر آن سازمان در پایتخت جمهوری ازبکستان – شهر تاشکند واقع شده است.
کمیته اجرایی SCO RATS در فعالیتهای خود با مفاد منشور سازمان همکاری شانگهای و کنوانسیون شانگهای در مبارزه با تروریسم ، تجزیه طلبی و افراط گرایی ،و توافق بین کشورهای عضو SCO در مورد ساختار منطقه ای ضد تروریسم و سایر موارد مربوط می شود. اسناد و تصمیماتی برای مبارزه با تروریسم و نا امنی و افراط گرایی در داخل سازمان همکاری شانگهای اتخاذ میگردد.
۲- شورای تجاری سازمان همکاری شانگهای چیست؟
شورای تجاری سازمان همکاری شانگهای (SCO BC) در ۱۴ ژوئن ۲۰۰۶ در شهر شانگهای (چین) تأسیس شد ( ولی دبیرخانه اش در مسکو است) و یک ساختار غیردولتی است که معتبرترین نمایندگان جامعه تجاری کشورهای عضو SCO را با هدف از گسترش همکاری های اقتصادی ، ایجاد روابط مستقیم و گفتگو بین محافل تجاری و مالی ، تسهیل ترویج عملی پروژه های چندجانبه است. از جمله اولویت های همکاری های بین ایالتی ، همراه با انرژی ، حمل و نقل ، مخابرات ، اعتبار و بانک ، شورا تعامل کشورهای SCO را در آموزش ، علم و فناوری های نوآورانه ، مراقبت های بهداشتی و کشاورزی مشخص می کند.
این نهاد یک ساختار مستقل است که می تواند تصمیمات توصیه ای و ارزیابی های تخصصی در زمینه های امیدوار کننده برای ارتباط نمایندگان جامعه تجاری کشورهای عضو شانگهای در مورد تجارت ، همکاری اقتصادی و سرمایه گذاری درون سازمان داشته باشد.
بالاترین نهاد شورای تجاری شانگهای جلسه سالانه است که اولویت ها را تعیین می کند و مسیرهای اصلی فعالیت های خود را توسعه می دهد ، مهمترین مسائل روابط با انجمن های تجاری سایر کشور ها را تعیین می کند.
دبیرخانه دائمی شورای تجاری در مسکو واقع شده است.
۳- کنسرسیوم بین بانکی SCO چیست* ؟
انجمن بین بانکی SCO (SCO IBO) با تصمیم شورای روسای دولت در ۲۶ اکتبر ۲۰۰۵ با هدف سازماندهی مکانیزمی برای تأمین مالی و خدمات بانکی برای پروژه های سرمایه گذاری مورد حمایت دولتهای کشورهای عضو شانگهای ایجاد شد. در صورت نیاز ،به جلسات کنسرسیوم و شورای بانکی با رضایت عمومی طرفین برگزار می شود ، اما حداقل سالی یکبار است و ریاست شورا به صورت چرخشی انجام می شود.
اعضای کنسرسیوم بین بانکی عبارتند از: بانک توسعه جمهوری قزاقستان ، بانک توسعه دولتی جمهوری خلق چین ، شرکت تسویه حساب و پس انداز جمهوری قرقیزستان بانک توسعه خارجی فدراسیون روسیه ، بانک پس انداز دولتی جمهوری تاجیکستان امانت بانک و بانک ملی جمهوری ازبکستان …
(از جانب ایران نیز حتما در روزهای آتی یک بانک به این کنسرسیوم معرفی خواهد شد )
زمینه های اولویت همکاری در این کنسرسیوم بین بانکی، عبارتند از:
تأمین بودجه برای اجرای پروژه ها با تأکید بر ساخت زیرساخت ها ،
صنایع اساسی ،
صنایع با تکنولوژی بالا ،
بخش های صادرات محور اقتصاد ،
پروژه های مهم اجتماعی ؛
ارائه و جذب وام با در نظر گرفتن روشهای بانکی بین المللی پذیرفته شده. سازماندهی تامین مالی قبل از صادرات به منظور تحریک روابط تجاری و اقتصادی بین کشورهای عضو سازمان همکاری شانگهای
و سایر زمینه های مورد علاقه است.
ملاحظه:
با استفاده حداکثری از پتانسیل های این دو بخش شورای تجاری و کنسرسیوم بین بانکی ، می‌توان از تحریمهای ظالمانه آمریکایی خلاص شده و در چار چوب های تعریف شده ، در فضای خارج از تحریم های غرب به فعالیت اقتصادی و توسعه ای و تجاری ، مورد نظر دست پیدا کرد!
در ادامه ساختار تشکیلات و دبیر کل و معاونان و ادارات تابعه این سازمان و چگونگی تقسیم بندی دفاتر مختلف آن در پکن ، شانگهای، مسکو ، تاشکند و…. . و نام و مشخصات مسئولان در این دبیر خانه تقدیم شده است!
