غزاله یاسمین جلیل
مترجم: ویدا یاقوتی
در آوریل ۲۰۲۲، این سه کشور اعلام کردند که اکنون این همکاری را گسترش خواهند توسعه این همکاری در برگیرنده موشک‌های مافوق صوت و اقدامات ضد مافوق صوت، و همچنین قابلیت‌های جنگ الکترونیک و به اشتراک گذاری اطلاعات است. بنابراین، ارزیابی این که این توافق برای امنیت منطقه‌ای و جهانی و همچنین برای رژیم منع اشاعه چه معنایی دارد، مهم است. همچنین، پویایی قرارداد AUKUS در چیست و همکاری آنها بر روی موشک‌های مافوق صوت چه پیامدهایی به دنبال دارد؟
AUKUS به استرالیا کمک میکند تا با همکاری ایالات متحده و بریتانیا، فناوری ساخت زیردریایی‌های هستهای را به دست آورد. استرالیا قرار است تا ۸ زیردریایی هستهای را تحت نظارت AUKUS خریداری کند. این موضوع بحث برانگیز است زیرا مواد هستهای یک ماده کنترل‌شده است که عمدتاً توسط کشورهای دارای سلاح هستهای تولید می‌شود و هرگز در اختیار کشوری مانند استرالیا که این فناوری را ندارد قرار داده نشده است. این موضوع نگرانی‌هایی را در مورد انتشار این فناوری ایجاد کرده است. استرالیا اولین کشوری است که از فناوری زیردریایی با انرژی هستهای بهره می‌برد. AUKUS همچنین به استرالیا امکان اشتراک اطلاعات بیشتری را میدهد.
در واقع AUKUS پاسخی به نفوذ چین در منطقه است. توسعه زیردریایی‌ها و فناوری‌های پیشرفته نظامی تلاشی برای مقابله با نفوذ چین در دریای چین جنوبی و آسیا و اقیانوسیه است. وزارت خارجه چین هنگام مذاکره بر سر این پیمان در ماه سپتامبر بیانیه محکمی در محکومیت این پیمان صادر کرد و گفت که این پیمان به صلح در منطقه آسیب می‌رساند، رقابت‌های تسلیحاتی را تشدید میکند و به تلاش‌های بین المللی منع اشاعه آسیب می‌رساند این قرارداد احتمالاً خصومت بین چین و استرالیا را تشدید خواهد کرد، زیرا AUKUS کانبرا را مستقیماً در ائتلاف نظامی ضد چین قرار داده است. این پیمان همچنین روابط فرانسه و استرالیا را متزلزل کرده است. استرالیا قرارداد ۹۰ میلیارد دلاری با یک شرکت فرانسوی برای ساخت زیردریایی‌های دیزلی را لغو کرد و باعث ایجاد یک بحران دیپلماتیک موقت بین دو کشور شد. پس از آن، فرانسه سفیر خود از استرالیا را فراخواند. استرالیا در تلاش است روابط خود با فرانسه را بهبود بخشد. آنتونی آلبانیزی، نخست وزیر تازه منتخب استرالیا، برای «بهبود» روابط به پاریس سفر خواهد کرد. استرالیا همچنین تسویه حساب ۵۸۴ میلیون دلاری با گروه دریایی فرانسه را به عنوان غرامت برای فسخ قرارداد به نفع قرارداد AUKUS اعلام کرد.
همکاری در پیمان AUKUS دو جانبه است – یکی در ساخت زیردریایی‌های هستهای و دیگری برای توسعه و ارائه قابلیت‌های نظامی پیشرفته مشترک. ایالات متحده، انگلستان و استرالیا قبلاً گام‌های بعدی خود را در زمینه همکاری فناوری دفاعی تحت AUKUS مشخص کرده‌اند. آنها در حال تعمیق همکاری بر روی فناوری‌های پیشرفته نظامی از جمله سایبری، هوش مصنوعی (AI)، فناوری کوانتومی و روباتیک زیردریایی هستند. با این حال، این نکته نیز قابل توجه است که این سه کشور همگی در حال توسعه همکاری در زمینه توسعه موشک‌های مافوق صوت و فناوری ضدمافوق صوت، و همچنین قابلیت‌های جنگ الکترونیک و به اشتراک گذاری اطلاعات هستند. ریچارد مارلز، وزیر دفاع استرالیا، در اظهارات اخیر خود بر اهمیت همکاری نظامی تاکید کرد و گفت که تسلیحات پیشرفته از زیردریایی‌های هستهای مهم‌تر هستند.
زیردریایی‌های هستهای
اجرای پیمان مشارکت AUKUS اکنون آغاز شده است. این قرار داد دو خط تلاش مرتبط دارد. در مورد زیردریایی‌های هستهای آنها چندین نشست در سطح ارشد برگزار کرده‌اند. گروه مقامات ارشد متشکل از مشاوران امنیت ملی از سه کشور در مارس ۲۰۲۲ برای بررسی پیشرفت AUKUS و ارائه جهت برای مشارکت سه جانبه در آینده، جلسه ای مجازی برگزار کردند. آنها همچنین جلسات متعددی از گروه راهبری مشترک برای هر دو خط تلاش تحت توافقنامه AUKUS برگزار کردند. هفده کارگروه سه جانبه تشکیل شده است که چندین بار ملاقات کرده اند. در ادامه عملیاتی شدن AUKUS، سه کشور گام‌های مهمی را در راستای اجرای پروژه زیردریایی‌های هستهای برداشته‌اند. این شامل تبادل اطلاعات در مورد نیروی محرکه هستهای دریایی به صورت سه جانبه از طریق توافقنامه تبادل اطلاعات پیشرانه هستهای دریایی (ENNPIA) است که در ۸ فوریه ۲۰۲۲ امضا شد. به علاوه در روند بررسی سرپرستی هستهای تحت همین عنوان تیم‌هایی از سه کشور از چندین سایت در استرالیا بازدید کردند تا مبانی نظارت هستهای، زیرساخت‌ها، نیروی کار و قابلیت‌ها و نیازمندی‌های صنعتی آن را مشخص کنند. آنها همچنین در تلاش هستند تا اطمینان حاصل کنند که استرالیا نیروی کار با مهارت‌ها، آموزش و صلاحیت‌های لازم برای ساخت، بهره‌برداری و حفظ قابلیت زیردریایی مجهز به انرژی هستهای متعارف دارد. همچنین برنامه‌هایی برای ایجاد یک پایگاه زیردریایی در سواحل شرقی استرالیا برای پشتیبانی از استقرار زیردریایی‌های هستهای آینده و کار بر روی محوطه ساخت زیردریایی‌های هستهای در حال انجام است.
در ادامه قرارداد فوق این کشورها از همان ابتدا در حال رایزنی‌های فنی با آژانس بین‌المللی انرژی اتمی (IAEA) در مورد جنبه‌های عدم اشاعه توافق AUKUS بوده‌اند. رایزنی‌ها در مورد حفاظت از مواد هستهای که انرژی زیردریایی‌ها را تامین میکند، هماکنون نیز در حال انجام است.
رافائل ماریانو گروسی، مدیرکل آژانس بین‌المللی انرژی اتمی، بار دیگر تاکید کرد که استرالیا یک کشور غیرهسته‌ای با تعهدات قاطع در خصوص عدم اشاعه است، اما همچنین گفت که حفاظت از مواد هستهای مورد استفاده برای نیروی محرکه دریایی پیچیده است، زیرا بازرسان آژانس نمی‌توانند چنین موادی را برای مدت طولانی بخصوص زمانی که کشتی در دریا است بررسی کنند. وی همچنین گفت که تأیید وجود مواد محافظت شده باید با محرمانه بودن عملیات نظامی مطابقت داشته باشد. او همچنین گفت که تأیید وجود مواد محافظت شده باید با محرمانه بودن عملیات نظامی مطابقت داشته باشد. آقای گروسی در آغاز ژوئیه ۲۰۲۲ در استرالیا بود و با رهبران استرالیا از جمله نخست وزیر، وزیر دفاع و وزیر امور خارجه درباره چالش‌های منع اشاعه هستهای صحبت کرد.
زمینههای همکاری: قابلیت‌های نظامی پیشرفته
مشارکت AUKUS همچنین راه را برای دستیابی به قابلیت‌های نظامی پیشرفته هموار میکند. قبلاً روی هشت فناوری مختلف پیشرفت‌هایی صورت گرفته است. اینها شامل قابلیت‌های زیر دریا می‌شود. بعلاوه، شامل پروژه سیستم‌های خودمختار رباتیک زیردریایی (AURAS) است که به دنبال کار بر روی وسایل نقلیه زیر آب خودکار است در این آزمایش‌ها و قابلیت‌های اولیه برای سال ۲۰۲۳ برنامه‌ریزی شده است. در زمینهفناوری‌های کوانتومی نیز همکاری وجود دارد. ترتیب کوانتومی AUKUS (AQuA) به دنبال ارائه قابلیت‌های کوانتومی نسل آینده است که در آن آزمایش‌ها و تجربیات طی سه سال آینده مورد ارزیابی قرار می‌گیرد. در ادامه تمرکز بر روی فناوری‌های کوانتومی برای موقعیت‌یابی، ناوبری و زمان بندی آن خواهد بود.
هوش مصنوعی و استقلال داخلی در مدیریت این قابلیت‌ها از دیگر زمینههای همکاری هستند. همکاری سه جانبه در زمینه هوش مصنوعی و خودمختاری به دنبال کار بر روی قابلیت‌های نیروی آتی، بهبود سرعت و دقت، فرآیندهای تصمیم‌گیری برای حفظ برتری توانایی و دفاع در برابر تهدیدات مبتنی بر هوش مصنوعی است. همکاری آنها در حوزه سایبری پیشرفته بر تقویت قابلیت‌های سایبری، از جمله حفاظت از ارتباطات حیاتی و سیستم‌های عملیات نیز متمرکز است. سایر زمینههای همکاری شامل جنگ الکترونیکی است که در آن سه کشور با یکدیگر همکاری می‌کنند تا درک و یافته‌های علمی اعم از ابزارها، تکنیک‌ها و فناوری را به اشتراک بگذارند که به نیروهای آنها کمک میکند تا در محیط‌های مورد مناقشه بهتر عمل کنند.
آنها همچنین روی شرکت‌های نوآوری دفاعی از جمله راه‌هایی برای ادغام فناوری‌های تجاری برای حل نیازهای جنگ کار می‌کنند. یکی دیگر از زمینههای همکاری، اشتراک‌گذاری اطلاعات با ماهیت حساس در زمینههای دارای قابلیت‌های نظامی پیشرفته است.
مفاهیم برای امنیت
ساخت زیردریایی‌های هستهای به معنای خطر گسترش سلاحهای هستهای است و مخاطراتی را ایجاد میکند. استرالیا یک کشور غیرهسته‌ای است و پیمان منع گسترش سلاحهای هستهای (NPT) را امضا کرده است، بنابراین، ساخت زیردریایی‌های هستهای (SSN) که در پیمان AUKUS به استرالیا وعده داده شده است یک نگرانی عمیق در مورد گسترش سلاحهای هستهای ایجاد خواهد کرد. در حالی که ایالات متحده، بریتانیا و استرالیا بر تعهد خود به عدم اشاعه تاکید کردند، با پیشرفت این برنامه مدیر کل آژانس بین المللی انرژی اتمی اعلام کرده است که حفاظت از زیردریایی‌های هستهای پیچیده است. اگر استرالیا بخواهد، می‌تواند از اورانیوم غنی شده برای اهداف تسلیحاتی استفاده کند. بنابراین، این دقیقاً یک خطر تکثیر سلاحهای هستهای است. همچنین، یک تجربه خطرناک از وضعیت هستهای شدن ایجاد میکند. اگر امروز زیردریایی‌های هستهای در اختیار استرالیا قرار گیرد، در آینده ممکن است کشورهای دیگر نیز به خرید آنها علاقه مند شوند. در واقع، با ادامه این روند قدرت‌های بزرگ که دارای فناوری زیردریایی هستهای هستند یک جعبه تکثیر پاندورا را باز می‌کنند که به نفع جهان است بسته بماند.
در مقابل چین نیزنگرانی‌های خود را در مورد موضوع گسترش سلاحهای هستهای ابراز میکند. گزارشی وجود دارد که به تازگی توسط دو اندیشکده چینی منتشر شده است که اعلام میکند این پروژه یک خطر بزرگ برای پیمان عدم اشاعه است. بر اساس این گزارشها سازمان انرژی اتمی مستقیماً استدلال می‌کرد که این توافق با اجازه دسترسی دادن به کشورهای هستهای برای انتقال مواد هستهای با درجه تسلیحات به یک کشور غیرهسته‌ای، «وضعیت خطرناکی» ایجاد میکند. این استدلال تا آنجا پیش می‌رود که پیشبینی میکند در آینده استرالیا ممکن است حتی قصد تولید تسلیحات هستهای را داشته باشد. علاوه بر این، مشارکت سه جانبه امنیت هستهای، ترویج مسابقه تسلیحاتی در زیردریایی‌های هستهای و گسترش فناوری موشکی را به یک روند تبدیل خواهد کرد. و این به امنیت منطقه‌ای و جهانی آسیب می‌زند. به اشتراک گذاری فناوری موشک‌های مافوق صوت نیز خطر گسترش سلاحهای هستهای را به همراه دارد. موشک‌های مافوق صوت موشک‌هایی با قابلیت هستهای فوق‌العاده سریع با قدرت ۵ ماخ یا بالاتر هستند که می‌توانند اهداف خود را با دقت مورد اصابت قرار دهند، مانورپذیری بالایی دارند و می‌توانند از دفاع موشکی فرار کنند.
در زمینه دستیابی به این فناوری نوین تنها تعداد انگشت شماری از کشورها از جمله ایالات متحده، روسیه، چین، هند و اکنون استرالیا، این فناوری را دارند یا در حال توسعه آن هستند. اشتراک‌گذاری فناوری مافوق صوت، مسابقات تسلیحاتی جدیدی را به راه می‌اندازد که بی‌ثباتی بیشتری را به همراه خواهد داشت و امنیت جهان را بیش از پیش با خطر مواجه خواهد ساخت. همچنین عملیاتی شدن آن خطر نقض معاهدات کنترل فناوری موشکی و رژیم (MTCR) که انتقال موشک و فناوری موشک‌های برد ۳۰۰ کیلومتر و بالاتر را ممنوع میکند در پی دارد. بر اساس گزارش یک اندیشکده چینی، AUKUS همچنین شامل انتقال آخرین نسخه موشک کروز آمریکایی تاماهاوک با برد ۱۷۰۰ کیلومتر است که بیش از حداکثر حد مجاز تحت MTCR است. این موضوع طعنه آمیز است زیرا ایالات متحده، بریتانیا و استرالیا عضو و حامیان اصلی رژیم MTCR هستند.
نتیجهگیری
پیمان AUKUS به عنوان یک اتحاد نظامی بین ایالات متحده و بریتانیا تنش‌ها را در روابط چین و استرالیا افزایش میدهد. تولید و ساخت زیردریایی‌های هستهای مغایر با روح NPT است و سابقه‌ای باقی می‌گذارد که می‌تواند راه را برای تکثیرکنندگان تسلیحات اتمی در آینده باز کند و این امر معاهده منع اشاعه هستهای را بیش از پیش تضعیف میکند. تکثیر این فناوری در ادامه موجب افزایش و ارتقای موشک‌های مافوق صوت خواهد شد. در نهایت رقابت‌های تسلیحاتی بیشتر خواهد شد و بی ثباتی بیشتری برای امنیت منطقه‌ای و بین‌المللی ایجاد خواهد کرد. همکاری بر سر فناوری‌های پیشرفته نظامی جنبه دیگری از AUKUS است که تحریک آمیز است و چین و روسیه آن را تهدیدی علیه خود می‌دانند. این همکاری وعده میدهد که استرالیا را با فناوری نظامی و تسلیحات جدی مسلح کندکه این امر به موازنه و ثبات استراتژیک جهانی آسیب می‌رساند و جهان را تحت فشار قرار میدهد. این اقدام به سمت رقابت تسلیحاتی و در عین حال ایجاد تنش‌های بیشتر در منطقه آسیا و اقیانوسیه پیش خواهد رفت و در نهایت آسیا و اقیانوسیه را در مسیر نظامی سازی قرار میدهد، و اهداف آن را از مسیر توسعه و شکوفایی کشورهای منطقه منحرف خواهد کرد.
