بعد از انتخابات و در آغاز شکل گیری دولت منتخب، شرایط منطقه نیز در حال تغییر است. یکی از حساسترین مناطق خاورمیانه پاکستان است. فایننشیال تایمز در گزارش اخیرش به این منطقه و حساسیتش پرداخت.
پاکستان، منطقهای که معادلات را تغییر میدهد
طبق گفته نویسنده گزارش فایننشیال تایمز، پاکستان از ۴ جهت توسط کشورهای مختلف محاصره شده است. این ۴ دسته از کشورها بدین قرار هستند:
الف. عربستان و متحدانش
ب. ایران
ج. چین
د. ترکیه و مالزی
از نظر نویسنده فایننشیال تایمز، جبهه اول یعنی عربستان به تازگی خیز جدیدی را برداشته تا روابط خود را با پاکستان بهتر کند. پاکستان همواره یکی از نزدیکترین متحدان شرقی عربستان سعودی بوده است. عربستان همواره نفت پاکستان را تامین کرده و کمک مالی فراوانی به دولت این کشور میکرده است. روابط عربستان و پاکستان مدتی بر سر عدم حمایت عربستان از پاکستان در جنگ کشمیر (جنگ با هند) به هم ریخت اما با قدرت گیری محمد بن سلمان و افزایش رقابت منطقهای با ایران، مجددا طرح حمایت از پاکستان و ایجاد ائتلاف در همسایگی شرقی کشورمان به اجرا درآمد.
طبق گزارش فایننشیال تایمز، کمبود نفت در پاکستان و افزایش بهای آن باعث شده عربستان یک قرارداد نفتی با پاکستان منعقد کند. طبق این قرارداد، عربستان سعودی سالیانه ۱٫۵ میلیارد دلار کمک نفتی به پاکستان میکند. این در حالی است که سعودیها چندی پیش تقاضای بازگشت وام ۳ میلیارد دلاری خود از پاکستان را داشتند و به نظر میرسد طبق قرارداد جدید مساله بازگرداندن وام توسط پاکستان هم کان لم یکن خواهد بود.
طبق تحلیل نویسنده فایننشیال تایمز، عربستان سعودی درحالی این اقدامات حمایتی را در پیش گرفته که دولت جدید آمریکا و رئیس جمهور جو بایدن منتقد عربستان هستند و حمایتهای همه جانبه خود را از آل سعود قطعه کرده اند. عربستان هم که خود را در تنگنا میبیند سعی دارد روابط خود را با همسایگان از سر بگیرد و با استفاده از دلارهای نفتی خود، در منطقه اتحاد جدیدی ایجاد کند. از سرگیری روابط با قطر و کمک مالی زیاد به پاکستان دقیقا در همین راستا است.
ترس عربستان از چیست؟
فایننشیال تایمز معتقد است ترس اصلی عربستان و بن سلمان از ایران است. ایران و پاکستان همواره روابط خوبی داشته اند. همچنین، عمران خان، نخست وزیر پاکستان از جمله سیاستمدارانی است که سیاست موازنه مثبت را پیش گرفته و سعی دارد با همسایگان مختلف رابطه داشته باشد و به اصطلاح به دامن یک جریان یا ائتلاف نیفتد.
به جز این، هدف بعدی عربستان محدود کردن رابطه پاکستان با جبهه چهارم خارجی یعنی ترکیه و مالزی است. تحریم سریال “قیام ارطغرل” در پاکستان با فشار عربستان و به بهانه ترویج اسلام هراسی یکی از اقدامات عربستان علیه ترکیه بوده است.
با این حال، برخی کارشناسان معتقدند ایجاد ائتلاف عربستان و پاکستان به این سادگیها که به نظرمیرسد نیست. رابین میلز (Robin Mills) کارشناس مسائل دیپلماسی انرژی معتقد است که امضاء قراردادهای نفتی بین عربستان و پاکستان به معنی تسلیم پاکستان به آل سعود نیست. میلز معتقد است که فاکتورهای بسیار زیادی وجود دارد که نشان میدهد پاکستان حاضر نیست خیلی به عربستان نزدیک شود.
رابین میلز معتقد است که روابط ایران و پاکستان بهتر از آن چیزی است که گمان میرود. این روابط در صورت برداشته شدن تحریمهای نفتی آمریکا در آینده نیز بهتر خواهد شد، چراکه ایران میتواند یکی از صادرکنندگان نفت به پاکستان باشد.
همچنین رابطه خوب پاکستان با چین و سرمایه گذاری عجیب آنها در شبه قاره هند باعث شده پاکستان بیش از گذشته به غول شرق آسیا وابسته شود. این نشان میدهد که چین یکی از حامیان اصلی پاکستان خواهد بود و احتمالا جای عربستان را خواهد گرفت.
احمد رشید (Ahmed Rashid) تحلیلگر مسائل شبه قاره و نویسنده کتابی درباره طالبان در پاکستان و افغانستان معتقد است پاکستان در آینده نزدیک در وسط جنگ تجاری چین و آمریکا قرار خواهد گرفت و عربستان و سایر کشورها از میز بازی کنار خواهند رفت.
دولت آینده مراقب پاکستان باشد
آنچه از تحلیل فایننشیال تایمز مشخص است این است که پاکستان در حال تبدیل شدن به یکی از مهمترین و استراتژیکترین مناطق آسیا است و دولت بعدی جمهوری اسلامی ایران باید در مورد روابط و مناسبات با این کشور به شدت نکته سنج و ساعی باشد تا از افتادن پاکستان در دام سلفیگری و ائتلاف صد در صدی با آل سعود جلوگیری کند.