حامد خسروشاهی در جریان
بیشتر کشورهای جهان آبخازستان و اوستیای جنوبی را به‌عنوان بخشی از خاک گرجستان به رسمیت می‌شناسند. این دو منطقه در اوایل دهه ۱۹۹۰ پس از فروپاشی شوروی اعلام استقلال کردند. در سال ۲۰۰۸ پس از حمله نظامی روسیه و حضور نظامی در این دو منطقه، مسکو به طور رسمی استقلال آن‌ها را به رسمیت شناخت و در این سال‌ها کشورهای ونزوئلا، نیکاراگوئه، نائورو و تووالو وسوریه از روسیه پیروی کرده و میزبان سفارت این دو کشور خودخوانده شده‌اند. این دو منطقه از نظر مالی و نظامی تحت‌الحمایه روسیه هستند.
جنگ اوکراین بر وضعیت سیاسی، امنیتی و اقتصادی این دو منطقه هم تاثیر گذاشته است. اعلام غیررسمی آغاز روند الحاق اوستیای جنوبی به خاک روسیه، احتمال انتقال بخشی از نیروهای نظامی روسی مستقر در منطقه به اوکراین و… چند نمونه از این تاثیرات است که بر آینده منطقه تاثیرگذار خواهد بود.
اعلام احتمال الحاق اوستیای جنوبی به روسیه
در بحبوحه جنگ روسیه علیه اوکراین، «آناتولی بیبیلوف» رئیس‌جمهور منطقه اوستیای جنوبی اعلام کرد که این منطقه برای همه‌پرسی الحاق به روسیه آماده می‌شود. او در یک سخنرانی تلویزیونی گفته: «اتحاد با روسیه هدف راهبردی، مسیر ما و امید مردم ما است و ما در این مسیر حرکت خواهیم کرد. ما اقدامات قانونی مربوطه را در آینده نزدیک انجام خواهیم داد. جمهوری اوستیای جنوبی بخشی از سرزمین تاریخی روسیه خواهد شد».
اما برخی تحلیلگران سیاسی معتقدند چون موضوع الحاق به روسیه در گرماگرم مبارزات انتخابات محلی مطرح شده، در حد یک شعار تبلیغاتی باید به آن نگاه کرد و موضوعی جدی نیست. کما این‌که رئیس‌جمهور قبلی هم در سال ۲۰۱۶، خواستار برگزاری همه‌پرسی الحاق به روسیه شد، اما هرگز به وقوع نپیوست. اهمیت این تحلیل آنجا بالا می‌رود که به علت اعزام سربازان اوستیایی به جنگ اوکراین رئیس‌جمهور فعلی بخشی از محبوبیت خود را از دست داده است و در دور نخست انتخابات هم نتوانست اکثریت لازم را به دست‌آورد و همراه با یکی از رقبا درحال رقابت در دور دوم انتخابات است.
مقامات محلی گفته‌اند این همه‌پرسی احتمالی پس از انتخابات ریاست جمهوری بهار ۱۴۰۱ برگزار خواهد شد. مقامات آبخازستان گفته‌اند که از اقدام اوستیای جنوبی “استقبال” می‌کنند اما قصد پیروی از آن را ندارند.
«داویت زالکالیانی» وزیر امور خارجه گرجستان در پاسخ به اظهارات مقامات اوستیای جنوبی گفت: «ما هیچ کس را تهدید نمیکنیم. ما از زور استفاده نخواهیم کرد. ما یک سیاست صلح اعلام شده داریم که توسط شرکای بین‌المللی ما حمایت می‌شود.» او در عین‌حال گفت: «بحث درباره هر رفراندوم زمانی که قلمرو گرجستان توسط روسیه اشغال شده است، غیرقابل قبول است. هیچ رفراندوم در بحبوحه اشغال، به ویژه در شرایطی که صدها هزار شهروند ما در آن حضور دارند، قانونی نخواهد بود».
روسیه که الحاق آبخازستان و اوستیای جنوبی را همواره به عنوان یک گزینه در برابر غرب مدنظر دارد، در واکنش به این درخواست از زبان «دیمیتری پسکوف» سخنگوی پوتین گفته: «من نمی‌توانم هیچ نظری در مورد ادغام و همه پرسی بیان کنم. ما هیچ اقدام قانونی در این زمینه انجام نداده‌ایم، اما در عین حال موضوع در اینجا بیان نظر مردم اوستیای جنوبی است و ما با آن با احترام برخورد خواهیم کرد».
اما نوع برخورد گرجستان با موضوع جنگ اوکراین قطعا در این روزها مورد توجه روسیه است و در مواجهه با پیشنهاد الحاق این دو منطقه گرجستان به روسیه تاثیر دارد. گرجستان علاقه چندانی به درگیری نظامی با روسیه ندارد و موضع‌گیری‌های دولت گرجستان در رابطه با جنگ حتی خشم زلنسکی رئیس‌جمهور اوکراین را برانگیخته و او سفیر خود در تفلیس را به کییف فراخواند.
«گریگوری کاراسین» مسئول امور گرجستان در وزارت امورخارجه روسیه واکنش تفلیس به جنگ را ستود و گفت که روسیه به این واکنش بی‌توجه نخواهد ماند.
حمایت تمام قد از اقدام نظامی روسیه
پس از آن‌که روسیه اعلام کرد استقلال جمهوری‌های خلق دونتسک و لوگانسک (دو منطقه جدایی‌طلب اوکراین) را به رسمیت شناخته است، آبخازیا هم بلافاصله اعلام کرد از روسیه پیروی می‌کند. اوستیای جنوبی از سال ۲۰۱۵ استقلال این دو منطقه را به رسمیت شناخته بود.
تجمعاتی هم در حمایت از جنگ روسیه علیه اوکراین در این دو منطقه برگزار شد. حزب حاکم «اوستیای متحد» برنامه‌های متعددی از جمله در تسخینوالی مرکز اوستیای جنوبی ترتیب داد که در آن‌ها حاضران پرچم‌های دونتسک و لوگانسک و روسیه را به اهتزاز درآوردند. بیبیلوف رهبر جدایی‌طلبان منطقه در یکی از این تجمعات گفت: «ما در کنار روسیه و در کنار مردم دونباس هستیم. ما از روسیه حمایت می کنیم زیرا خودمان تراژدی ناسیونالیسم و فاشیسم را پشت سر گذاشته‌ایم».
در سوخومی، پایتخت آبخازیا هم گردهم‌آیی بزرگی در ورزشگاه دینامو در حمایت از جنگ برگزار شد. «اسلان بژانیا» رهبر جدایی‌طلبان آبخازیا در آن گردهمایی گفت: «من به عنوان رئیس دولت، به نمایندگی از مردم چندقومی آبخازیا از ولادیمیر پوتین رئیس جمهور روسیه کاملاً حمایت می‌کنم».
هر دو منطقه همچنین غیرنظامیانی را که از دونباس آواره شده‌اند، پذیرفته اند.
مشارکت نظامی
تعداد کل نیروهای روسی مستقر در آبخازستان و اوستیای جنوبی مشخص نیست، اما منابع گرجی آن را حدود ده‌هزار نفر تخمین زده‌اند. از آنجایی که روسیه با نبردی سخت‌تر از حد انتظار در اوکراین مواجه شده است، تحلیلگران نظامی این احتمال را مطرح کرده‌اند که در آینده نزدیک روسیه مجبور خواهد شد بخشی از نیروهای خود مستقر در قفقاز جنوبی (در حال ماموریت در آبخازیا، اوستیای جنوبی، قره‌باغ و ارمنستان) را به جبهه اوکراین منتقل کند.
بهره‌گیری از سربازان و نیروهای خرید خدمت اوستیایی و آبخازیایی بخش دیگری از طرح روسیه برای تامین نیروی انسانی موردنیاز خود در جنگ است. رقم دقیق سربازان و افسران اوستیایی که به جنگ اوکراین اعزام شده‌اند مشخص نیست اما برخی منابع غیر رسمی از اعزام ۱۵۰ سرباز سخن گفته‌اند. اولین گروه در ۱۶ مارس به جنگ اعزام شد و گروه دوم در ۲۶ مارس.
یک سرباز ۳۵ ساله اهل اوستیای جنوبی به‌نام آندری باکایف، در اوکراین کشته شد و مراسم تشییع جنازه او با تشریفات نظامی در تسخینوالی مرکز اوستیای جنوبی برگزار شد. آناتولی بیبیلوف، رهبر جدایی‌طلبان اوستیای جنوبی در مراسم تشییع جنازه او گفت: «باکایف یک اوستیایی و روسی بود، یک مدافع واقعی».
حداقل ۳۴ سرباز از اوستیای شمالی (منطقه جنوبی روسیه هم مرز با اوستیای جنوبی) در اوکراین کشته شده‌اند و نگرانی هایی وجود دارد که استقرار واحدهایی از ارتش محلی اوستیای جنوبی در اوکراین می‌تواند منطقه را در صورت حمله احتمالی گرجستان بی‌دفاع کند. برخی هم به آتش اختلافات می‌دمند و خواستار استفاده گرجستان از این فرصت هستند الکسی دانیلوف، دبیر شورای امنیت ملی اوکراین، در ماه مارس گفت: «اگر جبهه‌های جنگی بیشتری برابر روسیه پدیدار شود، برای ما بسیار مفید خواهد بود». آدام کینزینگر، از نمایندگان حامی گرجستان در کنگره هم در توییتی نوشت: «چند کشور متوجهند که اکنون زمان خوبی برای پس گرفتن سرزمین‌های خود از روسیه است».
اما تفلیس از چنین رویکردی خودداری کرده است و اتفاقا رویکردی عکس این توصیه‌ها داشته است.
