توافق یا پروتکل مینسک در سال ۲۰۱۴ میلادی میان روسیه، اوکراین و شورای امنیت و همکاری اروپا با جدایی طلبان شرق اوکراین در مناطق دونتسک و لوگانسک در شهر مینسک بلاروس به امضا رسید. این توافق البته چندان دوام نداشت و به دلیل نقض مکرر از سوی طرفین تا سال ۲۰۱۵ عملا متوقف شد. به همین دلیل بود که روسیه، اوکراین، فرانسه، آلمان و سازمان امنیت و همکاری اروپا بار دیگر در همین سال در مینسک به توافقی ثانویه تحت عنوان «میسنک ۲» دست یافتند تا بتوانند موارد مطروحه در مینسک ۱ را به مرحله اجرا برسانند. با این حال از آن زمان تاکنون و به ویژه در ماه های اخیر طرفین مدام یکدیگر را به نقض این توافقات متهم می کنند. در آخرین پاسخی که مسکو طی یک نامه به واشنگتن داشته هم کرملین بر لزوم پایبندی دولت اوکراین نسبت به این توافق در خصوص مناطق دونتسک و لوگانسک تاکید کرده است. در اینجا محورهای این توافق را به صورت مختصر بررسی می کنیم:
🔹تضمینِ آتش‌بس فوری توسط دو طرف؛
🔸تضمینِ نظارت بر آتش‌بس و تایید آن توسط سازمان امنیت و همکاری اروپا؛
🔹تمرکززدایی قدرت در اوکراین از جمله تصویب قانون «نظم موقت درباره حکومت‌های محلی خودگردان در برخی مناطق همچون دونتسک و لوگانسک»؛
🔸تضمین نظارت دائمی بر مرز اوکراین و روسیه و تایید آتش بس توسط سازمان امنیت و همکاری اروپا با ایجاد مراکز امنیتی در مرز دو کشور؛
🔹آزادی فوری همه گروگان ها و اشخاصی که به صورت غیر قانونی زندانی شده اند؛
🔸تصویب قانونی برای جلوگیری از پیگرد قانونی و تنبیه افرادی که با حوادث رخ داده در برخی مناطق دونتسک و لوگانسک مرتبط بوده اند؛
🔹ادامه‌ی گفتگوهای فراگیر ملی در اوکراین؛
🔸اتخاذ تدابیری برای تقویت اوضاع حقوق برشی در منطقه دونباس؛
🔹تضمین انتخابات محلی فوری در تطابق با قانون «نظم موقت درباره حکومت‌های محلی خودگردان در برخی مناطق همچون دونتسک و لوگانسک» در اوکراین؛
🔸خروج گروه های مسلح غیر قانونی و تجهیزات نظامی و همچنین مبارزان و مزدوران از خاک اوکراین؛
🔹اتخاذ یک برنامه بازیابی اقتصادی و بازسازی منطقه دونباس؛
🔸ممنوعیت درگیری با حضور هواپیمای نظامی در منطقه امنیتی؛
🔹خروج همه مزدوران خارجی از منطقه درگیری؛
🔸ممنوعیت عملیات های تهاجمی؛
🔹عقب کشیدن سلاح های سنگین به میزان ۱۵ کیلومتر از همه خطوط درگیری تا یک منطقه بافر ۳۰ کیلومتری ایجاد شود.
به دنبال عدم اجرای این توافق و بن‌بست در روند آتش‌بس، توافق دیگری تحت عنوان مینسک ۲ در سال ۲۰۱۵ میلادی صورت گرفت که بندهای آن را در ادامه به طور خلاصه میبینیم:
🔹آتش‌بوس فوری و کامل در مناطق دونتسک و لوهانسک از ۱۵ فوریه ۲۰۱۵؛
🔸همه سلاح های سنگین بجز توپ‌های ۱۰۰ میلی‌متری با بالا تا فاصله ۵۰ کیلومتری، راکت اندازهای MRLS تا فاصله ۷۰ کیلومتری و برخی سیستم های موشکی تا فاصله ۱۴۰ کیلومتری از خط درگیری عقب برده شوند؛
🔹نظارت موثر بر روند آتش بس و عقب کشیدن این تسلیحات از روز نخست توسط سازمان امنیت و همکاری اروپا و با استفاده از همه تجهیزات از جمله تصاویر ماهواره ای، سیستم های رادیوی و پهپاد صورت می گیرد؛
🔸گفتگوها برای برگزاری انتخابات محلی مطابق با قانون اوکراین و همچنین درباره آینده مناطق دونستک و لوگانسک باید فورا آغاز شود؛
🔹فراهم آوردن عفو برای افرادی که در ارتباط با حوادث رخ داده در مناطق دونستک و لوگانسک متهم شناخته شده اند؛
🔸آزادی همه گروگان ها و افرادی که به صورت غیر قانونی حبس شده اند حداکثر طی ۵ روز از آغاز روند؛
🔹فراهم آوردن کمک های بشر دوستانه به افراد نیازمند براساس مکانیزم بین المللی؛
🔸از سر گیری همه خدمات اجتماعی و اقتصادی از جمله پرداخت حقوق و بازنشستگی و مالیات ها بر اساس قوانین اوکراین؛
🔹از سرگیری کنترل همه مرزهای دولتی اوگراین در تمام مناطق درگیری با هدف برگزاری انتخابات و حل و فصل سیاسی تا پایان سال ۲۰۱۵؛
🔸خروج همه تسلیحات و مزدوران نظامی خارجی از خاک اوکراین تحت نظارت سازمان امنیت و همکاری اروپا و خلع سلاح همه گروه ها؛
🔹اصلاح قانون اساسی اوکراین برای بکارگیری قانون اساسی جدید تا پایان سال ۲۰۱۵ با هدف تمرکز زدایی قدرت و تعیین شرایط ویژه برای خودمختاری مناطق دونتسک و لوگانسک؛
🔸بر اساس قانون خودمختاری موقت این دو ناحیه در اوکراین، مسائل مربوط به انتخابات محلی با حضور نمایندگان این دو ناحیه به همراه روسیه و سازمان امنیت و همکاری اروپا مورد بحث و موافقت قرار خواهند گرفت؛
🔹تشدید کار گروه سه جانبه با ایجاد کارگروه هایی برای اجرای جوانب مختلف توافق مینسک.
مینسک ۲ هم بر اساس شواهد راه به جایی نبرده است و حالا اختلاف نظر طرفین بر سر این دو منطقه جدایی طلب به اوج خود رسیده است. باید دید که آیا روسیه در آینده نزدیک استقلال مناطق دونستک و لوگانسک را به رسمیت خواهد شناخت یا اینکه پا را فراتر گذاشته و آنها را همچون شبه جزیره کریمه به خود الحاق خواهد کرد.
قدرت شفیعی، دانش آموخته مطالعات روسیه
