عابد اکبری | کارشناس فرهنگی و روابط بین‌الملل
امامعلی رحمان رئیس‌جمهوری تاجیکستان در روز یکشنبه – ۸ خرداد ۱۴۰۱ – در رأس هیئت بلندپایه سیاسی – اقتصادی به دعوت ابراهیم رئیسی رئیس‌جمهوری ایران وارد تهران شد. امضا چند سند همکاری در حوزه‌های اقتصادی، علمی، سیاسی و فرهنگی و مصاحبه مطبوعاتی روسای جمهوری دو کشور از برنامه‌های این سفر دوروزه است. امید می‌رود که نتایج این سفر به بهبود و ارتقاء روابط میان دو کشور که درچند سال اخیر در حال تغییر و تحولات مثبت است، کمک کند. براین اساس لازم است که دو کشور از همه ظرفیت دیپلماسی برای بهبود روابط کمک بگیرند.
باوجود اهمیت غیرقابل‌انکار منطقه آسیای مرکزی و قفقاز در معادلات جدید منطقه‌ای و بین‌المللی و همچنین پیوندهای گسست ناپذیر فرهنگی و تمدنی ایران با کشورهای این منطقه، جمهوری اسلامی ایران در سال‌های اخیر و به‌طور خاص دولت جدید ایران به ریاست ابراهیم رئیسی، تعمیق و تقویت گستره مناسبات با این مناطق را در راستای سیاست همسایگی، در پیش‌گرفته است.
دیرینگی و ابعاد نزدیکی فرهنگی ایران و آسیای مرکزی بر کسی پوشیده نیست. از این رو، حوزه فرهنگی یکی از مهمترین بسترهایی است که ایران می‌تواند با ارتقاء سطح و حجم همکاری با کشورهای منطقه، ضمن احیاء ژئوکالچر خود در آسیای مرکزی، زمینه همگرایی بیشتر در عرصه سیاست خارجی را فراهم کند. در این میان، یکی از منابع قدرت نرم کشورها دیپلماسی گردشگری است. گردشگری با باز کردن جایگاه خود در میان برترین فعالیت‌های درآمدزا و اشتغال‌زا، نقش ویژه‌ای در ایجاد صلح و گسترش دوستی بین ملت‌ها یافته است و این مهم در آینده بیش‌ازپیش خود را در روابط بین کشورها نشان خواهد داد.
قطعاً دیپلماسی گردشگری می‌تواند به تلطیف روابط سیاسی بین دو کشور که در چند سال اخیر روند مساعدی را طی کرده است کمک کند. بخصوص اینکه دو کشور پتانسیل فراوانی در این زمینه دارا هستند. تاجیکستان از نظر گردشگری و جاذبه‌های توریستی، کشوری شگفت‌انگیز و بسیار بکر است. تاجیکستان به‌عنوان کشوری که در مسیرهای جاده ابریشم قرارگرفته، از تنوع و تفاوت فرهنگی بسیاری برخوردار است. این کشور دارای آب‌وهوای پاک، هزینه‌های زندگی اندک، طبیعتی کوهستانی و زیبا، امنیت بالا برای گردشگران و از همه مهم‌تر، زبان و فرهنگ فارسی است که زمینه را برای حضور گردشگران ایرانی فراهم می‌آورد.
در مقابل نیز جدا از جذابیت‌های گردشگری ایران برای جذب گردشگرهای تاجیک، یکی از نقاط قوت ایران برای جذب گردشگر، خدمات گردشگریِ سلامت یا پزشکی ایران است. بیمارستان‌ها، مراکز درمانی و آزمایشگاه‌های تخصصی در ایران همگام با سایر کشورهای پیشرفته جهان، مجهز به فناوری‌های برتر در ارائه خدمات تشخیصی (نظیر تصویربرداری) و درمانی از جمله خدمات سرپایی و بستری هستند. بسیاری از بیماران سایر کشورها، به‌ویژه کشورهای همسایه سالیانه به ایران سفر می‌کنند تا از خدمات متنوع و مدرن پزشکی بهره‌مند شوند. مدرن‌ترین تجهیزات بیمارستانی و به‌روز بودن دانش پزشکان ایرانی، هر جراحی و فرایندی را برای بیمار امکان‌پذیر کرده است. برنامه‌ریزی برای معرفی توان ایران در این حوزه و فراهم آوردن زمینه‌های حضور آسان گردشگران تاجیک، ازجمله راهکارهای مناسب برای تعمیق روابط دو کشور هم‌زبان ایران و تاجیکستان است.
نکته بسیار مهم در برنامه‌ریزی برای ارتقاء ظرفیت‌های گردشگری ایران و تاجیکستان، میراث مشترک دو کشور در برپایی جشن نوروز است. تاجیکستان این عید باستانی را بسیار گرامی داشته است و برگزاری انواع فستیوال‌ها، جشنواره‌ها و نمایشگاه‌ها در تعطیلات عید نوروز می‌تواند جذابیت خاصی برای گردشگران ایرانی داشته باشد.
بر این‌اساس، با توجه به ظرفیت‌های دو کشور در حوزه گردشگری به‌خصوص زبان و فرهنگ مشترک میان دو کشور، استفاده از ظرفیت موجود در این حوزه می‌تواند مکملی بر سیاست همسایگی میان دو کشور باشد. علاوه بر موارد فوق، این راهکارها نیز می‌توانند دیپلماسی گردشگری میان دو کشور را تقویت نمایند:
– همکاری وزارت میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی با وزارت امور خارجه در تهیه و تدوین استراتژی منطقه‌ای در حوزه گردشگری با تأکید بر کشورهای همسایه و هم‌زبان؛
– تبلیغات و بازاریابی و بهره‌گیری از رسانه‌های دیداری ـ شنیداری و مکتوب برای معرفی پتانسیل‌های گردشگری میان دو کشور؛
– اصلاح قوانین ورود و خروج اتباع خارجی به‌ویژه مقررات موجود در مبادی ورودی کشور و ارائه تسهیلات و روادید سریع به گردشگران دو کشور یا حذف آن؛
– تشکیل ستاد یا کمیته ویژه گردشگری شامل سازمان‌های مختلف متصدی و مرتبط با صنعت گردشگری به‌اضافه ذی‌نفعان این صنعت برای تسهیل سفر گردشگران دو کشور؛
– تصویب مشوق‌ها و تسهیلات برای جذب گردشگران تاجیک و اعزام گردشگران ایرانی توسط دفاتر داخلی؛
– ارائه تسهیلات و تشویق هنرمندان برجسته کشور برای اجرای برنامه‌های هنری در تاجیکستان در نوروز پیشِ رو
– برپایی تورهای گردشگری با موضوعاتی که پتانسیل فراوان در کشور تاجیکستان دارد مثل تورهای کوه‌نوردی، طبیعت‌گردی و دوچرخه‌سواری؛
– ارائه تسهیلات بانکی برای گردشگران در تاجیکستان و ارائه خدمات بانکی نوین برای گردشگران تاجیک در ایران؛
– ایجاد و گسترش همکاری‌های دوجانبه در زمینه گردشگری در قالب قراردادها، مقاوله نامه‌ها، تفاهم‌نامه‌ها و پروتکل‌ها میان دو کشور.
البته باید به این نکته اشاره کرد که موفقیت یا شکست صنعت گردشگری در هر کشور به‌طور مستقیم به اعمال سیاست‌های حمایتی دولت وابسته است، به‌نحوی‌که هرچه چتر حمایتی دولت نسبت به گردشگری گسترده‌تر باشد، شکوفایی این بخش هم بیشتر خواهد بود. براین‌اساس، نگاه جدی دولت به این بخش از ملزومات اولیه پیشبرد این دیپلماسی محسوب می شود.
